Türkiye millî basketbol takımı,Türkiye'yi uluslararası turnuva ve maçlarda temsil eden erkekbasketbol takımıdır.Türkiye Basketbol Federasyonu tarafından yönetilen takım, taraftarlar arasında "12 Dev Adam" olarak bilinir.FIBA Dünya Sıralaması'nda 686,2 puanla 12. sırada yer almaktadır.[1]
Türkiye millî takımı tarihindeİbrahim Kutluay,Hidayet Türkoğlu,Mehmet Okur,Kerem Tunçeri veErsan İlyasova gibi oyuncular öne çıktı. Takımın en fazla forma giyen oyuncularından biri olan Ersan İlyasova, uzun yıllar kadronun değişmez isimlerinden oldu. İbrahim Kutluay, millî forma altında kaydettiği 3.000'in üzerindeki sayıyla takım tarihinin en skorer oyuncusudur. 2000'li yıllarda kaptanlık yapan Hidayet Türkoğlu, özellikle 2001 ve 2010'daki ikinciliklerde lider rol üstlendi. Son dönemde iseCedi Osman,Furkan Korkmaz veAlperen Şengün gibi oyuncularla yeni bir yapılanma sürecine giren Türkiye, 2025 Avrupa Basketbol Şampiyonası'ndagümüş madalya kazandı.
Ahmet Robenson, Türkiye'de basketbolun ilk organizatörü olarak bilinmektedir.[2] Türkiye ilk basketbol maçını 1936 yılındaYunanistan'a karşı oynadı ve 49-12 kazandı. Uzun yıllar boyunca basketbol Türkiye'de az bilinen bir spordu, ancak Amerikan dizisiBeyaz Gölge'nin ülkede yayınlanmaya başlamasıyla popülerlik kazandı. Ancak o dönemde millî takım deneyimden yoksundu ve Türkiye'nin 1981 Balkan Şampiyonası ve1987 Akdeniz Oyunları'nda altın madalya kazandığı 1980'lere kadar hiçbir uluslararası turnuva kazanamadı. Kulüpler düzeyinde iseEfes Pilsen, 1995-96 FIBA Koraç Kupası ile herhangi bir takım sporunda Avrupa Kupası kazanan ilk Türk kulübü oldu. O tarihten bu yana, millî takımın uluslararası turnuvalarda önemli bir rol oynamaya başlamasıyla birlikte Türkiye'de basketbol büyük bir gelişme gösterdi. Türkiye millî takımı hemEuroBasket 2001'de hem de2010 FIBA Dünya Kupası'ndagümüş madalya kazandı.
Türkiye,Paris'te düzenlenenEuroBasket 1951'de tekrar mücadele etti. Ön eleme turundaki tek mağlubiyetiniSovyetler Birliği'ne karşı alan Türkiye, 3-1'lik derecesiyle ikinci sırayı elde etti. Ancak yarı final turundaBulgaristan'a karşı aldıkları tek mağlubiyet onları şampiyonluk yarışından uzaklaştırmaya yetti ve üçlü averajda 2-1'lik dereceyle son sırada yer aldılar. 5-8 klasman maçlarını kazandılar ancak 5-6 maçınıİtalya'ya kaybettiler.
Türkiye, 1953'teki turnuvayı kaçırdıktan sonraBudapeşte'dekiEuroBasket 1955'e geri döndü. Ön eleme turunda gruplarını 1-2 ile geçerek havuz üçüncüsü oldular ve klasman maçlarına yükseldiler. Burada sadeceFransa'ya kaybederek 1. klasman turunda 3-1'lik bir derece elde ettiler. 9-12'lik yarı finaldeFinlandiya'ya 1 sayı farkla kaybettiler ancak bir sonraki maçtaİngiltere'yi 77-54 mağlup ederek 18 takımlı turnuvada 11. sırayı aldılar.
Türkiye,Sofya'da düzenlenenEuroBasket 1957'de yeniden boy gösterdi. Ön eleme turunda Sovyetler Birliği vePolonya'ya kaybeden Türkiye, grup üçüncüsü olarak klasman havuzuna gönderildi. Klasman turunda diğer yedi takımın her birini yenerek 16 takım arasında 9. sırada yer aldı.
