1 Aralıkta birbağımsızlık referandumu yapıldı, ardından 26 Aralık'ta Ukrayna'nın bağımsızlığı tamamlandı.Şimdiki anayasa 28 Haziran 1996'da kabul edildi.
Bağımsızlığa müteakip Ukraynatarafsızlığını ilan etmiştir;[15] 1994 yılındaNATO ile bir ortaklık kurarken Rusya ve diğerBağımsız Devletler Topluluğu ülkeleriyle sınırlı bir askeri ortaklık kurdu. 2013 yılında, BaşkanViktor Yanukoviç hükûmetinin Ukrayna-Avrupa Birliği Ortaklık Anlaşması'nı askıya almaya ve Rusya ile daha yakın ekonomik bağlar kurmaya karar vermesinin ardından, birkaç ay süren veYevromaydan olarak bilinen bir gösteri ve protesto dalgası başladı ve daha sonra bu gösteriler ve protestolar artarak devam ederek Yanukoviç'in devrilmesine ve yeni bir hükûmetin kurulmasına yol açan2014 Ukrayna devrimi ile son buldu. Bu olaylar, Mart 2014'teRusya'nın Kırım'ı ilhakının ve Nisan 2014'teDonbass Savaşı'nın arka planını oluşturdu. 1 Ocak 2016'da Ukrayna, Derin ve Kapsamlı Serbest Ticaret Bölgesi içinde yer almak için Avrupa Birliği'ne başvuruda bulundu.[16]
9. yüzyıldan itibaren, Ukrayna toprakları, Polyany Kiev liderliğindeki Rus topraklarının merkezi oldu. 882'de Kiev, kendisini "Rus şehirlerinin annesi" ilan eden ve Varangian Rurik hanedanının gücünü kuran Varang kralı Oleg (882-912) tarafından ele geçirildi. Prenses Olga (945-965) döneminde, oğlu Sviatoslav Ihorovych (965-972) ve torunu Volodymyr Sviatoslavych (980-1015), Rus devletinin toprakları komşu Doğu Slav, Baltık ve Finno-Ugric kabilelerini Kiev'e boyun eğerek genişletildi.
988 yılında, Volodymyr döneminde, Rutenliler, gelecek binlerce yıl için Ukrayna topraklarının medeni bağlılığını belirleyen Bizans'tan Hristiyanlığı kabul ettiler ve Avrupa monarşileri onunla hesaplaşmaya başladı. Ancak 11-13. yüzyıllarda feodal parçalanma süreci, zayıflamasına neden oldu.
Kiev Knezliği'nin gerilemesinden sonra, Ukrayna topraklarının siyasi, ekonomik ve kültürel merkezi Galiçya-Volyn eyaletine taşındı.
Rostislavlar tarafından yönetilen Galiçya'daki bağımsız beylikler 1084'ten Przemyśl, Terebovlia ve Zvenigorod'daki merkezlerle ortaya çıktı. 1141'de Volodymyrko Volodarovych onları Yaroslav Osmomysl döneminde zirveye ulaşan tek birGaliçya prensliği olarak birleştirdi. 1199'da Roma, Galiçya ve Volhynia'yı tek bir Galiçya-Volyn devletinde birleştirdi.
1245'teMoğol istilasının gerçekleştiği oğlu ve vârisi Daniel, Altın Orda bağımlılığını kabul etti; ancak Katolik Avrupa'nın bağımsızlık mücadelesinde yardımını umarak Polonya, Macaristan, Mazovya ve Cermen Düzeni ile gizli ittifaklar yaptı. Papa Masum IV'ten Rusya Kralı'nın tacı olan otokratın işaretini kabul etti.
1256 civarında, Kuremsa Moğolları'ndaki zaferlerden sonra DanyloLviv şehrini kurdu. 1259'da, Batı'dan gelen askerî yardım eksikliği nedeniyle, kral Orda'nın üstünlüğünü yeniden tanımak zorunda kaldı. Halefi Leo I, Polonya ve Litvanya'dakiAltın Orda seferlerine sürekli olarak katıldı. 1303'te Danyliv'in torunu Kral I. Yuri, Galiçya metropolünü kurmayı başardı. 1308'de devlet, Cermen Şövalyeleri ve Mazovyalı prenslerle ittifak hâlindeAltın Orda'ya karşı mücadeleye başlayan oğulları Andrew ve Aslan II'ye geçti.
Ancak, ölümünden sonra, son hükümdar II. Yuri tekrar Altın Orda'nın vassalını ilan etti. 1340 yılında suikastı, Rus tahtına hanedan hakları olan komşuPolonya ve Litvanya'yı Galiçya-Volyn mirası için bir savaş başlatmaya itti.
14. yüzyılın sonunda, Ukrayna toprakları farklı eyaletlerin bir parçasıydı. Litvanya daha önce Kiev, Çernihiv ve Volhinya topraklarını fethetti. Polonya Galiçya ve Podolia'da hüküm sürdü. Ukrayna'nın güney bozkırı, 1447'de kurulanKırım Hanlığı ve Transkarpatya - Macaristan'ın yönetimi altındaydı.
15. yüzyılın sonunda, Litvanya, Moskof ve Kırım sınırında, Zaporozhye'nin "vahşi bozkırlarında", kendileriniKazaklar olarak adlandıran bir grup asker ortaya çıktı.
