.jpg)
Sarmatizm,Polonya-Litvanya Birliğindeki etno-kültürel bir ideolojiydi.[1]Rönesans döneminden 18. yüzyıla kadar var olan soyluların egemenBarok kültürü ve ideolojisi olmuştur.[1] "Altın Özgürlük" kavramıyla birlikte,Devletler Topluluğu'nun kültür ve toplumunun merkezinde yer alıyordu. Özünde, Polonya-Litvanya Birliği halkının antik çağda çağdaş Polonya topraklarının efsanevi fatihleri olanSarmatların soyundan geldiğine dair birleştirici inanış bulunuyordu.[2][3]
Bu terim ve kültür, Jan Chryzostom Pasek'in anıları ve Wacław Potocki'nin şiirlerinde olduğu şekliyle, öncelikle 17. yüzyıl Polonya edebiyatına yansımıştır.[4] Polonyalı soylularkontusz adı verilen uzun bir palto, diz boyu çizmeler giyer ve karabela adı verilen küçük birszabla (kılıç) taşırlardı. Erkek başlıklarında dekoratif tüylerin yanı sıra pos bıyıklar da revaçtaydı. Polonya'nın "Sarmatyalıları" at sırtında savaş becerisi edinmeye çalışır, kendi aralarında eşitliğe ve düşman karşısında yenilmezliğe önem verirlerdi.[5] Sarmatizm, Polonya ordusunun geçmişteki zaferlerini göklere çıkarır ve Polonyalı soylulardan bu geleneği sürdürmelerini isterdi.
Sarmatya, Polonya için 18. yüzyılda moda olan ve geniş Polonya-Litvanya Birliği'nin okuryazar vatandaşlarıyla ilişkili nitelikleri belirten yarı efsanevi, şiirsel bir isimdi. Sarmatizm, Polonya soylularının kültürünü, yaşam tarzını ve ideolojisini büyük ölçüde etkilemiştir. Doğu, Batı ve yerel geleneklerin kültürel karışımı açısından benzersizdi. Polonya Aydınlanması sırasında eleştirilen Sarmatizm, Polonya Romantizmini benimseyen nesiller tarafından yeniden canlandırıldı. Polonya'nın "Pozitivist " dönemininedebi gerçekçiliğinden kurtulan Sarmatizm, Polonya'nın edebiyat alanında ilkNobel ödüllüHenryk SienkiewiczÜçlemesi(Ateş ve Kılıç,Tufan veBozkırda Yangın) ile geri dönüş yaptı.
Birlik içinde yaşayan Litvanyalılar ve Rutenyalılar da Sarmatizm'in bazı yönlerini benimsemişlerdir.[6] O dönemin bazı Litvanyalı tarihçileri, halklarının,pagan baş rahiplerinin evi haline gelenantik Roma'ya yerleşmiş olanİskitlerin soyundan geldiğini ileri sürmüşlerdir.
Polonya Rönesansı sırasında gelişen ve Polonya barok döneminde yerleşen Sarmatizm, kendisini Polonya Aydınlanma dönemi fikriyatının karşısında bulmuştur. 18. yüzyılın sonlarına gelindiğinde 'Sarmatizm' kelimesi olumsuz çağrışımlar kazanmış ve kavram Monitor gibi siyasi yayınlarda sık sık eleştirilmiş ve alaya alınmış, eğitimsiz bir şekilde aydınlanmamış fikirlerle özdeşleştirilmiş ve kral,Stanisław August Poniatowski gibi 'ilericilerin' reformlarına karşı çıkanlar için aşağılayıcı bir terim haline gelmiştir.[7] Franciszek Zabłocki'nin "Sarmatizm" adlı oyununda görüldüğü gibi, Sarmatizm düşüncesi dalga geçilen bir hedef haline gelmiştir.[7]
Polonya'nın parçalanmasından sonraLeh Altın Çağı'nın anısının belirli bir ölçüde eski geleneği yeniden canlandırdığı Polonya Romantizmi döneminde bu süreç bir dereceye kadar tersine dönmüştür.[7] ÖzellikleKasım Ayaklanması'nın ardından, Henryk Rzewuski tarafından şekillendirilengawęda szlachecka ("bir asilzadenin hikayesi") türü popülerlik kazandığında, Sarmatizm edebiyatta sıklıkla olumlu bir şekilde tasvir edildi.[7] Kavramın bu şekilde ele alınması,Adam Mickiewicz,Juliusz Słowacki,Zygmunt Krasiński veHenryk Sienkiewicz sanatçıların eserlerinde de görülebilir.[7] Polonya Romantizmi ile Polonya tarihi arasındaki bu yakın bağlantı, bu edebi dönemin belirleyici niteliklerinden biri haline geldi ve onu Polonya'da olduğu gibi ulusal devlet eksikliğinden muzdarip olmayan diğer çağdaş edebiyatlardan ayıran bir özellik haline geldi.[7]
САРМАТИЗМ УКРАИНСКИЙ – концепция происхождения украинцев от сарматов.