1960'lı, 1970'li ve 1980'li yıllarda, Türkiye millî basketbol takımı için genel olarak kısır bir dönem oldu. AncakAkdeniz Oyunları'nda1967 ve1983'te ikibronz madalya,1971'de birgümüş madalya ve1987'de biraltın madalya kazanarak başarılı oldular. Türkiye ayrıca 1981 Balkan Şampiyonası'nda altın madalya kazandı. 1960'lı ve 1970'li yıllardaYalçın Granit veMehmet Baturalp gibi önemli antrenörler tarafından yönetilen takım, 1980'li yıllardaki Balkan ve Akdeniz zaferleri sırasındaAydan Siyavuş tarafından yönetildi. 1980'lerin sonu ve 1990'ların başından itibaren Türk basketbolunda (özellikle Avrupa kulüp müsabakalarında) başarılı bir yeni dönemin başlangıcı oldu.Efe Aydan veErman Kunter, Türk basketbolunda bu dönemin önemli oyuncuları arasında yer aldı. Oyuncu olarak halenTürkiye Basketbol Ligi'nde tüm zamanların rekorlarını elinde bulunduran Erman Kunter, daha sonra Türkiye veFransa basketbol liglerinde başarılı bir koç oldu veEuroBasket 1999'da Türkiye millî takımının başında yer aldı.
EuroBasket 2001'in ev sahibi ülke olarak, koçAydın Örs yönetimindeki Türkiye millî basketbol takımı, tarihinde ilk kez EuroBasket finaline ulaştı. Türkiye çeyrek finaldeHırvatistan'ı ve yarı finaldeAlmanya'yı mağlup ettikten sonra finaldeYugoslavya ile karşılaştı. Türkiye, final maçını 69-78 kaybederek Avrupa Şampiyonası'nı gümüş madalya ile tamamladı.[4] Ayrıca, Türk yıldızİbrahim Kutluay final maçında 19 sayı atarken,Hidayet Türkoğlu ise Turnuvanın En İyi Takımına seçildi.
EuroBasket 2001'de elde ettiği sürpriz derece sayesinde Türkiye, 2002 yılındaFIBA Dünya Kupası'na ilk kez katılmaya hak kazandı. Ancak Türkiye, Dünya Kupası'nda dört yenilgiye karşılık sadece dört galibiyet alarak turnuvayı dokuzuncu sırada tamamladı.[5]
Türkiye millî takımındaErgin Ataman'ın yardımcısı olanUfuk Sarıca, 19 Ocak 2017'de başantrenörlüğe getirildi.[9]2017 Avrupa Basketbol Şampiyonası'nda Türkiye, grubunun ev sahibi oldu.[10] Şampiyonanın ilk karşılaşmasındaRusya'ya 73-76 mağlup olan millî takım, ertesi günBüyük Britanya'yı 70-84 mağlup etti.[11] Türkiye, grubun üçüncü karşılaşmasındaSırbistan'a 80-74 kaybetti.[12] Ertesi günBelçika'yı 78-65 mağlup eden takım, ikili averajı alarak son 16 turuna katılmayı garantiledi.[13] Türkiye, grubun son karşılaşmasındaLetonya'ya 89-79 mağlup oldu ve grubu dördüncü sırada tamamladı.[14] Son 16 turundaİspanya ile eşleşen Türkiye, 73-56'lık skorla kaybederek turnuvaya veda etti.[15][16][17]
Türkiye, 2019 FIBA Dünya Kupası Elemeleri'ndeki ilk maçına 24 Kasım 2017'deLetonya karşısında çıktı ve 85-73 kazandı.[18] İki gün sonraUkrayna'yı 67-60 mağlup etti.[19] Şubat 2018 penceresinde oynadığı karşılaşmalarda Türkiye,İsveç'e 59-58 ve Letonya'ya 79-70 kaybetti. 28 Haziran 2018'de Ukrayna'yı 80-66 yenen millî takım, ardından İsveç'i 77-52 mağlup ederek grup lideri olarak ikinci tura yükseldi. Türkiye, ikinci turaKaradağ'ı 79-69 yenerek başladı. 29 Kasım 2018'deİspanya'yı 71-67 mağlup eden millî takım,[20] 2 Aralık'ta Karadağ'a 71-66 kaybetti. 22 Şubat 2019'daSlovenya'yı 77-58 yenen Türkiye,[21] grubun son maçında İspanya'ya 74-58 mağlup oldu.[22][23] Millî takım, grup aşamasını ikinci sırada tamamlayarakFIBA Dünya Kupası'na katılma hakkı kazandı.[22][23]