Dmytro Vyshnevetskyi, Ukrayna Kazaklarının ilk liderlerinden biri ve Zaporijya Siçin kurucusu
16. yüzyıldan itibarenSiç onların askerî merkezi oldu.Zaporijya Ordusu'nun Kazakları, Milletler Topluluğu'nun yanındaki savaşlarda yer alan ayrı bir sosyal sınıf oluşturdu. Soyluların hukuki ve sosyal baskısı nedeniyle, Kazaklar sürekli olarak en büyükleri 1591-1593'teki Kosinsky ayaklanması, 1530-1596 Nalyvayk ayaklanması, 1635'in Zhmail ayaklanması, 1635'in Fedorovich ayaklanması, 1635'in Pavlus ayaklanması ve Pavlyuk ayaklanmasıydı. 1638 yılında ostryanin ayaklanması. Kazaklar, Commonwealth'de dinî ve ulusal baskıya maruz kalan Ukrayna nüfusunun haklarını defalarca savundu.
KendilerineKazak adını veren bu savaşçı insanlar;Lehistan,Osmanlı Devleti veÇarlık Rusya'sını talan ederek geçimlerini sağlıyorlardı. 1648 yılında Bohdan Khmelnytsky'nin önderliğindeki Kazaklar, Lehistan'a karşı büyük bir ayaklanma çıkardılar. Rusya'nın desteğiyle çıkarttıkları bu ayaklanmada başarılı olan Kazaklar Lehistan'dan özerklik kazanarak Zaporizya'da tarihteki ilk Ukrayna devleti olan Kazak Atamanlığı'nı kurdular.17. yüzyılın ikinci yarısında bu bölge; Lehistan, Osmanlı Devleti ve Çarlık Rusya'sı arasında büyük çekişmelere sahne oldu ancak Lehistan veOsmanlı Devleti'nin zayıflaması üzerine bu durumdan Rusya kârlı çıktı.18. yüzyılın sonunda Lehistan'ın parçalanması sonucu Rusya, Ukrayna'nın büyük bir bölümüne el koydu.
1768-1774 Rus-Osmanlı Savaşı'ndan sonra Zaporijya Siçin, 1775'teAziz Elizabeth kalesinden yürüyen Rus birlikleri tarafından yok edildi. Kazakların çoğuKuban'a yerleştirildi, daha küçük bir grup ise Tuna Nehri'ni geçip Osmanlı topraklarında Sich'i kurdu, ta ki onlar da 19. yüzyılda Rus ordusu tarafından yok edilene kadar.
1917'de Rusya'dakiŞubat Devrimi monarşiyi devirdi veGeçici Hükümet ortaya çıktı. Bu olayların yankısı, Profesör Mykhailo Hrushevsky başkanlığında; 17 Mart'ta Kiev'de Merkez Konseyi'nin kurulmasıydı. 20 Kasım'da, Rusya'dakiEkim Devrimi ardından, Ukrayna'nın temsilci organı olan Merkez Rada, özerk bir kuruluşun ilan edildiğini ilan etti. Ukrayna Merkez Konseyi Ukrayna Halk Cumhuriyeti (UPR).[23] 29 Nisan'da, Ukrayna monarşik kuvvetlerinin darbe etkisinin bir sonucu olarak, Orta Rada hükûmetinin yerini Hetman Pavlo Skoropadsky aldı. Skoropadsky rejimi, ana müttefikleri AlmanlarınI. Dünya Savaşı'nda teslim olduğu Kasım ayına kadar sürdü. 14 Aralık'ta Simon Petliura liderliğindeki Rehber'in ayaklanması, hetmanatı devirip Cumhuriyet'i restore etti.
Babi Yar, 1941 yılında NazilerinHolokost kapsamında 100-150 bin kişiyi öldürdüğü mekan
I. Dünya Savaşı'ndan sonra, 1919 yılındaUkrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. Bu cumhuriyet, 1922 yılındaSovyetler Birliği'ne katıldı.II. Dünya Savaşı başladıktan sonra, 22 Haziran 1941 tarihinde AlmanWehrmacht birlikleri, Sovyetler Birliği'ne girdiler. İşgal döneminde, 5-8 milyon civarında Ukraynalı yaşamını kaybetti; 500 bin civarında Yahudi, Naziler tarafından öldürüldü.
Bu alt başlığıngenişletilmesi gerekiyor.Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz.
Ukrayna'nın Sovyet dönemi tarihindeki en üzücü olaylardan birisi de 26 Nisan 1986 tarihindekiÇernobil reaktör kazasıdır. Bu kazadan dolayı ortaya çıkan radyoaktif serpinti, 350.000 kişinin olay bölgesinden uzaklaştırılmasına neden oldu.
2004 yılında, Ukrayna tartışmalı bir ülke başkanlığı seçimi yaşadı.Turuncu Devrim adı verilen protestolar sonucu seçimler yenilendi veViktor Yuşçenko devlet başkanı seçildi.
2014 yılının başında gerçekleşen halk ayaklanması sonucunda devlet başkanıViktor Yanukoviç istifasını vermek zorunda kaldı. Bu iç karışıklar yüzünden veKırım'da yapılan referandum sonucundaRusya Kırım'ı yasa dışı olarak ilhak etti etti. Rusya 24 Şubat 2022 tarihinde, savaş ilan etmeden Ukrayna'ya saldırıya başladı. Rusya bu girişimin bölgedeki Rusların haklarını savunmak olduğunu belirterek, Birleşmiş Milletler Sözleşmesinin 51. maddesini gerekçe gösterdi.
