Tiyatro vefilm senaryoları bu genel tanımın dışında, birbirlerinden ayrı özellikleri olan metinlerdir. Bu ayrımın en belirleyici unsurusinema vetiyatronun oluşum biçimleridir.Tiyatroda olay örgüsüsahnede,seyirci önünde gerçekleşirkensinemada,seyirci ileoyuncu arasındakamera vardır.Tiyatroda esas olansenaryo ikensinemada bu durumyönetmenin tasarrufu söz konusudur. Bu sebeple tiyatro eserlerisenaristleriyle, sinema çalışmaları ise yönetmenleri ile anılır, çünkü bir filmde asıl anlamı olay örgüsünün yanı sıra görüntüyü de düzenleyen kişi verir.Yönetmen senaryo üzerinde istediği gibi oynayabilir.[2]
Senaryo,görüntü vesese dönüşecek bir düşüncenin, bir olayın metinleştirilmiş halidir.[3] Bu tür bir metni oluşturabilmek içingörüntü bilgisi,sahne deneyimi,kamera açıları, görüntüsel geçişler ve harekete dair terminolojiye hakimiyet ve anlatıya ilişkin bilgi birikimi gereklidir.[4]
Senaryo yazımıAmerikan veFransız tarzı olarak iki farklı biçimde gerçekleştirilir.Amerikan tarzında her sahne için altı çizili biçimde bir künye (üstbaşlık) oluşturulur. Künyede sahne numarası, karakterler, mekân, iç-dış vegece-gündüz ayrımları belirtilir.Fransız tarzı senaryonun sahneler ikiye ayrılmış sayfada solda görünecekler, sağda repliklerin yazılmasıyla oluşturulur.
Senaryoda sadece eylemler ve diyaloglar bulunur. Teknik detaylara yer verilmez. Evrensel senaryo formatında bir sayfa 1- 1,5 dakikaya denk gelmektedir.
Ayrımlama senaryo, Tretman ile çekim senaryosu arasında yer alan, senaristin bireysel çalışmasının bittiği, her şeyin sonuçlandığı üçüncü aşamadır. Ayrımlama senaryo, senaryonun geliştirme evresinde genişletilen öykünün, birçok biçimsel öğenin bileşimi ilesinema tekniğine ve gereklerine göre, dış yapısı oluşturularak, çekim senaryosu olmaya hazır metin durumuna getirilmesidir.[6]
Ortaya çıkışı
Ayrımlama senaryo ilk defaJames Cameron tarafından,Örümcek Adam serisinin geliştirildiği dönemde ortaya çıkarılmıştır.Cameron, 1984 yılındakiTerminatör filmindeki başarısından sonraÖrümcek Adam için senaristDavid Koepp ile birlikte 57 sayfalık ilk ayrımlama senaryoyu yazdı.[7]
Cameron,Titanik filmi için 131 sayfa ayrımlama senaryo yazmıştır.[8]
Bölüm, öykünün dramatik gelişiminin başı ve sonu olan bölümlerin birleşmesiyle öykünün tümü ortaya çıkar. 90 dakikalık olağan uzunluktaki bir filmde ortalama 7-8 bölüm bulunur. Filmdeki her bir bölüm, bir romanın, bir tiyatro oyununun bir bölümüne veyaperdesine eşdeğerdir.[6]
Tiyatrodan sinemaya aktarılan sahnenin iki tanımı vardır. Birincisi, oyun alanına bir oyuncunun her bir girişi yeni bir sahnenin başlangıcı ve her bir çıkışı o sahnenin sonudur. BunaFransız sahnesi denilir. Bir diğeri ise olayların gerçekleşeceği yeri ya da dekoru tanımlar. Bu nedenle tiyatro oyunları; günlük hayattan farklı olay akışı, seçilmiş ve ayıklanmış olaylar, bölünmüş çeşitli sahneler, değişik ortam ve zamanlardan oluşur.[6]
Sinemada sahne, film içinde, dekorun ve kamera açılarının değiştiği yerlerdeki tamamlanan bir durumu belirtir. BunaÇekim Sahnesi denir. Başka bir deyişle sahne, aynı kişiler ve aynı dekor içinde geçen, sürekli bir olayı gösteren bir ya da daha çok çekimden oluşan görüntüler dizisidir. Kısaca sahne, aynı kişilerin aynı dekor veya mekan içinde, aynı anda yer aldıkları çekimler bütünüdür ve tamamlanan bir durumu belirtir. Sinemada sahne, yazarı rahatlatan "vurgu" olarak adlandırılır. Sahne içinde olay örgüsünü ortaya koyan devinimin, birbirini izleyen çekimler boyunca uyumlu olması gerekir.[6]
Bölümler içinde yer alan ayrım, öykülemeyi oluşturan, olayın içinde gelişip sonuçlandığı kendi içinde bir bütünlüğü olan sahneler dizisidir. Ayrım tek ya da değişik yerlerde geçebilir. Olağan uzunluktaki filmde ortalama 25-30 ayrım bulunur.[6]
Çekim, filmi oluşturan dramatik yapının en küçük birimidir. Kameranın hiç ara vermeksizin, durduruluncaya değin, sürekli olarak bir görüntüyü filme kaydetmesidir. Çekim, bir sahne içindeki belirli kişi ya da nesneye odağın değiştiğini gösteren bildirimdir. Çekimlerin, kurguyla bir araya getirilmesiyle sahne oluşur.[6]
Çekim senaryosu, senaryonun son aşamasıdır. Yönetmen tarafından alınmış teknik notlar, çekim detayları, üzerinde yapılacak değişikler ile film öyküsünün planlara ve kameranın çekim açılarına bölünmüş,diyalog ve mizansenlerin belirginleşmiş, en detaylı halidir.