2019 FIBA Dünya Kupası'nin ilk turunda Türkiye;ABD,Çekya veJaponya ile eşleşti.[24] 1 Eylül 2019'da grubun açılış karşılaşmasında Türkiye, Japonya'yı 86-67 mağlup etti.[25] Grubun ikinci karşılaşmasında ABD ile normal sürede 81-81 berabere kalan Türkiye, uzatmalarda 93-92 kaybetti.[26][27] Karşılaşmanın bitimine saniyeler kalaDoğuş Balbay veCedi Osman'ın kaçırdığı serbest atışlar maça damgasını vurdu.[26][28] Grubun son karşılaşmasında Çekya'ya 91-76 mağlup olan Türkiye, grup üçüncüsü olarak turnuvaya veda etti.[29] 21 Şubat 2020'de Türkiye, 2022 Avrupa Basketbol Şampiyonası Elemeleri'ndeki ilk karşılaşmasınaHollanda'ya 65-72 mağlup oldu. Üç gün sonraİsveç'e 87-80 mağlup olan millî takım, Şubat penceresini galibiyetsiz tamamladı. 20 Kasım 2020'de başantrenör Ufuk Sarıca ile yollar ayrıldı.[30]
23 Kasım 2020'deOrhun Ene, Türkiye millî basketbol takımının başantrenörü olarak göreve başladı[31] ve aynı gün imza töreni düzenlendi.[32] Ene'nin göreve gelmesinden önce millî takım, 2022 Avrupa Basketbol Şampiyonası Elemeleri'ndeHollanda veİsveç karşısında mağlup olmuştu. Yeni başantrenörüyle çıktığı ilk karşılaşmada Türkiye,Hırvatistan'a 79-62 kaybetti. Ancak iki gün sonra Hollanda'yı 73-71 yenerek moral bulan millî takım,[33] grubun son iki maçında İsveç'i 88-80, Hırvatistan'ı ise 84-78 mağlup etti.[34] Bu sonuçlarla Türkiye, grup üçüncüsü olarak2022 Avrupa Basketbol Şampiyonası'na katılma hakkı kazandı.[34]
Türkiye, 2023 FIBA Dünya Kupası Elemeleri'ndeki ilk maçındaBelarus'a 84-70 mağlup oldu, üç gün sonra iseBüyük Britanya'yı 84-67 yendi. 25 Şubat 2022'deYunanistan'a 72-71 mağlup olan millî takım, üç gün sonra oynanan rövanş karşılaşmasında da 76-67 yenildi. Alınan başarısız sonuçların ardından, 4 Nisan 2022'deTürkiye Basketbol Federasyonu, başantrenör Orhun Ene ile yolların ayrıldığını açıkladı.[35]
16 Nisan 2022'de Türkiye millî takımının başantrenörlüğüne yenidenErgin Ataman getirildi.[36] 18 Mayıs 2022'deFIBA,Rusya'nın Ukrayna'yı işgaline destek verenBelarus'u 2023 FIBA Dünya Kupası Elemeleri'nden men etti ve bu ülke ile oynanan maçların sonuçlarını geçersiz saydı.[37] Bu kararın ardından Türkiye, ikinci tura yükselmeye hak kazandı.[37] Grubun son karşılaşmasında Türkiye,Büyük Britanya'yı 85-71 mağlup etti.[38] İkinci turda ise millî takım,Letonya veSırbistan ile oynadığı maçların tamamında mağlup olurken,Belçika karşısında iki galibiyet aldı ve grubu dördüncü sırada tamamlayarak turnuvaya veda etti.