603.628 km² (233.062 mi²) yüzölçümü ve 2.782 km (1.729 mi) kıyı şeridi ile Ukrayna,dünyadaki en geniş 46. ülkedir. Tamamı Avrupa'da olan en geniş ülke ve Avrupa'daki en geniş ikinci ülkedir (Rusya'nın Avrupa'daki bölümünden sonra).
Ukrayna'da coğrafi açıdan Doğu Avrupa ovasının güneybatı kısmını oluşturan ova bölgeleri (toplam alanın %95'i) hâkimdir. Ukrayna'dasıradağlar da mevcuttur.Karpatlar, deniz seviyesinden 2061 m yukarıda yer alan ve Ukrayna'nın en yüksek zirvesinin yer aldığıHoverla Dağı'nı barındırır.Kırım Dağları'nın en yüksek zirvesi ise Roma-Koş Dağı'nda (1.545 m) bulunmaktadır.
Ukrayna 1991 yılındaSovyetler Birliği'nden ayrıldıktan sonra ekonomik ve siyasal açıdan ciddi problemler yaşadı. İktidarlar için en önemli sorun politik yakınlıktaRusya ya daAvrupa Birliği arasında tercih yapmaktı. Zira halkın seçimdeki tercihi bu politik duruşa göre şekilleniyordu. AncakRusya yanlısı partiler ile Avrupa Birliği yanlısı partilerin toplamda hemen hemen eşit oya ulaşması istikrarlı bir siyasi yapının oluşmasını engelledi.
1994 yılında yapılan ilk çok partili seçimde Komünist Parti %13,6 oy oranıyla galip gelirken, ona en yakın parti %5 oyla Demokratik Blok oldu. Buna karşın Bağımsız adaylar mecliste egemen duruma geldiler.
1998 seçimlerinde ise yineKomünist Parti %24,7 oyla birinci oldu ve Rusya ile birliği savunan diğer partilerle birlikte mecliste hakim konuma geldi. Ancak bu partiler 2004 yılında batı yanlılarının Turuncu Darbesi ile uğraşmak zorunda kaldılar. Bu darbeyle iktidara gelen AB ve batı yanlısı partiler ise2012 seçimlerinde oy kaybederek iktidarı yine Rusya taraftarlarına bırakmak zorunda kaldılar. Bu istikrarsız ortamda iktidardakiBölgeler Partisi'nin Avrupa Birliği ile müzakereleri askıya alması ülkede yeni bir siyasi kriz yarattı. Kasım 2013 - Şubat 2014 yıllarında AB yanlılarının toplu ayaklanması sonucunda Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç istifa etti ve Rusya'ya kaçtı. Bu gelişmeler de ülkenin fiilî olarak ikiye bölünmesine sebep oldu.Kırım yasal olmayan bir referandumlaRusya'ya katılma kararı alırken, doğudaDonetsk Halk Cumhuriyeti veLuhansk Halk Cumhuriyeti adıyla iki Rus destekli kukla devlet kuruldu.
Ukrayna halkının, kültürünün ve kimliğinin bağımsız bir ulus olarak tanımlamasını savunan bir düşünce sistemidir. Bu ideolojinin kökenleri, 16 yüzyılda Polonya-Litvanya Birliği'nin etkisi altında şekillenmeye başlamış, ancak daha sonra Ukrayna'nın Rusya ile olan ilişkilerindeki çatışmalarla derinleşmiştir.[26]
Ukrayna, üniter bir demokratik parlamenter başkanlık cumhuriyeti ve çok partili bir siyasi sisteme sahip. Ukrayna'da aşağıdaki devlet iktidar kurumları faaliyet göstermektedir:Devlet Başkanı, yasama organı, yürütme ve yargı. Yürütme organını Bakanlar Kurulu, merkezî yürütme organları ve yerel yürütme organları temsil eder. Meclise, parlamentoya Ukrayna Verkhovna Radası denir. Yargı, Ukrayna Anayasa Mahkemesi ve genel yargı mahkemeleri tarafından temsil edilmektedir - çeşitli davaların genel ve ihtisas mahkemeleri sistemi.
Ukrayna Anayasası'nın 75. maddesine göre, Parlamento - Ukrayna'nınVerkhovna Radası - Ukrayna'daki tek yasama organıdır. Ukrayna'nın Verkhovna Radası'nın anayasal bileşimi, evrensel, eşit ve doğrudan oy hakkı temelinde 5 yıl boyunca gizli oyla seçilen 450 milletvekilinden oluşuyor. Halkın milletvekillerinin yetkileri Ukrayna Anayasası ve kanunlarıyla belirlenir.
Ukrayna Anayasası'nın 102. maddesine göre,Ukrayna Cumhurbaşkanı devlet başkanı, devlet egemenliği, Ukrayna'nın toprak bütünlüğü, Ukrayna Anayasası'na uyulması, insan ve sivil haklar ve özgürlüklerin garantisidir. Ukrayna Anayasası ve Ukrayna yasalarına dayanarak ve bunlara göre, Cumhurbaşkanı Ukrayna topraklarını bağlayıcı kararlar ve emirler çıkarır.2019 Ukrayna başkanlık seçimi sonucundaVolodımır Zelenskyi, 20 Mayıs 2019'dan beri Ukrayna'nın mevcut devlet başkanıdır.