Ayrımlamanın hazırlanmasından sonra, yazar ile yönetmen ya da yalnızca yönetmen, çekim senaryosunu oluşturmaya başlar. Filme dönüşecek metnin çekilmesine temel olacak tüm bilgiler, bu evrede çekim senaryosunda yer alır. Çekim senaryosu henüz çekilmeyen filmin, bittiği zaman alacağı biçimin, önceden en küçük ayrıntılarına kadar kâğıt üzerinde belirtildiği, senaryonun film çevirmeye hazır durumdaki en son aşaması ve biçimidir.[6]
Çekim numarası: Hemsinemada, hem detelevizyonda çekim senaryosu en küçük birim olan çekimlere ayrılır. Bu çekimler her iki senaryoda da 1'den başlayarak numaralanır. Numaralamafilmin sonuna kadar sürdürülür.[6]
Kamera hareketi: Çekim sırasındakameranın yapacağı sağ, sol veya zoom gibi hareketlerin ve kameranın alacağı göz düzeyi dışında kalan alt, üst, tepe açılarının yazıldığı bölümdür.
Oyuncu hareketi: Çekim sırasındaoyuncuların gerçekleştireceği hareketlerin yazıldığı bölümdür.
Geçişler:Sahneler arası geçişlerde kesme dışında kalan zincirleme, açılma, kararma ve silinme gibi geçişlerin yazıldığı bölümdür.
Kamera optik ve mekanik hareket bilgileri
Kamera devinimleri ile konunun beklenmedik yönleri, değişik açılardan, farklı görüş noktalarından izleyiciye gösterilir. Kamera devinimi durağan doğayı, devinimsiz varlıkları devinime geçirir, canlılık kazandırır. Görüntünün yalnız fizikî canlılığını artırmakla kalmaz, değişik görüş noktalarına ve kamera açılarına geçerek, konu ile uzaklığı değiştirerek, konuyu izleyiciye başka bir görünüşte sunar.[6]
Kullanılacak kurgu ve geçiş yöntemi bilgileri
Geçişlerden amaç, bir bütünlük oluşturmak için filmin parçalarını birbirine bağlamak, izleyicinin dikkat ve ilgisinin çekilmesi gereken noktaları en kısa zamanda ve en kısa yoldan vurgulamak, filme estetik bir bütünlük kazandırmaktır. Geçiş yöntemi seçilirken; “Bir sahneden başka öykü anlatan, diğer bir sahneye geçmek durumundayım. Bu geçişi nasıl yapmalıyım?” sorusu sorulmalıdır. Geçiş yöntemi gelişigüzel seçilmemeli; istenilen etkiyi elde etmeye yardımcı olmasına dikkat edilmelidir. Senaryoda tüm yaşam akışı bire bir verilmez; zamanda sıçramalar yapılarak ileriye veya geriye gidilebilir. Bu akış içinde, farklı sahneler geçiş yöntemleriyle birleştirilir. Geçişlerle izleyiciye başka bir sahneye veya çekime gidildiği belirtilir. Geçişler senaryoda büyük harflerle yazılır.[6]
^"King of the World: The Complete Works of James Cameron".Total Film (özel ek). Londra: Future Publishing Ltd. Ocak 2010. s. 30.
^Jermyn, Deborah; Redmond, Sean (2003).The Cinema of Kathryn Bigelow: Hollywood Transgressor. Londra UK: Wallflower Press. s. 190.ISBN1-903364-42-6.Cocks (Last Temptation of Christ,Age of Innocence, [uncredited]Titanic) entered into the writing process when Cameron finished his 131-page 'scriptment' and turned his attention toTrue Lies.
.jpg)
