Uppsala (Eski yazılışı:Upsala),İsveç'in güneydoğu kuşağında bulunan bir kenttir. KentUppsala ilinin başkenti olup, 177,074'lük nüfusla İsveç'inStockholm,Göteborg veMalmö'den sonra en büyük dördüncü kentidir.[1]
Kent, başkentStockholm'ün 70 km kuzeyinde kurulu olup 1164 yılından beri İsveç'in piskoposluk merkezidir. 1477 yılında kurulanUppsala Üniversitesi, hem ülkenin, hem deİskandinavya'nın en eski yükseköğretim kurumu olma özelliği taşımaktadır.
Uppsala, aslında günümüzdeki konumundan birkaç kilometre kuzeyde, bugünGamla Uppsala (Eski Uppsala) adı verilen bir alanda kuruluydu. Yine, bugünkü kentin bulunduğu alan da eskidenÖstra Aros adıyla anılmaktaydı. Eski Uppsala,Orta Çağ yazarıAdam von Bremen'a görepagan merkezlerinden biri olup,Uppsala Tapınağı ise büyükÆsir tanrılarının putları yer almaktaydı.
İskandinav tanrıları inancının bitişiyle Uppsala, zamanla birHristiyan merkezi oldu. 1164 yılında ise başpiskoposun idare bölgesi hâline geldi. Hemen ardındanAlvastra Abbey adlı kiliseden gelen keşişStefan, hem kentin, hem de ülkenin ilk başpiskoposu oldu.
Uppsala Katedrali'nin 18. yüzyıldaki çizimi
Günümüzdeki kent merkezi olanÖstra Aros, o zamanlar eski kent merkezi için liman görevini üstlenmekteydi. Ancak 1274 yılında Uppsala, bu liman bölgesine taşındı ve günümüzdeki halini aldı. 1435 yılında ise bu yeni bölgeyeUppsala Katedrali inşa edildi.
Uppsala'ya 1477 yılında ülkenin ilk üniversitesi açıldı.Carolus Linnaeus gibi isimlerin profesör olarak görev aldığı üniversite günümüzde hâlen Avrupa'daki saygın eğitim kurumları arasındadır.Gotik tarzda inşa edilen kent katedrali, Kuzey Avrupa'daki en büyük katedrallerden biridir. Yapının kuleleri 118 metreden fazladır. Kentte bunun yanı sıra 16. yüzyılda inşa edilenUppsala Kalesi yer almaktadır.
BiriArap, öbürüRoma rakamlarıyla görülen, 16. yüzyıldan kalma iki astronomi saatini gösteren tahta resim kalıbı.
1702 yılında yangında tahrip olan şehirde bu olayla beraber kültürel ve tarihi hazineler kayboldu. Ancak, kentin batı yakası başta olmak üzere birçok alan ve tarihi yapı sağ olarak günümüze kadar ulaştı.
Uppsala, çamurlu ve verimli bir düzlük üzerine kuruludur. Kentte gür bitki örtüsünün içinde akan küçükFyris Nehri (Fyrisån) yer almaktadır. Kent merkezinde yer alanStadsskogen adlı park, güneye doğru uzanır ve kent halkının başlıca ziyaret ettiği yerlerden biridir. Kentte, merkezden trenle 70 km. veya 40 dakika uzaklıkta olan başkent Stockholm'de çalışan ve sürekli olarak bu hatta yolculuk yapan insanlar mevcuttur. YineStockholm-Arlanda Havalimanı ile Uppsala arasında sadece 17 dakikalık bir mesafe vardır.
Kent merkezinin oldukça küçük olduğu Uppsala'daki birçok tarihi yapı günümüze kadar hiç bozulmadan ulaşmıştır. Tarihi binaların bulunduğu yerlerin bir kısmı ekonomik bir yükselişin yaşandığı 1960'lardan sonra hızla başkalaşım geçirdi ve birçok ticaret merkezi açılmaya başladı. Bunun sonucu olarak artan kent nüfusu çeşitli çarpık yapılaşmayı beraberinde getirdi.
Uppsala, günümüzde oldukça ileri bir ekonomiye sahip olup,biyoteknoloji alanında önemli çalışmaların yapıldığı bir kenttir. Kentte yer alan bazı önemli şirketler aşağıdaki gibidir:
Fyris Nehri (Fyrisån) kenti iki parçaya ayırır. Bunlardan biri batıdaki eski ve tarihi alanlar, öbürü ise doğudaki idari binalar ve konutların yer aldığı alanlardır. Şehirdeki en önemli tarihî eserler ve turistik yerler bu batı yakasında yer alır. Uppsala'daki en turistik yapılardan biriDomkyrka (Uppsala Katedrali) olup 118 metre ile İskandinavya'nın en yüksek katedralidir. Bu katedral kentin hemen hemen yer yerinden görülebilmektedir.
Katedralin batı kısmındaGustavianum yer alır. 1625 yılında yapılan bu bina, kent üniversitesinin 19. yüzyılda hizmet veren ana binasıdır. Üniversitenin en önemli kalıntılarını barındıran binada İskandinav tarihî eserleri, Mısır antikaları gibi müzeleri içinde barındırır. Yine bu yapıda17. yüzyıldan kalma Anatomi Tiyatrosu yer almaktadır.
Pek çok üniversite kenti gibi Uppsala'da da bisikletle ulaşım oldukça yaygındır. Resimde Uppsala Merkez İstasyonu'nun otoparkı görülmektedir.
Gustavianum'un yanı sıra cadde boyunca kent üniversitesinin eski binaları yer almaktadır. Kimileri İtalyanRönesans tarzında tasarlanan bu binaların birinde tarihi birmadeni para koleksiyonu yer almaktadır. Yine bu bölgede üniversite kütüphanesi (Carolina Rediviva) yer alır. 1820 ve 1841 yılları arasında inşa edilen bu kütüphane, İsveç'in en büyük kütüphanesi olup, 5 milyon kitabın ve 60,000 el yazmasının ev sahibidir.
YineUppsala Kalesi, şehirdeki turistik yapılardan biri olup 1549'da Gustav Vasa tarafından yaptırılmıştır. Günümüzde için birkaç müze barındıran kale, aynı zamanda valinin evini de barındırır. Bunun yanı sıra Uppsala'nın 5 km kuzeyinde eski kent merkezi bulunmaktadır. Bölge hem İsveç, hem de kent tarihi açısından oldukça önemli bir yere sahiptir.[3][4]