Türkiye,2022 Avrupa Basketbol Şampiyonası'nın açılış maçındaKaradağ'ı 72-68 mağlup etti.[39] İkinci karşılaşmadaBulgaristan'ı 101-87 yenen millî takım, üçüncü maçta ev sahibiGürcistan'a uzatmalarda 88-83 mağlup oldu.[40][41] ArdındanBelçika karşısında 78-63'lük galibiyet elde eden Türkiye,[42] son 16 turuna yükselmeyi garantiledi. Grup aşamasının son maçındaİspanya'ya 72-69 yenilen millî takım, grubunu ikinci sırada tamamladı.[43] Son 16 turundaFransa ile karşılaşan Türkiye, normal sürenin bitimine 12 saniye kala 75-73 önde olmasına rağmen serbest atış ve top kaybı hatalarının ardından maç 77-77’ye geldi ve uzatmaya gitti. Uzatmalarda Fransa, karşılaşmayı 87-86 kazanarak Türkiye'yi turnuvadan eledi.[44][45] Ataman, maçın son saniyelerini "26 yıllık kariyerinin en kötü anı'' olarak tanımladı.[46]
Türkiye,2023 FIBA Dünya Kupası'na katılamayan ülkelerin mücadele ettiği ve ilk kez düzenlenen FIBA Olimpiyat Ön Eleme Turnuvası'na ev sahipliği yaptı. Grup aşamasının açılış karşılaşmasındaİzlanda'yı 99-72 mağlup eden millî takım, ertesi günBulgaristan'ı 104-66'lık skorla geçti.[47] Türkiye grubun son maçındaUkrayna'yı 85-72 yenerek grup lideri oldu;Alperen Şengün ise 30 sayıyla kariyer rekorunu kırdı. Yarı finaldeİsveç'i 105-84 mağlup eden millî takım,[48] finaldeHırvatistan'a 84-71 kaybederek Olimpiyat Elemeleri'ne katılma hakkını elde edemedi.[49][50]
Ergin Ataman ile yaşanan bir polemiğin ardındanFenerbahçe, 25 Eylül 2024'te yaptığı açıklamada, Ataman millî takımın başında olduğu sürece oyuncu göndermeyeceğini duyurdu.[51] Millî takım, 2025 Avrupa Basketbol Şampiyonası Elemeleri'nin ilk maçındaİtalya'ya 87-80 mağlup oldu.[52] Ancak sonraki üç karşılaşmadaİzlanda'yı sahasında veMacaristan'ı iki maçta da yenerek gruptan çıkmayı garantiledi ve turnuvaya katılma hakkı kazandı.[53] Şampiyona öncesinde Fenerbahçe, oyuncu göndermeme kararından vazgeçti[54] ve Ataman,Sertaç Şanlı ileOnuralp Bitim'i kadroya dâhil etti.[55]
2025 Avrupa Basketbol Şampiyonası'nın açılış karşılaşmasında Türkiye, ev sahibiLetonya'yı 93-73 mağlup etti.[56] 29 Ağustos'ta oynanan grubun ikinci karşılaşmasında Türkiye,Çekya'yı 96-85 mağlup etti.[57] Ertesi günPortekiz'i 41 sayılık farkla, 95-54 yenen millî takım, son 16 turuna yükselmeyi garantiledi.[58] 1 Eylül'deEstonya'yı 84-64 mağlup eden takım,[59] grubun son maçında turnuvanın favorisiSırbistan'ı 95-90 mağlup ederek grup lideri oldu.[60] Grup aşamasının beş karşılaşmasında da maçın oyuncusu Alperen Şengün seçildi.[61] Son 16 turunda Türkiye,İsveç'i 85-79 mağlup etti; Alperen Şengün, 24 sayı, 16 ribaund, 6 asist ve 2 blokluk performansıyla maçın oyuncusu seçildi.[62][63] 16 yıl sonra çeyrek finale yükselen millî takım,[64]Bosna-Hersek'i eleyenPolonya ile eşleşti.[65] Çeyrek finalde Türkiye, Polonya'yı 91-77'lik skorla yenerken; maçın oyuncusu seçilen Alperen Şengün,[66] 19 sayı, 12 ribaund ve 10 asistle oynayaraktriple-double yaptı.[67] Böylelikle Şengün,Avrupa Basketbol Şampiyonası tarihindetriple-double yapan beşinci ve en genç basketbolcu oldu.[68] 24 yıl sonra yarı finale çıkan Türkiye,Yunanistan'ı 94-68'lik tarihi skorla mağlup etti;[69] maçın oyuncusu seçilenErcan Osmani ise 28 sayılık performansıyla kariyer rekorunu kırdı.[70] Finalde Türkiye,Almanya'ya 83-88 yenilerek turnuvayıgümüş madalya ile tamamladı.[71][72] Alperen Şengün Turnuvanın En İyi Beşi'ne,[73] takım kaptanıCedi Osman ise En İyi İkinci Beş'e seçildi.[74] Başantrenör Ergin Ataman da Turnuvanın En İyi Koçu unvanına lâyık görüldü.[74] Turnuva sonrasında Türkiye,FIBA Dünya Sıralaması'nda 15 sıra yükselerek 12. sıraya yerleşti.[1]
2001'deTürkiye'de düzenlenen turnuvada ise Türk millî basketbol takımı tarihinde ilk defa finale çıktıktan sonraYugoslavya'ya 69-78 ile mağlup olarak gümüş madalya kazandı. Bu başarının ardından da millî takım2003,2005 ve2007 yıllarında ilk 12 takım arasına kalarak eliminasyon turuna katıldı, ancak bu aşamadaki tüm maçlarını kaybederek çeyrek final şansını kaçırdı.