Henadii Lachkov, Çok Uluslu Kuvvet– Irak'taki Ukrayna birliğinin komutanı, ülkesinin bayrağını öpüyor
Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Ukrayna, topraklarında dünyanın üçüncü büyük nükleer silah cephaneliği ile donatılmış 780.000 kişilik bir askerî gücü devraldı.[27][28] Mayıs 1992'de Ukrayna, ülkenin tüm nükleer silahları elden çıkarmak için Rusya'ya vermeyi ve Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması'na nükleer silahı olmayan bir ülke olarak katılmayı kabul ettiği Lizbon Protokolü'nü imzaladı. Ukrayna anlaşmayı 1994'te onayladı ve 1996'da ülke nükleer silahlardan arındı.[27]
Ukrayna, konvansiyonel silahların azaltılmasına yönelik tutarlı adımlar attı. Tankların, topların ve zırhlı araçların azaltılması çağrısında bulunan Avrupa'da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması'nı imzaladı (ordu kuvvetleri 300.000'e indirildi). Ülke, mevcut conscript temelli orduyu profesyonel gönüllü askeri'ye dönüştürmeyi planlamaktadır.[29]
Ukrayna firkateyniHetman Sahaydachniy (U130)
Ukrayna, barışı koruma operasyonlarında giderek daha büyük bir rol oynamaktadır. 3 Ocak 2014 Cuma günü, Ukraynalı fırkateynHetman Sagaidachniy Avrupa Birliği'nin korsanlıkla mücadelesineAtalanta Operasyonu'na katıldı ve iki aySomali kıyılarındaki AB Deniz Kuvvetleri'nin bir parçası oldu.[30] Ukrayna birlikleri Ukrayna-Polonya Taburu'nun bir parçası olarakKosova'da konuşlandı.[31]
BM Geçici Kuvveti'nin bir parçası olarakLübnan'da bir Ukrayna birimi görevlendirildi.Sierra Leone'de konuşlandırılmış bir bakım ve eğitim taburu da vardı. 2003-05'te Polonya komutası altındaki Irak'taki Çokuluslu gücün bir parçası olarak Ukraynalı bir birlik konuşlandırıldı. Dünya‘da toplam Ukrayna silahlı kuvvetlerinin konuşlandırılması 562 askerdir.[32]
A.B.D. askeri kuvvetleri dahil diğer devletlerin askeri birimleri, Ukrayna'da düzenli olarak Ukrayna kuvvetleriyle birlikte uluslararası askeri tatbikatlara katılırlar.[33]
Bağımsızlığın ardından Ukrayna kendisini tarafsız bir devlet ilan etti.[15] Ülkenin Rusya Federasyonu, diğer BDT ülkeleri ile sınırlı bir askeri ortaklığı ve 1994'ten beriNATO ile ortaklığı vardır. 2000'lerde hükûmet NATO'ya meyletti ve ittifakla daha derin bir işbirliği 2002'de imzalanan NATO-Ukrayna Eylem Planı tarafından belirlendi. Daha sonra NATO'ya katılma sorununun gelecekte bir noktada ulusal bir referandumla yanıtlanması gerektiği konusunda anlaşmaya varıldı.[29]Kısa süre önce görevden alınan Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç, Ukrayna ve NATO arasındaki mevcut işbirliği düzeyini yeterli gördü ve Ukrayna'nın NATO'ya katılmasına karşıydı. 2008 Bükreş zirvesi sırasında NATO, Ukrayna'nın katılım kriterlerini karşıladığı zaman sonunda NATO üyesi olacağını açıkladı.
Tüm SSCB devletlerinde olduğu gibi Ukrayna'da da ekonomi ve üretimin bütün sektörleri başta Rusya olmak üzere diğer Sovyet cumhuriyetlerine bağlıydı. 1991'de SSCB dağıldıktan sonra Ukrayna'da birçok fabrika ve işletme kalmıştı ancak yeni kurulan ülkeler derin ekonomik ve siyasal krizler yaşamakta oldukları için Sovyetler zamanındaki ilişkiler kesilmişti; bu nedenle işletmeler, fabrikalar çalışamıyordu. Yeni piyasa koşullarında ekonominin yeniden yaşama dönüştürülmesi ve canlandırılması yıllar aldı. Haksız özelleştirme sonucu SSCB'den kalan fabrikaların çoğu yeni oligarşinin temsilcilerine neredeyse bedava satılmıştı.
Grivna, 1996 tarihinden beri Ukrayna'nın para birimidir.
Şimdi Ukrayna'nın ekonomisi canlanmış durumda, çok iyi çalışmaktadır. Ukrayna'da maden kömürü rezervleri çoktur ancak yeni teknolojilerin yetersizliği nedeniyle maden kömürü çıkarımı pek gelişmiş değildir ve ocaklarda sık sık gaz patlamaları meydana gelmektedir. Başlıca ihracatlar, maden kömürü; büyük çaplı borular ve hurda demirdir. Ukrayna'nın tarımı gelişmiştir ancak AB ve WTI (DTÖ) engelleri yüzünden Ukrayna tarım ürünlerini fazla ihraç edememektedir. Doğal gaz konusunda Ukrayna, tüm Avrupa gibi Rusya'ya bağlıdır; petrol konusunda da Rusya'ya ve Asya ülkelerine bağımlılık söz konusudur. Ukrayna'da sıradan yurttaşların yaşam düzeyi orta; yoksul sayılabilen insanların sayısı, tüm nüfusun %0,7'si civarındadır. Aynı zamanda iktidarda bulunanlar (oligarşi) çok zenginlerdir. 2007-2008 başında enflasyon oranları yükselmiştir (2007 - %17; Ocak 2008 - %2,9). Ukrayna'nın gelişmişlik oranı %87,3'tür. Son yıllarda sanayileşme ve teknoloji büyük bir artış göstermiştir. Sonuç olarak Ukrayna, Doğu Avrupa'nın 2. gelişmiş ülkesidir.
