_LOC_matpc.16728_(Colourised).jpg)
Türkiye cumhurbaşkanları listesi,Türkiye Cumhuriyeticumhurbaşkanı olarak görev yapmış kişileri içeren listedir.Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'na göre cumhurbaşkanı, devlet ve hükûmet başkanıdır veTürkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) adınaTürk Silahlı Kuvvetleri'ninbaşkomutanlığını temsil eder. Cumhurbaşkanı, beş yıllığına görev yapar. Bir kimse en fazla iki defa cumhurbaşkanı seçilebilir.[a] Günümüzde cumhurbaşkanı; kırk yaşını doldurmuş,yükseköğrenim yapmış ve milletvekili seçilme yeterliliğine sahipTürk vatandaşları arasından doğrudan halk tarafından seçilmektedir.[2] Cumhurbaşkanının hastalık, yurt dışına çıkma, ölüm, çekilme veya başka bir nedenle görevini sürdürememesi durumunda, yenisi seçilene kadar en yaşlıcumhurbaşkanı yardımcısı makamavekâlet eder.[3]
Bugüne kadar 12 kişi ant içerek cumhurbaşkanlığı yaparken, 5 kişi de cumhurbaşkanlığına vekillik etmiştir. Bu kişilerden ikisi görevleri sırasında doğal nedenlerden ölmüş (Mustafa Kemal Atatürk veTurgut Özal), biri askerî darbe sonucu devrilmiş (Celâl Bayar) ve biriTürkiye Büyük Millet Meclisi tarafından sağlık sebeplerinden ötürü görevden alınmıştır (Cemal Gürsel). Göreve geldiğinde 42 yaşında olan Mustafa Kemal Atatürk en genç, 69 yaşında olanFahri Korutürk ise en yaşlı cumhurbaşkanı olmuştur.
İlk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye'de cumhuriyetinilan edildiği 29 Ekim 1923 günü TBMM tarafındanoy birliğiyleseçildi.[4] Yaklaşık 15 yıl ile bu görevde en çok kalan kişi olan Atatürk, dört dönem boyunca cumhurbaşkanlığı yaptı. 1960 yılında meydana gelen ve Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki ilk askerî darbe olan27 Mayıs Darbesi sonucunda Cumhurbaşkanı Celâl Bayar görevden alındı ve Cemal Gürsel yönetimindekiMillî Birlik Komitesi ülkeyi yönetmeye başladı. Yaklaşık bir yıl boyunca "devlet başkanlığı" sıfatını üstlenen ve1961 Anayasası'nı yürürlüğe koyan Gürsel, askerî yönetim sonrası TBMM tarafından cumhurbaşkanıseçildi.[4] 6. cumhurbaşkanı Fahri Korutürk'ün 6 Nisan 1980 tarihindeki görev bitiminden sonra TBMM bir türlü yeni bir cumhurbaşkanıseçemedi ve bu durum, yaklaşık beş ay süren vekâletli ve cumhurbaşkansız bir dönemin yaşanmasına neden oldu. 12 Eylül 1980 tarihindeTürk Silahlı Kuvvetleri tarafından gerçekleştirilenaskerî darbe sonucunda,Genelkurmay BaşkanıKenan Evren yönetimindekiMillî Güvenlik Konseyi ülke yönetimini ele geçirdi. Yaklaşık iki yıl boyunca "devlet başkanlığı" sıfatını üstlenen Evren, 1982'dekianayasa referandumu sonucunda1982 Anayasası'nı yürürlüğe koydu ve yeni cumhurbaşkanı seçildi.[4]1989'da göreve gelenTurgut Özal, yaklaşık 3,5 yıl cumhurbaşkanlığı yaparak bu görevde en az kalan kişi oldu. 21 Ekim 2007 tarihinde yapılananayasa değişikliği referandumu sonucu, Türkiye cumhurbaşkanının artık doğrudan halk oylamasıyla seçilmesi uygulaması getirildi.10 Ağustos 2014 tarihinde yapılan ilk doğrudan halk oylamasında %51,79 oy alanRecep Tayyip Erdoğan, 12. Türkiye cumhurbaşkanı seçildi.[4] Cumhurbaşkanını seçmek için yapılan halk oylamalarına2018 ve2023'te devam edildi.
