| Cacık | |
|---|---|
 | |
| Ülke(ler) |  Türkiye, Yunanistan, Kıbrıs, Gürcistan, Azerbaycan, İran |
| Yaratıcısı | Osmanlı İmparatorluğu[1] |
| Türü | Meze |
| Servis şekli | Soğuk |
| Ana malzemeler | Süzme yoğurt,hıyar,tuz,su,zeytinyağı vesarımsak |
| Çeşitleri | Caciki,Tarator, Aşotu cacığı, Havuç cacığı, Hıyar cacığı, Ispanak cacığı, Haşlanmış keme cacığı, Marul cacığı, Maydanoz cacığı, Pancar cacığı, Semizotu cacığı, Turp cacığı, Yarpuz cacığı |
| Diğer | maydanoz,dereotu,kırmızı biber,kekik, yeşilsoğan,zeytinyağı,limon suyu |
Cacık,yoğurt,su,salatalık vesarımsak ile yapılan soğuk Türkmezesi olarak bilinse de içine birçok sebze katılarak yapılan çeşitleri vardır. En çok bilinen çeşidi salatalık cacığıdır.Nane, yeşilsoğan,kekik,dere otu,zeytinyağı vb malzeme ile zenginleştirilebilir. İçine rendelenmişhavuç vemarul katılan cacığa ise kış cacığı denir.Yunan mutfağında Τζατζίκι (caciki) (Rum cacığı)[2] olarak bilinen bir çeşidi yapılır. Daha kıvamlı olup sos ya da meze olarak tüketilir.
Basılı ilk yemek kitabıMelceü’t-Tabbâhîn'de tarifi şu şekilde verilmiştir:
Bir iki hıyarı ince çentip bir miktar tuz serptikte savuralar. Badehu birkaç diş sarımsağı bir kap içinde tuz ile iyice ezip halloldukta âlâ ezilmiş torba yoğurdu veyahut çanak yoğurdu içine mezburu koyup iyice çalkalandıkta çentilmiş hıyarın üzerine döküp ve birkaç pare buz ilavesiyle tenâvül buyrula. Fasl-ı sayfda pek âlâdır. Taşralarda bir fincan sirke ilave ederler.[3]
Antalya yöresinde yapılan çağla cacığı çağla, süzme yoğurt, su, sarımsak, zeytinyağı, tuz ve taze nane içerir. Süzme yoğurda su katıldıktan sonra karışıma kıyılmış çağla ve sarımsak eklenir. Üzerinde zeytinyağı gezdirilir ve nane yaprakları ilesüslenir.[4][5]
Sirkeli salata olarak da bilinen sirkeli cacık yapmak için dövülmüş sarımsak çırpılmış yoğurdun içine eklenmeden evvel bir saat suda bekletilir ve su ile birlikte ilave edilir. İnce kıyılmışsalatalık, tuz ve nane sarımsaklı yoğurta eklenir. Son olarak sirke eklenir ve cacık iyice karıştırılır.[6]
Sivas'ta bulgur katılarak yapılan meze çeşididir.[7]
Ankara'da yapılan cacık çeşididir. Malzemeleri; yemlik (Tragopogon), yoğurt, salatalık, sarımsak, sıvı yağ kuru nane ve tuzdur.[8]
Abhaz mutfağında yapılır. Malzemeleri, yoğurt, su, yeşil soğan, salatalık, turp, yumurta, sarımsak, acıka, dereotu, taze ahushua ile hazırlanır.[9]
Abhaz mutfağında yapılır. Malzemeleri, haşlanmış dana eti, yoğurt, maden suyu, yeşil soğan, hardal, salatalık, turp, bıldırcın yumurtası, dereotu ile hazırlanır.[10]
Van'da kahvaltılık olarak tüketilen cacık çeşididir. Koyu kıvamlıdır.[11]
Aşotu cacığı, Havuç cacığı, Hıyar cacığı, Ispanak cacığı, Haşlanmış keme cacığı, Marul cacığı, Maydanoz cacığı, Pancar cacığı, Semizotu cacığı, Turp cacığı, Yarpuz cacığı yapılmaktadır.[12]
Soğanlı cacık,[13] Kenger cacığı[14] ve Otlu cacık[15] yapılır.
Mast-o-khiar çeşidi vardır. Yoğurt ve salatalık ile hazırlanır.[16]