2016'da, 2010'dan bu yana ilk kez ekonomi %2'den fazla büyüdü.Dünya Bankası‘nın açıklamasına göre, büyüme 2017’de %2, 2018’de %3,5 olarak öngörülüyor.[34]
Sovyet işgali sırasında Ukrayna halkı Ruslaştırma politikasına maruz kaldı ve milyonlarca Rus buraya göç etti. 1959 ile 1989 yılları arasında Ukrayna dili konuşan nüfusun oranı güney ve doğu bölgelerde önemli ölçüde azaldı veDonbas bölgesinde pratikte azınlık haline geldi.[35][36]
Eski zamanlarda Ukrayna'ya Rutenya da denmiştir. Bilimsel açıdan kabul edilen, en yaygın görüş; Ukraynalıların, Rusların ve Belarusların (Beyaz Rusların), tahminen 14-16. yüzyıllarda Doğu Slav kavimlerinden kaynaklanmış olmaları şeklindedir. Öte yandan, Sovyet kaynakları ve günümüz Rusya Federasyonu'nda kabul edilen kaynaklar, Ukraynalıların ve Belarusların Ruslardan geldiklerini söyler ancak 8-9. yüzyıllarda kurulan, merkezi çağdaş Ukrayna'nın başkenti Kiev'de bulunan ve sonradanKiev Rus Devleti adı verilen devlette eski Slav kavimlerinin temsilcilerinin yaşadıkları bir gerçektir ve mevcut vakayinamelerde ulus olarak Rus, Ukraynalı adı geçmemektedir.
Bu konuda, günümüz Ukrayna'sında yaygın kaynaklar aslında Rusların Ukraynalılardan kaynaklandığını iddia eder. Yaklaşık 14. yüzyıla kadar varlığını sürdüren eski Kiev Rus Devleti'nde yaşayan ulus, Ukraynalılarmış; Moğollar geldikten sonra Ukraynalıların çoğu, Kiev'i terk edip kuzeye doğru göç etmeye başlamış ve sonra, yeni bir devletin başkenti olacakMoskova adlı bir kenti kurmuş. Yeni devletin adı, Moskova Rus Devleti; sonra Rus Çarlığı, sonra da Rus İmparatorluğudur yani bu görüşe göre, günümüzde Moskova'da ve etrafında yaşayan ulus, Kiev'den gelen Ukrayna kökenli ulusmuş; Kiev'de ve Ukrayna'da günümüzde yaşamakta olan ulus ise Ukraynalı ve Moğol-Tatar karışımıymış, diye bir görüş de yaygındır. Ruslar, SSCB zamanında Ukraynalılara yoğun bir şekilde baskı yapmışlar; onlara Rus kültür ve dilini yoğun bir şekilde aşılamışlardır. Öyle ki, Ukraynalıların ayrı bir ulus olduğunu düşünenler hapse atılmış; baskı altına alınmıştır. Yoğun baskılar sonucu Ukraynalılar, ayrı bir ulus olduklarını ayrı bir dil konuştuklarını yıllarca kimseye anlatamamışlardır. Bağımsızlıktan sonra Ukrayna dili resmî dil olmuş, okullarda ve günlük yaşamda Ukrayna dili yoğun bir şekilde kullanılmaya başlamıştır.
Urumlar (Urumca урумларUrumlar), daha çok Ukrayna'daMariupol'da, daha az olarak daGürcistan'daParmaksız (Tsalka),Rusya,Kazakistan veYunanistan'da yaşayanRum Ortodoks Türk halkı. “Kırım’ın 1779-80 yıllarında, Rus Çarlığı’nın Hristiyan Osmanlı tebaası politikaları gereği, II. Yekaterina’nın iradesi ile Kırım’dan tehcir edilmişlerdir. Ukrayna hükûmeti hem Urumların hem deRumeylerin azınlık haklarını tanımış ve güvence altına almıştır.[38] Adları olanUrum kelimesises türemesi yoluylaRum kelimesinden türetilmiştir. Bu ön türemeUrum < Rum örneğine benzer biçimdeUrus < Rus örneği verilebilir.[39] Kuzey Kafkasya'daÇerkesçe konuşanUrımlar (Çerkes Rumları) ile karıştırmamak gerekir.