2009 Eurobasket'te Polonya, Litvanya ve Bulgaristan'ın bulunduğu gruptan namağlup olarak 2. tur gruplarına kalmıştır. 2. tur grup ilk maçında İspanya'yı müthiş bir mücadele sonunda 63-60 yenerek ilerisi için ümit vermiştir. Son saniyede Ömer Aşık'ın İspanyol Llull'a yaptığı muhteşem blok maçı kazandıran en önemli hareket olmuştur. Ardından Sırbistan'ı yenip Slovenya'ya yenilerek çeyrek finale kalan Türkiye Yunanistan'a 76-74 yenilerek elenmiştir.2011 yılında da ilk 12 takım arasına giren Türkiye, 2. tur grup maçlarındaki üç maçını da kaybetmiş ve çeyrek finale kalamamıştır.
1993 ve2011 yılları arasında 10 şampiyona boyunca, en azından hep ilk 16 takım arasında olan ve 9'unda ilk 12 takım arasında olan Türkiye,2013 Eurobasket'te grubunda 5. olarak ilk 16 takımın dışında kaldı.
Türk millî basketbol takımı dünya şampiyonasında ilk olarak2002'de boy gösterdi.ABD'de düzenlenen turnuvada B grubundaLübnan,Porto Riko veBrezilya ile oynayan Türkiye 1 galibiyet ve 2 yenilgi alarak gruptan 3. olarak çıktı. Ancak 2. eleme turunda grubunda 6 takım arasında 5. olarak çeyrek finallere çıkamadı. 9-12 klasman maçlarında ise Türkiye sırasıylaÇin veRusya'yı yenerek 9. oldu.
2006 FIBA Dünya Basketbol Şampiyonası yılındaJaponya'da düzenlenen turnuvada ise Türkiye kontenjan hakkı ile;[75]Yunanistan,Litvanya,Avustralya,Brezilya,Katar ile birlikte C grubunda mücadele verdi. Grubunda 4 galibiyet ve 1 yenilgi alan millîler gruptan Yunanistan'ın ardından 2. olarak çıktı. Ayrıca Türkiye tarihinde resmî maçlarda hiç yenemediği Litvanya'yı 76-74 ile yendi.[76] Son 16'daSlovenya'yı 90-84 ile geçen Türkiye, çeyrek finaldeArjantin'e 83-58 mağlup oldu. 5-8 sıralamasında ise Litvanya'yı bir kez daha yendikten sonraFransa'ya yenilen millîler turnuvayı altıncılıkla kapattı.
Tarihinde 3. kez katılacağı turnuvayı bu kez kendi evinde düzenleyecek olan Türkiye, ev sahibi avantajını da kullanıp2010 FIBA Dünya Basketbol Şampiyonası'nda mutlu sona ulaşmak istiyordu. Grupta tüm maçlarını kazanan Türkiye, 2. turda daFransa millî basketbol takımını farklı skorla mağlup ederek çeyrek final oynamaya hak kazandı. Türkiye'nin çeyrek finaldeki rakibi ise basketbol ekolü Slovenya millî basketbol takımıydı. A millî takım bu maçı da 95-68 gibi ezici bir skorla geçti. Yarı finalde ise Sırbistan'la karşılaştı. Kıyasıya geçen maçta son çeyreğe kadar geriden gelen Türkiye maçı kendi lehine çevirmeyi başardı ve farkı 4 sayıya kadar çıkardı. Maçın son saniyelerinde 81-82 geride olan Türkiye, son 4 saniye kala bulduğu pozisyonda Kerem Tunçeri'nin sayısıyla 0.5 saniye kala 83-82 öne geçti. Sırbistan 0.5 saniye kala mola aldı. Moladan sonra kullandıkları son topta, potaya giden topu Semih Erden blok koyarak durdurdu ve Türkiye 83-82 kazanarak ABD ile final oynamaya hak kazandı. 12 Eylül 2010 tarihinde yapılan final maçında ABD'ye 64-81 yenilerek 2010 FIBA Dünya Kupası'nda 2.olmuştur. Bu başarıyla Millîler, Türk basketbol tarihinin en önemli başarısını kazanmışlardır.
^"Türkiye 2014 FIBA Dünya Kupası'nda".Anadolu Ajansı. 1 Şubat 2014. Erişim tarihi: 10 Eylül 2025.Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
^"12 Dev Adam Slovenya'yı ezdi geçti".TRT Spor. 22 Şubat 2019. Erişim tarihi: 10 Eylül 2025.Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
^"Orhun Ene dönemi resmen başladı".beIN SPORTS. 23 Kasım 2020. Erişim tarihi: 4 Eylül 2025.Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)