Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


İçeriğe atla
VikipediÖzgür Ansiklopedi
Ara

Sinagog

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Makale serilerinden
Yahudiler veYahudilik
EtimolojiKim bir Yahudi'dir?

Sinagog (İbraniceבית תפילה‎,romanize:bet tefila,lit. "dua evi";Yidiş: שול,shul;Ladino: אשנוגה,esnoga;Grekçeσυναγωγή,synagogē, anlamı "toplanma yeri") veyahavra,Yahudilik inancına inananYahudi veSamirilerin ibadet etmek için gittikleriibadethane.[1][2]

Dua etmek için ayrılmış büyük bir bölüme (ana kutsal alan) ve çocuk olanlar için, küçük odalara bölünmüş öğrenim bölümüne sahiptir. Sinagoglar, bazen insanların birbirleri ile sosyalleşmesi veyasohbet etmesi için oturakların bulunduğu bir salona da sahip olabilir.[2]Tevrat üzerine çalışma üretenler için ise בית מדרש [beth midrash] adı verilen ve "eğitim kısmı" anlamına gelen ayrı bir oda vardır. Günümüz Yahudi toplumlarında sinagoglar daha geniş rollere sahiptir. Bu nedenle bazı sinagoglarda yemek salonları,koşer mutfaklar, dînî okullar, kütüphaneler, günlük bakım yerleri ve küçük şapeller vardır.[2]

Etimoloji

[değiştir |kaynağı değiştir]
Kfar Bar'am sinagogundan kalan yıkıntılar

Sinagoglarınİkinci Tapınak'ın yıkılmasından çok önce var olmalarına rağmen, tapınaktaki toplu ibadetler, din adamları (kohanim) tarafından gerçekleşen kurban ibadetleri (Korbanot) için yapılırdı. Bu dönemde cemaat, bütün gün sürenYom Kippur ayininde hem hahamın kurban ibadetini izler, hem de ibadetin düzgün tamamlanması için dualar ederdi.

Babil tutsaklığı döneminde Büyük Toplantı Mensupları, Yahudi ibadetleri için kullanılan dili standartlaştırdılar. Bundan önce, insanlar doğru buldukları şekilde ibadetlerini edâ ederlerdi. İkinci Tapınak döneminin sona erdiği dönemde hahamlık yapan RavYohanan ben Zekayi, Yahudilerin yaşadıkları yere yakın ibadet evlerinin yapılması gerektiğini ilan etti. Bu, tapınağın yıkılmasına rağmen Yahudilerin ibadetlerini ve kimliklerini bulundukları yerde korumalarını sağladı.

Mimarî tasarım

[değiştir |kaynağı değiştir]

Sinagogların planlarını etkileyen standart kanunlar olsa da, mimarı tasarım konusunda sınırlayıcı kurallar pek yoktur. Bu nedenle sinagogların iç ve dış tasarımları çok değişkenlik gösterir. Tarihî olarak sinagoglar, yapıldıkları dönemde ve yerde ağırlık basan mimarî tarza göre yapılırdı. BöyleceKaifeng-Çin'deki sinagog, Çin tapınaklarına benziyordu. İlk sinagogların tarzları,Doğu Roma'daki diğer dînî grupların tapınaklarına benzerdi. Orta Çağ İspanya'sından kalan sinagoglar Müslümanların (mudejar) alçı işleriyle kaplanmıştır.Budapeşte vePrag'daki Orta Çağ sinagogları tipik gotik yapılardır. Avrupa'daki Yahudilerin özgürleşmeleriyle birlikte Yahudiler, daha önce yasaklı oldukları girişim alanlarına girmeye başladı ve artık sinagog yapmak için özel izinler gerekmediğinden sinagog mimarisi yeşerdi ve gelişti. Geniş Yahudi toplumları sadece zenginliklerini değil, yeni elde ettikleri vatandaşlık statülerini muhteşem sinagoglar kurarak göstermek istedi.Neo-Klasik, Neo-Bizans,Romanesk revival, Fas revival, Gotik revival ve Yunan revival tarzları gibi birçok yenilikçi stil kullanıldı. 19. ve erken 20. yüzyıldahistorisist mimarî doruklarındaydı ve bu döneme ait sinagoglar tek bir tarza sahip değildi ve daha çokeklektikti.