Resmî kayıtlardaYunan olarak adlandırılan Urumlar, kendilerini asla Yunan olarak görmemekte ve Yunanlardan dinî inançları hariç tamamen farklı olduklarını açıkça vurgulamaktadırlar.[40] Türk dilliUrumlar ile Yunan dilliRumeyler birbirine karıştırılmakta ve her ikisi birlikteGreko-Tatarlar (ya daAzakönü Grekleri Греки Приазов'я) adıyla da anılmaktadırlar. Bugün Greko-Tatarların nüfusu yaklaşık olarak 120 ile 130 bin civarında olup, bunların % 60-65'i Urum, geriye kalanları ise Rumey'dir.[41] Urum ve Rumeylerin 2001 yılındaki nüfusları ayırt etmeksizin birlikte 77,5 bin kişidir.[42] Kırımda yaşarlarken eskiden RumeylereTat, Urumlara iseBazaryane adı da verilmiştir.[41] Urumlar arasındaTat balası, Urum belası («Rum çocuğu, Urum belâsıdır») atasözü kullanılır.[43]
Aile yapısı, gelenekleri ve geleneksel uygulamaları Anadolu ve çevresinde yaşayan diğer Türk halklarıyla benzerlik gösterir. Düğünlerdeki oyunlar Kırım Tatar Türklerinin oyunları gibidir.[44]
Kırım TatarlarıUkrayna'daki Türkî halkların oranını gösteren bir harita.
Kırım Tatarları,anayurtları Karadeniz'in kuzeyindekiKırım Yarımadası olan ulustur. Ukrayna'nın anaMüslüman unsurunu teşkil ederler. Yoğun olarakKırım,Özbekistan,Tuna Irmağı'nın Karadeniz'e döküldüğü bölge (Romanya veBulgaristan) veTürkiye'de yaşarlar. Türkiye'de 2 milyondan fazla kişinin Kırım-Tatar kökenli olduğu tahmin edilmektedir.
Kırım Tatarları, II. Dünya Savaşında Ruslar tarafından Almanlarla iş birliği yaptıkları gerekçesiyle Kırım'dan Sibirya'ya ve Orta Asya'ya sürülmüşlerdir. Bu sürgünler esnasında binlerce Kırım Tatarı trenlerle Sibirya'ya giderken soğuk ve açlıktan yollarda ölmüştür; daha sonra Kırım'a dönmelerine izin verilmiştir. Bugün, Kırım Tatarları Kırım nüfusunun yaklaşık %13 kadarını meydana getirmektedirler ve zaman içinde sürgündeki Tatarlar da geri dönerek yoğunluğu artırmaktadırlar.
Takipçi sayısı açısından ikinci sırada, pratikte Ortodoksluğun ayin ve manevi geleneklerine benzeyen; ancakPapa ile tam komünyon içerisinde bulunanUkrayna Yunan Katolik Kilisesi vardır.Protestan Hristiyanlar nüfusun yaklaşık %2'sini oluşturmaktadır. Ukrayna bağımsızlığının başlamasından bu yana sayıları önemli ölçüde artmıştır.
Hristiyanlıktan sonra ikinci büyük din İslam'dır. Ukrayna'da yaklaşık yarım milyon Müslüman yaşamakta olup, bunların yarısından fazlasıKırım Tatarlarıdır.[45]
Geleneksel Ukrayna Paskalya yumurtaları (pysanky) koleksiyonu. Pysanky üzerindeki motifler, eski Slav kültüründen gelmektedir.Ruşnik,Ukrayna nakşı
Ukrayna gelenekleri, ülkedeki baskın din olanOrtodoks Hristiyanlık'tan büyük ölçüde etkilenmiştir. Cinsiyet rolleri de daha geleneksel olma eğilimindedir ve büyükanne ve büyükbabalar çocuk yetiştirmede Batı'dakinden daha büyük bir rol oynar. Ukrayna kültürü, doğu ve batı komşularından da etkilenmiştir bu kültürel etki Ukrayna mimarisi, müziği ve sanatına yansımıştır.
Komünist dönem, Ukrayna'nın sanat ve edebiyatı üzerinde oldukça güçlü bir etkiye sahipti. 1932'de Stalin, "Edebiyat ve Sanat Örgütlerinin Yeniden İnşası Üzerine" adlı bir kararname yayınlayarak Sovyetler Birliği'ndesosyalist gerçekçi devlet politikasını benimsedi. Bu, yaratıcılığı büyük ölçüde baskı altına aldı. 1980'lerdeglasnost (açıklık) ilan edildi ve Sovyet sanatçıları ve yazarları yeniden kendilerini istedikleri gibi ifade etmekte özgür oldular.
Pysanky olarak bilinenPaskalya yumurtası geleneğinin Ukrayna'da köklü bir geçmişi vardır. Bu yumurtalar üzerine bir desen oluşturmak için mumla çizimler yapılır; daha sonra yumurtalara hoş renklerini vermek için boya sürülür, boya yumurtanın daha önce mumla kaplanmış kısımlarını etkilemez. Yumurtanın tamamı boyandıktan sonra mum kaplı kısmı çıkarılır ve yumurtanın üzerinde sadece renkli desen süslemesi kalır. Bu gelenek binlerce yıllıktır ve Hristiyanlığın Ukrayna'ya yayılmasından önceki geçmiş dönemlere uzanmaktadır.Karpat Dağları'nın etekleri yakınındakiKolomyia şehrinde 2000 yılında Pysanka Müzesi inşa edildi. Müze daha sonra 2007 yılında Ukrayna'nın Yedi Harikası'nın bir parçası olarak aday gösterildi ve modern Ukrayna anıtı olarak kabul edildi.