Cumhurbaşkanları içerisindenMustafa Kemal Atatürk,İsmet İnönü veCelâl Bayar, "partili cumhurbaşkanı" olarak görev yapmışlardır. Atatürk ve İnönü hemCumhuriyet Halk Partisi (CHP) genel başkanı hem de cumhurbaşkanı olarak görevlerini sürdürmüş, Celâl Bayar ise cumhurbaşkanlığı görevi başladığındaDemokrat Parti (DP) genel başkanlığından istifa etmiş ama cumhurbaşkanlığı sırasında parti üyesi olmayı sürdürmüştür.1961 Anayasası'nın getirdiği cumhurbaşkanının partisiz olma zorunluluğu,2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumunun kabul edilmesiyle kaldırıldı. Referandum sonucunda mevcut cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan,Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) genel başkanlığı görevine tekrar gelerek dördüncü partili cumhurbaşkanı oldu.[5]
Cumhurbaşkanlığı makamında kesintisiz en uzun süre kalan kişiMustafa Kemal Atatürk'tür. Çok partili dönemde ise cumhurbaşkanlığı makamında en uzun süre bulunan kişiRecep Tayyip Erdoğan olmuştur.
| No | Cumhurbaşkanı | Görev süresi | Görev başlangıcı | Görev sonu | Notlar |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Mustafa Kemal Atatürk | 15 yıl, 12 gün | 29 Ekim 1923 | 1 Kasım 1927 | Görevdeyken öldü. |
| 1 Kasım 1927 | 4 Mayıs 1931 | ||||
| 4 Mayıs 1931 | 1 Mart 1935 | ||||
| 1 Mart 1935 | 10 Kasım 1938 | ||||
| 2 | İsmet İnönü | 11 yıl, 192 gün | 11 Kasım 1938 | 3 Nisan 1939 | |
| 3 Nisan 1939 | 8 Mart 1943 | ||||
| 8 Mart 1943 | 5 Ağustos 1946 | ||||
| 5 Ağustos 1946 | 22 Mayıs 1950 | ||||
| 3 | Recep Tayyip Erdoğan | 11 yıl, 88 gün | 28 Ağustos 2014 | 9 Temmuz 2018 | |
| 9 Temmuz 2018 | 3 Haziran 2023 | ||||
| 3 Haziran 2023 | Görevde | ||||
| 4 | Celâl Bayar | 10 yıl, 5 gün | 22 Mayıs 1950 | 14 Mayıs 1954 | 27 Mayıs Darbesi sonunda görevden alındı. |
| 14 Mayıs 1954 | 1 Kasım 1957 | ||||
| 1 Kasım 1957 | 27 Mayıs 1960 | ||||
| 5 | Ahmet Necdet Sezer | 7 yıl, 104 gün | 16 Mayıs 2000 | 28 Ağustos 2007 | |
| 6 | Cevdet Sunay | 7 yıl, 0 gün | 28 Mart 1966 | 28 Mart 1973 | |
| Fahri Korutürk | 7 yıl, 0 gün | 6 Nisan 1973 | 6 Nisan 1980 | ||
| Kenan Evren | 7 yıl, 0 gün | 9 Kasım 1982 | 9 Kasım 1989 | 1982 referandumu ile cumhurbaşkanı oldu. | |
| Süleyman Demirel | 7 yıl, 0 gün | 16 Mayıs 1993 | 16 Mayıs 2000 | ||
| Abdullah Gül | 7 yıl, 0 gün | 28 Ağustos 2007 | 28 Ağustos 2014 | ||
| 11 | Cemal Gürsel | 4 yıl, 153 gün | 26 Ekim 1961 | 28 Mart 1966 | TBMM tarafından görevden alındı. |
| 12 | Turgut Özal | 3 yıl, 159 gün | 9 Kasım 1989 | 17 Nisan 1993 | Görevdeyken öldü. |
Türk cumhurbaşkanlarının göreve başlama yaşlarınınmedyanı 63,5'tir. Göreve en genç başlayanMustafa Kemal Atatürk (42), en yaşlısı iseFahri Korutürk'tür (69).[4] Görev sonu en genç cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk (57) iken, en yaşlısı iseCelâl Bayar'dır (77).
70 yaşında görevinden ayrıldıktan beş ay sonra ölenCemal Gürsel, tüm cumhurbaşkanları arasında en kısa emeklilik süresine sahiptir. Gürsel'in görevini yapmasına engel olacak duruma gelmesi üzerine,TBMM kararıyla cumhurbaşkanlığı görevine son verilmişti. Mustafa Kemal Atatürk veTurgut Özal, görevde bulundukları sırada öldükleri için cumhurbaşkanlığı sonrası emeklilik yaşamamışlardır.
Celâl Bayar'ın 26 yıl süren cumhurbaşkanlığı sonrası emeklilik yaşamı, Türkiye cumhurbaşkanlığı tarihinin en uzun süren emekliliğidir. 103 yaşında ölen Celâl Bayar, aynı zamanda ülkenin en uzun ömürlü cumhurbaşkanıdır veSüleyman Demirel veKenan Evren ile birlikte, 90'larına kadar yaşamış üç Türk cumhurbaşkanından biridir. Şu anda yaşayan en genç cumhurbaşkanı,71 yaşında olanRecep Tayyip Erdoğan'dır.
| № | Cumhurbaşkanı | Doğum | Cumhurbaşkanlığı | Başkanlık sonrası zaman aralığı | Ömrü | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Göreve başlama yaşı | Görev sonu yaşı | Ölüm | Yaşı | ||||
| 01 | Atatürk, Mustafa KemalMustafa Kemal Atatürk | 1881 | 41-42 yıl 29 Ekim 1923 | 56-57 yıl 10 Kasım 1938 | 00,0010 gün[j] | 10 Kasım 1938 | 56-57 yıl |
| 02 | İnönü, İsmetİsmet İnönü | 24 Eylül 1884 | 54 yıl, 48 gün 11 Kasım 1938 | 65 yıl, 245 gün 27 Mayıs 1950 | 23 yıl, 212 gün | 25 Aralık 1973 | 89 yıl, 92 gün |
| 03 | Bayar, CelâlCelâl Bayar | 16 Mayıs 1883 | 67 yıl, 6 gün 22 Mayıs 1950 | 77 yıl, 11 gün 27 Mayıs 1960 | 26 yıl, 87 gün | 22 Ağustos 1986 | 103 yıl, 98 gün |
| 04 | Gürsel, CemalCemal Gürsel | 10 Haziran 1895 | 66 yıl, 122 gün 10 Ekim 1961 | 70 yıl, 291 gün 28 Mart 1966 | 170 gün | 14 Eylül 1966 | 71 yıl, 96 gün |
| 05 | Sunay, CevdetCevdet Sunay | 10 Şubat 1899 | 67 yıl, 46 gün 28 Mart 1966 | 74 yıl, 46 gün 28 Mart 1973 | 9 yıl, 55 gün | 22 Mayıs 1982 | 83 yıl, 101 gün |
| 06 | Korutürk, FahriFahri Korutürk | 15 Ağustos 1903 | 69 yıl, 234 gün 6 Nisan 1973 | 76 yıl, 235 gün 6 Nisan 1980 | 7 yıl, 189 gün | 12 Ekim 1987 | 84 yıl, 58 gün |
| 07 | Evren, KenanKenan Evren | 17 Temmuz 1917 | 65 yıl, 115 gün 9 Kasım 1982 | 72 yıl, 115 gün 9 Kasım 1989 | 25 yıl, 181 gün | 9 Mayıs 2015 | 97 yıl, 296 gün |
| 08 | Özal, TurgutTurgut Özal | 13 Ekim 1927 | 62 yıl, 27 gün 9 Kasım 1989 | 65 yıl, 186 gün 17 Nisan 1993 | 00,0010 gün[j] | 17 Nisan 1993 | 65 yıl, 186 gün |
| 09 | Demirel, SüleymanSüleyman Demirel | 1 Kasım 1924 | 68 yıl, 196 gün 16 Mayıs 1993 | 75 yıl, 197 gün 16 Mayıs 2000 | 15 yıl, 32 gün | 17 Haziran 2015 | 90 yıl, 228 gün |
| 10 | Sezer, Ahmet NecdetAhmet Necdet Sezer | 13 Eylül 1941 | 58 yıl, 246 gün 16 Mayıs 2000 | 65 yıl, 349 gün 28 Ağustos 2007 | 18 yıl, 88 gün | Hayatta | 84 yıl, 72 gün |
| 11 | Gül, AbdullahAbdullah Gül | 29 Ekim 1950 | 56 yıl, 303 gün 28 Ağustos 2007 | 63 yıl, 303 gün 28 Ağustos 2014 | 11 yıl, 88 gün | Hayatta | 75 yıl, 26 gün |
| 12 | Erdoğan, Recep TayyipRecep Tayyip Erdoğan | 26 Şubat 1954 | 60 yıl, 183 gün 28 Ağustos 2014 | Görevde | Görevde | Hayatta | 71 yıl, 271 gün |
Süleyman Demirel (1924-2015), 17 Haziran 2015'te 90 yaşında öldü.
| |||||
.jpg)
_(cropped).jpg)
%2c_Bestanddeelnr_916-7535_(cropped).jpg)
.png)
.jpg)
.svg)