İç ögeler

[değiştir |kaynağı değiştir]
Bialystoker Sinagogundaki bimah ve Tevrat sandukası
Łańcut Sinagogundaki bimah

Bütün sinagoglarbimah diye adlandırılan, üzerindeTevrat okunan bir masaya ve din adamları için bir kürsüye sahiptir. Tevrat Sandukası (İbranice: Aron Koden-İbraniceארון קודש) Tevrat rulolarının tutulduğu ve korunduğu dolaplardır. Sandukalar, sinagoglarda önleriKudüs'ü görecek şekilde konumlanır. İsrail'deki sinagoglar da Kudüs'e doğrudur. Bazı sinagoglar yapı gereği farklı yöne bakarlar ve bu nedenle bazı kişiler dua esnasında Kudüs'e doğru döner dua ederken bütün cemaat dönmez. Sanduka,On Emir'in içinde bulunduğu anlaşma sandukasını andırır. Bu sanduka sinagogdaki en kutsal bölümdür. Sanduka parochetİbraniceפרוכת adındaki süs perdesiyle örtülür. Geniş ve uzun olan Bimah (İbraniceבימה), Tevrat parşömenlerinin üzerine konup okunduğu platformlardır. Bütün sinagoglarda bulunur. Sefarad sinagoglarında bimah, din adamlarının okuma masası olarak da kullanılır. Sinagoglardaki diğer özellikler arasında daima yanan bir lamba (ner tamid,İbraniceנר תמיד – sonsuz ışık) vardır. Bu lamba, Kudüs'teki tapınakta bulunan batı taraftaki hiç sönmeyenmenorayı hatırlatır. Birçok sinagogda yedi kollu menora vardır. Günümüzdeki birçok sinagogda ise hahamlar için rahle vardır.

Sinagoglar sanatsal ögelerle dekore edilebilir, fakat Rabinik ve Ortodoks geleneğine göre üç boyutlu heykeller ve insan vücudunu gösteren ögeler yasaktır. Putperestlik olarak algılanır. 19. yüzyıla kadarAşkenaz sinagoglarında oturma bölümleri Tevrat Sandukasına dönüktü.Sefarad sinagoglarında oturma kısımları tapınak etrafında konumlanırdı ve dua esnasında cemaat ayağa kalkıp sandukaya dönerdi.Aşkenaz sinagoglarında Tevrat, ortada bulunan okuma masasında okunurdu. Sefaradlarda okuma masası sandukanın karşısında bulunurdu. Böylece tapınağın ortası dinî tören için gerekli alan olan kullanılırdı.

Mezhepsel farklılıklar

[değiştir |kaynağı değiştir]
Kudüs’teki Belz Sinagogunun içi

Ortodoks sinagoglarda kadın ve erkekleri ayrı tutan ayrı kısımlar vardır (mechitzah). Böylece kadınlar ve erkekler ayrı kısımlarda oturur ya da kadınlar için ayrı balkonlar vardır.

19. yüzyılın başlarında ortaya çıkan Alman reform hareketi, sinagogları geleneksel görünüşlerinden uzaklaştırdı. Hem Yahudi kalacak, hem de ev sahibi kültür tarafından kabul edilebilecek hâle getirdi.

1811'de Hamburg'da açılan ilk reformist sinagog, kiliseye benzedi. Bu sinagoglarda büyük orglarŞabat ibadetlerine eşlik ederdi. Hazan'a bir koro eşlik eder ve hahamlar cübbe giyerdi.[3]

Sinagoglara alternatifler

[değiştir |kaynağı değiştir]

Ortodoks Yahudiler, yalnız ibadet etmektenseminyanlar oluşturmayı tercih ederler. Genelde önceden ayarlanmış zamanlarda oturma odaları, ofislerde ya da başka alanlarda ibadet edilir. Bu tür toplanmalar, sinagoga gitmekten daha uygun zamanlarda yapılır. Bu amaçla kullanılan bina ya da odalar küçük birer sinagog ya da dua odası olarak kullanılabilir. Aşkenaz Yahudiler, bu yerleriShtiebel (küçük ev –İbraniceשטיבל) olarak adlandırırlar ve bu tür yerler, dünyanın her yerinde Ortodokslar tarafından kullanılır.