Ayasofya Katedrali, Kiev'in antik tapınaklarından biriBaturin'in tarihi merkeziSiçi kalesinin yeniden inşası
Ukrayna'da açık hava müzeleri yaygındır. Çoğu Kazak dönemine adanmıştır. Ülkedeki en ünlüsü,Zaporijya şehrinde bulunan kutsal bir yer olan yeniden inşa edilmiş bir Ukrayna Kazak kalesi olanZaporijya Siçi kompleksidir[46]. İkinci en popüler turistik yer, 1708 yılında Ruslar tarafından yıkılan Baturyn şehrindeki yeniden inşa edilenUkrayna Kazak kalesidir. Rusya, Ukrayna Kazakları ile 1654 askeri ittifak anlaşmasının şartlarını ihlal ederek, nüfusu düzenli olarak Rusya'da ağır işlere göndermiştir. Ladoga Kanalı'nın inşası sırasında, 10.000 Ukraynalı sağlıksız koşullar nedeniyle öldü. Bu, o zamanki Ukrayna lideri Ivan Mazepa'nın önderlik ettiği bir devrime yol açtı. Mazepa, Rusların Ukrayna'daRuslaştırma politikası izleyerek defalarca ihlal ettiği Rusya ile yapılan anlaşmayı bozdu ve yardım için İsveç'e yöneldi, ancak güçlerin eşitsizliği nedeniyle yenildi ve Osmanlı İmparatorluğu'na kaçtı. Ruslaştırma, 18. ve 19. yüzyıllarda Ukrayna diline çok sayıda resmi yasak getirilmesi ve 20. yüzyılda dilin yapısını önemli ölçüde bozan totaliter bir sistem tarafından sert kısıtlamaların getirilmesiyle kendini gösterdi[47][48].
Bu türün en ünlü anıtlarından biri, ülkenin orta kesiminin başlıca ilgi odağı, 18. yüzyılın ortalarında Rus İmparatoriçesi Elizabeth'in emriyle Ukraynalı Kazaklar tarafından Osmanlı İmparatorluğu ile yaklaşan savaş için inşa edilen büyük bir toprak kale olanAziz Elizabeth Kalesi. Bu kale,1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı'nın kazanılmasında ve ülkenin güneyinde istikrarlı bir medeniyetin kurulmasında önemli rol oynamış, Ukrayna'nın güneyindekiHerson,Mykolayiv,Odessa gibi büyük şehirlerin kurulmasına ve gelişmesine zemin hazırlamış ve 18. yüzyılın sonunda kendisi Yelizavetgrad (şimdikiKropıvnıtski) şehrine dönüşmüştür. Bu aradaAziz Elizabeth Kalesi'n askerî harekâta başlayan Rus birlikleri, 1775 yılında Ukrayna Kazaklarının Zaporijya Siçi kalesini yerle bir etti; bu olay büyük bir milli trajediye dönüşerek ülkenin özerkliğinin tamamen tasfiyesine ve Ukraynalıların Rus İmparatorluğu'na köleleştirilmesine yol açtı[49].
Aziz Elizabeth Kalesi. Duvarların içindeki heykeller. Bu, tüm Avrupa'da bu türdeki birkaç kaleden biridir
Holodomor (Sovyet rejimi tarafından organize edilen ve yaklaşık 10 milyon cana mal olan ve Ukraynalıların soykırımı olarak kabul edilen yapay kıtlık) ve 1937-1938 yıllarındaki kitlesel baskılar sırasında, OGPU veNKVD (Sovyet gizli servisi) açlıktan ölenleri ve asılsız suçlamalarla kaçırılıp öldürülenleri kale içindeki toplu mezarlara gizlice gömdüler. Konu tabu olarak kaldı ve özel olarak bile tartışılamadı. Bunun hakkında konuşmak veya basında bahsetmek, 1991'de totalitarizmin düşüşüne kadar KGB destekli akıl hastanelerinde hapis ve işkence riskiyle karşı karşıya bıraktı. Kropıvnıtski şehrinin tarihi merkezinde bulunan kale, bölgenin en popüler turistik cazibe merkezidir. Onu benzersiz kılan şey, ülke tarihinin çeşitli dönemlerini kapsaması ve çeşitli turistik rotaların kavşağında yer almasıdır[50]·[51]·[52].
Rus-Osmanlı savaşları sırasında bestelenen "Bir Kazak Tuna Nehrini geçti" şarkısının yazarı olan büyük Kazak ve şair Semen Klimovski nin Moşorino köyündeki anıtı
Ukrayna halk şarkılarının büyük kısmı 16. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar Kazak döneminde oluşmuştur ve savaşlara ve günlük yaşama adanmıştır. Danslar Zaporijya Kazaklarının dövüş sanatlarından esinlenerek yapıldı. En ünlülerinden biri - "Bir Kazak Tuna Nehrini geçti" (Ukr. "Їхав козак за Дунай") Eser, Osmanlı Devleti'ne karşı savaşa giden ve sevdiğine veda eden bir askere ithaf edilmiştir[53][54].
Taras Şevçenko, Ukrayna'nın önde gelen yazar ve filozoflarından biri, ülkesinin bağımsızlığı için mücadele etmiş bir kamu figürüdür.Rusya İçişleri Bakanı Pyotr Valuev'in (1863) şu hükmü içeren yasası: "Ukrayna dili yoktu, yoktur ve olamaz ve bu ifadeye katılmayan herkes Rusya'nın düşmanıdır."Vasyl' Stus, Ünlü bir Ukraynalı muhalif ve seçkin bir yazar
Ukrayna dili ve edebiyatı, 16.-19. yüzyıllarda Ukrayna halkının Leh, Rus ve Osmanlı kültürel yayılmasıyla verdiği amansız mücadele ve Rus İmparatorluğu'nunRuslaştırma politikası çerçevesinde Ukrayna dilinin kullanımına getirilen katı resmi kısıtlamalar ile Sovyetler Birliği dönemindeki ağır kısıtlamalar koşullarında oluşmuştur[55].
Sovyet döneminde, 1937 yılında, NKVD gizli servisleri, dönemin Ukraynalı seçkinlerinin temsilcilerini kaçırıp idam etmiş ve kalıntıları gizlice Kiev yakınlarındaki Bykivnia ormanına gömülmüştü; bu gerçek, diktatörlük rejiminin 1991'deki düşüşüne kadar gizli tutuldu. 1960'lı-1980'li yıllarda Sovyetler Birliği'nin sonlarında hükûmet muhalifleri avladı - totaliter hükûmetin pozisyonunu paylaşmayan yazarlar, film yönetmenleri ve diğer yaratıcı insanlar tutuklandı ve işkence gördükleri akıl hastanelerine yerleştirildi, bu da sağlıklı insanları akıl hastalarına dönüştürdü. Ukrayna'nın en ünlü muhalifi, ülkesinin bağımsızlığını isteyen ve Rusya'nın ücra bir bölgesinde hapishanede ölen Vasily Stus'tu[56].
Örneğin Nikolai Gogol'un "Taras Bul'ba" adlı eserinin konusu tamamen yeniden yazılmış ve Kazaklardan esinlenerek Ukraynalıların öyküsünü anlatan orijinal eserden farklı olarak, Rus kopyacılar konuyu o kadar çarpıtmışlar ki eserdeki Ukraynalılar Ruslaşmış, Ukraynalıların özgürlüğüne vurgu kaldırılmış ve yeniden yazılan eserde Rus imparatoru övülmüş[57].
^Kaynak hatası:Geçersiz<ref> etiketi;Ethnic composition of the population of Ukraine, 2001 Census isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz:Kaynak gösterme)
^Prat, Sandrine; Péan, Stéphane C.; Crépin, Laurent; Drucker, Dorothée G.; Puaud, Simon J.; Valladas, Hélène; Lázničková-Galetová, Martina; Plicht, Johannes van der; Yanevich, Alexander (17 Haziran 2011). "The Oldest Anatomically Modern Humans from Far Southeast Europe: Direct Dating, Culture and Behavior".PLOS ONE.6 (6). ss. e20834.Bibcode:2011PLoSO...620834P.doi:10.1371/journal.pone.0020834.PMC3117838 $2.PMID21698105.
^Tekin, Feridun (2007).Urum Türkçesi sesbilgisi üzerine 18 Ağustos 2014 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi.. Karadeniz Araştırmaları/ Balkan, Kafkas, Doğu Avrupa ve Anadolu İncelemeleri Dergisi, sayı:14, sayfa: 93-100, Yaz 2007
^abKaynak hatası:Geçersiz<ref> etiketi;refErdoğanaltınkaynak2004 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz:Kaynak gösterme)
^ Ѣха́въ Коза́къ за Дуна́й // Украинскія народныя пѣсни. Часть первая / М. Максимович. — М.: Университ. тип., 1834. — С. 141
^Климовський (Климів) Семен // Українська мала енциклопедія : 16 кн. : у 8 т. / проф. Є. Онацький. — Накладом Адміністратури УАПЦ в Аргентині. — Буенос-Айрес, 1959. — Т. 3, кн. V : Літери К — Ком. — С. 653. — 1000 екз.
^Українська література XX століття: навч.-метод. посіб. для студентів 2-го курсу, які навчаються за спец. 035 — Філологія (заоч. форма) / Нар. укр. акад., каф. українознавства; упоряд. О. В. Слюніна. — Харків: Вид-во НУА, 2018. — 128 с.
^Дисиденти. Антологія текстів / Упоряд.: О. Сінченко, Д. Стус, Л. Фінберг; Наук. ред. О. Сінченко. Національний університет «Києво-Могилянська академія», Центр досліджень історії та культури східноєвропейського єврейства, Центр європейських гуманітарних досліджень; Український католицький університет, Інститут релігії та суспільства. ‒ K.: Дух і Літера, 2018. ‒ 656 с. ‒ (БІБЛІОТЕКА СПРОТИВУ, БІБЛІОТЕКА НАДІЇ)
^Микола Гоголь. Тарас Бульба. Пер. з рос.: Антін Хуторян. // Микола Гоголь. Вибрані твори. Пер. з рос. за ред. А. Хуторяна, Ф. Гавриша, М. Щербака. Київ-Харків: Держлітвидав. 1935. 695 стор.: С. 147—207.
_with_Disputed_Land.png)
.svg)
.jpg)
.png)
![[icon]](/mt/?noimg=&dark=on&url=https%3a%2f%2ftr.wikipedia.org%2fwiki%2fDosya%3aWiki_letter_w_cropped.svg)
_location_map.svg)
.jpeg)
.jpg)
.jpg)
_1.jpg)
.jpg)
_%25D0%25B1%25D0%25B0%25D1%2588%25D1%2582%25D0%25B0_%25D0%25B7%25D0%25B0%25D0%25BC%25D0%25BA%25D1%2583_%25D0%259B%25D1%2583%25D1%2586%25D1%258C%25D0%25BA.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.png)