Günümüzde gerçekleşen diğer toplu ibadet gruplarından biri de Chavurah (İbraniceחבורה) ya da dua kardeşliği olarak adlandırılır. Bu gruplar, belirli zaman ve yerlerde evlerde toplanır.

Büyük Sinagoglar

[değiştir |kaynağı değiştir]
Berlin'deki Yeni Sinagog'un içten görünüşü

19. yüzyılda ve 20. yüzyıl başlarında Avrupa'daki Yahudiler sadece ibadet için değil, toplumun bir parçası olduklarını göstermek için oldukça büyük ve mimarî açıdan gösterişli sinagoglar yaptılar. Küçük şehirlerde bile büyük sinagoglar yapıldı. Bu büyük sinagoglar arasında Portekiz Sinagogu (Amsterdam), Roma'daki Büyük Sinagog, Berlin'deYeni Sinagog, Leopoldstädter Tempel, St. Petersburg'daki Büyük Sinagog, Sidney'deki Büyük Sinagog vardır.

En geniş sinagoglar

[değiştir |kaynağı değiştir]

Galeri

[değiştir |kaynağı değiştir]
  • Berlin'deki Yeni Sinagog.
    Berlin'deki Yeni Sinagog.
  • Moskova'daki Sinagog.
    Moskova'daki Sinagog.
  • Amsterdam'daki Portekiz Sinagogu.
    Amsterdam'daki Portekiz Sinagogu.
  • Plzen (Çek Cumhuriyeti)'ndeki Büyük Sinagog.
    Plzen (Çek Cumhuriyeti)'ndeki Büyük Sinagog.
  • Kristallnacht öncesinden Frankfurt'taki Büyük Sinagog.
    Kristallnacht öncesinden Frankfurt'taki Büyük Sinagog.
  • Köln'deki sinagog.
    Köln'deki sinagog.
  • Polonya (Lesko) sinagogu.
    Polonya (Lesko) sinagogu.
  • The Baal Shem Tov shul, Ukrayna. Orijinali yıkıldı, fakat yenisi inşa edildi.
    TheBaal Shem Tov shul, Ukrayna. Orijinali yıkıldı, fakat yenisi inşa edildi.
  • Cymbalista Sinagogu ve Yahudi kültür merkezi, Tel Aviv.
    Cymbalista Sinagogu ve Yahudi kültür merkezi, Tel Aviv.
  • Kherson Sinagogu, Ukrayna.
    Kherson Sinagogu, Ukrayna.
  • 1900'de yapılan Aşkenaz Sinagogu, İstanbul.
    1900'de yapılan Aşkenaz Sinagogu, İstanbul.

Kaynakça

[değiştir |kaynağı değiştir]
  1. ^רשימת בתי הכנסת בישראל באתר"הרשות הארצית לשרותי הדת" 31 Temmuz 2020 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi.
  2. ^abc"What is a Jewish Prayer House". Türkiye Hahambaşılığı Vakfı. 29 Temmuz 2020. 2 Haziran 2017 tarihindekaynağından arşivlendi. 
  3. ^Rabbi Ken Spiro.Aish.com 18 Ocak 2012 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi., "Crash Course in Jewish History Part 54 - Reform Movement"
  4. ^"Jewish Professionals Institute (JPI) - Holocaust Thesis Chapter 7". 5 Haziran 2008 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:7 Nisan 2012. 
  5. ^"Synagogue Update, Rosh Hashana 5760 (1999)". 8 Mayıs 2012 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:7 Nisan 2012. 
Tarih
Nüfus
Felsefe
Literatür
Kültür
Otorite kontrolüBunu Vikiveri'de düzenleyin
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sinagog&oldid=34768883" sayfasından alınmıştır
Kategori:
Gizli kategoriler:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp