Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


İçeriğe atla
VikipediÖzgür Ansiklopedi
Ara

San Marino

Vikipedi, özgür ansiklopedi
San Marino
Repubblica di San Marino (İtalyanca)
San Marino Cumhuriyeti
Slogan
Libertas (Latince)
(Özgürlük)
 San Marino konumu (yeşil) Avrupa'da (koyu yeşil)  -  [Açıklama]
 San Marino konumu (yeşil)

Avrupa'da (koyu yeşil)  -  [Açıklama]

BaşkentSan Marino
43°56′K12°26′D / 43.933°K 12.433°D /43.933; 12.433
Resmî dil(ler)İtalyanca
Etnik gruplar
San Marinolu,İtalyan
DemonimSan Marinolu
HükûmetÜniterparlamenterdiarşikdirektuvar cumhuriyet
Matteo Rossi
Lorenzo Bugli
Luca Beccari
Yasama organıBüyük ve Genel Konsey
Tarihçe
3 Eylül 301
• Anayasa
8 Ekim 1600
Yüzölçümü
• Toplam
61,2 km2 (192.)
• Su (%)
0
Nüfus
• 2024 tahminî
35,436[1] (191.)
• Yoğunluk
579/km2 (24.)
GSYİH (SAGP)2024 tahminî
• Toplam
artış $2.978 milyar[2] (176.)
• Kişi başına
artış $86,989[2] (7.)
GSYİH (nominal)2024 tahminî
• Toplam
artış $2.034 milyar[2] (171.)
• Kişi başına
artış $59,405[2] (12..)
İGE (2022)0.867[3]
çok yüksek · 43.
Para birimiEuro (EUR · )
Zaman dilimiUTC+1 (OAS)
• Yaz (YSU)
UTC+2 (OAYS)
Trafik akışısağ
Telefon kodu+378(+39 0549 İtalya üzerinden arama)
İnternet alan adı.sm

San Marino veya resmî adıylaSan Marino Cumhuriyeti (İtalyancaRepubblica di San Marino),Güney Avrupa'daİtalya Yarımadası içerisindeApenin Dağları'nın bir tepesindeki küçük birülkedir. Hiçbirdenize kıyısı olmayan ülke,Avrupa'nın altımikrodevletindendir ve etrafıİtalya toprakları ile çevrilidir.[4]

Dünyanın süregelen en eski devletlerinden biri olan San Marino,Roma İmparatoruDiocletianus'unHristiyanlara işkence etmesi üzerine 3 Eylül 301 tarihindeDalmaçyalı[5]Hristiyan bir taş ustası olan Marinus tarafından kurulmuştur.

61,2 km²'likyüzölçümüne sahip olan ülke dünyanın en geniş220. ülkesidir ve dünya alanının %0,01'inden daha azını kaplar.[6]

Tarih

[değiştir |kaynağı değiştir]
Ana madde:San Marino tarihi

Kuruluş

[değiştir |kaynağı değiştir]
San Marino Şatosu

Dünyanın en eski ülkelerinden biri olan ve en eski cumhuriyeti[7] olan San Marino, 3 Eylül 301 tarihindeRoma İmparatoruDiocletianus'unHristiyanlara karşı uyguladığı işkenceden kaçanHristiyan bir taş ustası Dalmaçyalı Marinus ve çevresine toplananlar tarafından kurulmuştur.[8][9][10]

Yeni Çağ

[değiştir |kaynağı değiştir]

Ülke tarihi boyunca genel olarak barış içinde yaşadı. Kent IX. yüzyılda özerklik kazandı, ardından San Marino XIII. yüzyıldaCumhuriyet oldu. 1503 yılında bir süreCesare Borgia tarafından işgal edildi.[9] 1739 yılında PapaXII. Clemens'in emriyle bir sürePapalık ordusu tarafından işgal edildi. 1815 yılında toplananViyana Kongresi, San Marino'yu bir devlet olarak tanımaya devam etti. San MarinoGiuseppe Garibaldi'nin çabalarıyla gerçekleşenİtalya'nın Birleşmesine katılmadı.

Yakın Çağ

[değiştir |kaynağı değiştir]

I. Dünya Savaşı sırasındaİtilaf Devletleri arasında yer alan ülke,İttifak Devletleri'ne savaş ilan etti. Savaş bitiminde Türkiye'de Cumhuriyet kurulduğu zaman tüm ülkeler ile anlaşma yapmış olmasına rağmen San Marino ile anlaşma yapmamıştır.[11]

San Marino, 1923'ten 1943'e kadar San Marino Faşist Partisi (PSK) egemenliği altında idi. Yanlışlıkla 17 Eylül 1940 tarihinde İngiltere'ye savaş ilan edilmesine rağmen,II. Dünya Savaşı sırasında San Marino tarafsız kaldı. İtalya'da Benito Mussolini'nin düşmesinden sonra, başa gelen yeni hükûmet çatışmada tarafsızlığını ilan etti. Ülke İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri tarafından 26 Haziran 1944 tarihinde bombalandı. En az 35 kişi operasyonda öldürüldü. Müttefik kuvvetler Gotik Hattına gittiğinde, San Marino'lu binlerce sivil mülteciyi kabul etti. Eylül 1944'te, San Marino Alman kuvvetleri tarafından işgal edildi. Sonra Müttefik güçler tarafından saldırıya uğradı. Müttefik birlikler kısa bir süre sonra ülkeden çekildi. San MarinoII. Dünya Savaşı'ndan sonra 1945-1957 yılları arasında Komünist Parti ileSosyalist Parti tarafından kurulan bir koalisyon hükûmeti tarafından yönetildi. Böylece,Batı Avrupa'da Komünistler tarafından yönetilen ilk ülke olma niteliğini kazandı.

Demografi

[değiştir |kaynağı değiştir]

Yaklaşık 33.000 kişilik ülke nüfusunun 2.000-2.500 kadarı yabancıdır ve yabancıların büyük kısmınıİtalyanlar oluşturur. Yaklaşık 40.000 kadarSan Marinolu da yurt dışında özellikle deİtalya'da yaşar.[12] San Marino'da konuşulan dilİtalyancanınEmilia-Romagna lehçesidir. Halkın çoğuRoma Katolik Kilisesi'ne bağlıdır.[13]

Coğrafya

[değiştir |kaynağı değiştir]
San Marino haritası
Ana madde:San Marino coğrafyası

San Marino, tamamıİtalya toprakları içerisindekiEmilia-Romagna veMarche bölgeleri arasında yer alan bir ülkedir.Adriyatik Denizi kıyısından 20 kilometre batıda bulunan[14]

ülkenin tek komşusu dört yanını çevreleyenİtalya Cumhuriyeti'dir. BaşkentiMonte Titano üzerindekiSan Marino şehridir.Avrupa'daVatikan veMonako'dan sonra en küçük ülkedir.[15]

Yüzölçümü

[değiştir |kaynağı değiştir]

San Marino'nun yüzölçümü 61.2 km²'dir. Fakat San Marino'nunun ülkesi dışında toprakları vardır. 1.si:İtalya'nın San Marino'ya 90 km uzaklıktaImola'da bulunanSan Marino Grand Prix'i hem San Marino Hükûmeti'ne, hem deİtalya Hükümeti'ne bağlıdır. Bu Grand Prix 3,1 mil² büyüklüğündedir. 2.si:İtalya'nınRimini kentinde bulunan ve San Marino'ya 16 km uzaklıkta olanFederico Fellini Uluslararası Havalimanı da hem San Marino Hükûmeti'ne, hem deİtalya Hükümeti'ne bağlıdır. Bu Havalimanın büyüklüğü de 1,85 mil² 'dir.

San Marino toprakları dışındaki 4.95 mil karelik bu iki bölge de hesaba katıldığında, toplam yüzölçümü 43.05 mil kare olarak elde edilir.

İklim

[değiştir |kaynağı değiştir]

Ülkedeİtalya Yarımadasının kuzey yarısında egemen olanılıman dönencealtı iklim etkilidir. San Marino'nun iklim ve hava durumu bilgileri hakkında bilgi toplayıp yaymak üzere bir kurumları vardır.[16]

Ekonomi

[değiştir |kaynağı değiştir]
Ana madde:San Marino ekonomisi
Ülkenin başlıca gelir kaynakları turizm ve bankacılıktır.

San MarinoAvrupa Birliği'ne üye olmamasına rağmen para birimi olarakEuro'yu kullanır.[17]Euro'dan önceİtalyan lireti veSan Marino lirası'nı kullanan ülke Avro'nunAvrupa Birliği'nin resmi para birimi olması ve bu nedenle İtalyan lireti'nin tedavülden kalkmasıyla[18]İtalya ile birlikte Avro'ya geçmiştir.

Ülke,Gayri safi yurt içi hasılasındaki en önemli pay %50 ile turizmdir. 1997 yılında 3.3 milyon kişi ülkeyi ziyaret etmiştir. San Marino'yu her yıl 3 milyon'dan fazla insan ziyaret etmektedir.[19] Geri kalan %50'lik bölümü isebankacılık,elektronik veseramikçilik gibi ekonomik etkinliklere aittir. San Marino nüfusunun önemli bir kısmı tarımla uğraşmaktadır. Ülketarım sektöründe en çokpeynir veşarap üretir.

San Marino'nun bastırdığıpullarfilatelistler vepul koleksiyoncuları tarafından rağbet görür. Ülke Küçük Avrupa Posta Birliği'ne üyedir.[20]

Turizm

[değiştir |kaynağı değiştir]
Ana madde:San Marino'da turizm
Ülke son yıllarda turizmde büyük gelişme kaydetmiştir.

Her yıl milyonlarca insanın ziyaret ettiği San Marino, bir ovanın ortasında yükselen büyük bir kayanın üzerine kurulmuştur.

Orta Çağ Burçları, San Francesco Kilisesi, Aziz Marino'nun kutsal eşyalarının sergilendiği bazilika ve hükûmet konağı San Marino'nun görülmeye değer tarihi birer dekorunu oluştururlar.

Politika

[değiştir |kaynağı değiştir]

San Marino çok partili temsili demokrasi ile yönetilen bir demokratik cumhuriyettir. Yürütmeyle ilgili güç, hükûmet tarafından uygulanır. Yasamaya ilişkin güç, hem hükûmet ve görkemli ve genel konseyde[21] kullanılır.

Adliye, yönetici ve yasama organından bağımsızdır. Ülke Avrupa'nın en eski anayasası olan 1600 tarihli bir anayasa'ya sahiptir. Yürütme görevini ikiyüzbaşı üstlenmiştir. Buyüzbaşı'lar her 6 ayda bir yapılan seçimlerle yenilenmektedir. Yüzbaşı seçimleri Büyük Konsey'de gerçekleşir. Büyük Konsey'in 60 üyesi 5 yıl için serbest seçimlerle işbaşına gelmektedir. Dünyada yürütme erkinin bu sıklıkla değiştirildiği bir başka ülke yoktur.

San Marino 9 idari bölgeye ayrılmıştır. Her bölgenin kendi yerel konseyi vardır. Birçok akademisyene göre San Marino gerçekDemokrasi'nin uygulandığı tek ülkedir.

Kültür

[değiştir |kaynağı değiştir]

Monte Titano üzerinde bulunan San Marino'nun Üç Kalesi ülkenin simgelerinden olup hem ülkebayrağı hem dearmasında bulunur. Bu kalelerde üretilen çikolata ve kek oldukça ünlüdür.[22]

San Marino Grand Prix

Spor

[değiştir |kaynağı değiştir]

Ülkenin tek millî takımı olan spor alanıfutboldur.[23] Ülkedeki futbol kulüpleriSan Marino Futbol Federasyonu çatısı altında birleşir. Yaklaşık on beş takım San Marino Şampiyonası'nda birincilik için yarışır.San Marino Calcio adında bir kulüp de İtalya Futbol Federasyonuna bağlı olarakSerie C2 liginde oynamaktadır.

San Marino millî futbol takımı ilk gayriresmî maçını 1986 yılında Kanada Olimpiyat Takımı ile yapmış ve 1-0 yenilmiştir. İlk resmi maçını 14 Kasım 1990 tarihindeAvrupa Futbol Şampiyonası içinİsviçre ile yapanSan Marino bu maçta 4-0 yenilmiştir. San Marino millî futbol takımı toplam 202 maça çıkmış ve bunlardan sadece birinde galip gelebilmiştir. Bu galibiyetini ise 28 Nisan 2004'teLihtenştayn karşısında tek golle kazanmıştır.[24]

Ülkede ikinci önemli spor olanFormula 1, dünyaca ünlüSan Marino Grand Prix'i de yapılmaktaydı. Fakat bu yarış San Marino sınırlarında değil, İtalya'nın İmola kentinde yapılmaktaydı. FIA'nın "aynı ülkede bir sezonda iki yarış olmaz" kuralını delmek için San Marino düzenliyor gibi yapılmıştır.[25]2007 Formula 1 sezonu'nda pist yarışa dahil olmamıştır.

Mutfak

[değiştir |kaynağı değiştir]
Piadina, İtalya'nın Romagna bölgesine ve San Marino bölgesine özgü bir yiyecektir

San Marino mutfağı, İtalyan mutfağı ile kuvvetli bir benzerlik taşır. Özellikle arasında bulunduğuEmilia-Romagna veMarche bölgelerinin mutfağına benzeyen San Marino mutfağının en özgün yemeği San Marino'nun Üç Kulesi'nde üretilençikolatalıkeklerdir. Ayrıca ülkede küçük birşarap endüstrisi vardır.

Ordu ve Polis

[değiştir |kaynağı değiştir]
San Marino Polisi
San Marino Ordusu geçit töreninde

San Marino ordusu dünyanın en küçük ordularından biridir ve o yüzdendir ki ülkenin toplamda gönüllülerden oluşan 225 kişilik bir askerî gücü bulunmaktadır.[26] Törensel vazifeler, sınırları devriye gezmek, hükûmet binalarında bekçilik yapmak, büyük suçlarda suçluları polise teslim etmede polise yardım etmek ve ülkeyi savunmak bu ordunun görevidir. Ayrıca San Marino'da personel sayısı yaklaşık 700 kişi olan bir Polis Teşkilatı bulunmaktadır.[27]

Ulaşım

[değiştir |kaynağı değiştir]
San Marino'da bir teleferik

Ülke 61,2 km²lik bir alan kaplamasına rağmen 290 kilometrelik birkarayolu ağı vardır ve bunun büyük kısmıotoyol niteliğindedir. San Marino'nunplakalarda kullandığı kod "RSM"'dir.

Ülkeye giriş çıkışların büyük kısmı karayolu ile yapılsa da ülkedeFederico Fellini Uluslararası Havalimanı adında bir havalimanı da vardır ve birçok Avrupa ülkesinin büyük kentlerinden San Marino'ya direkt seferleri vardır.

Ülkenin denize kıyısı olmadığı içinlimanı da yoktur.[28]

Ayrıca bakınız

[değiştir |kaynağı değiştir]

Notlar ve kaynaklar

[değiştir |kaynağı değiştir]
  1. ^"Population, total - San Marino".World Bank Open Data. 26 Ekim 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:26 Ekim 2023. 
  2. ^abcd"Report for Selected Countries and Subjects: April 2024".imf.org.International Monetary Fund. 9 Ekim 2024 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2024. 
  3. ^"Human Development Report 2023/24"(PDF) (İngilizce).United Nations Development Programme. 13 Mart 2024. 13 Mart 2024 tarihindekaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi:13 Mart 2024. 
  4. ^Bakınız:Avrupa'daki mikrodevletler
  5. ^Hırvatistan'da bulunan eski bir yerleşim olan Rab'da
  6. ^"Wayback Machine"(PDF). 17 Temmuz 2013 tarihinde kaynağındanarşivlendi(PDF). Erişim tarihi: 26 Mayıs 2008. 
  7. ^Bugün hâlâ bağımsız olan
  8. ^Bazı kaynaklarda 306 yılı olarak geçer
  9. ^ab"Technical Difficulties". 30 Mayıs 2005 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2008. 
  10. ^"San Marino History". 21 Haziran 2008 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2008. 
  11. ^"Arşivlenmiş kopya". 15 Haziran 2008 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2008. 
  12. ^"Sammarinese people". 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2016. 
  13. ^"The World Factbook-San Marino". 1 Mayıs 2020 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2008. 
  14. ^"Hotel a Rimini e Riccione". 7 Mart 2008 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2008. 
  15. ^Vatikan 0.44km², Monako 1.95km²
  16. ^Resmi sitesi:http://www.meteosanmarino.com/ 29 Eylül 2008 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi.
  17. ^"San Marino Ülke Bilgileri". 30 Aralık 2006 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2008. 
  18. ^"9 Ekim 2001 tarihli Hürriyet Gazetesi haberi". 9 Temmuz 2011 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2008. 
  19. ^"San Marino (11/98)". 30 Mayıs 2005 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2008. 
  20. ^Ülkenin üyelik sayfası:http://www.aasfn.sm/ 19 Nisan 2008 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi. ve örgüt resmi sitesi:http://www.sepacstamps.eu/ 14 Ağustos 2008 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi.
  21. ^"Consiglio Grande e Generale della Repubblica di San Marino". 25 Nisan 2006 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2008. 
  22. ^Roufs, Timothy G.; Smyth Roufs, Kathleen (2014).Sweet Treats around the World. ABC-CLIO. s. 198.ISBN 1610692217. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link)
  23. ^"San Marino: Sport". sanmarinosite.com. 12 Kasım 2015 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:23 Haziran 2016. 
  24. ^"San Marino vs Lihtenştayn, 28.04.2004, Hazırlık Maçları | Mackolik.com".www.mackolik.com. 14 Mayıs 2020 tarihindekaynağından arşivlendi. 
  25. ^"[[San Marino Grand Prix]] resmi sitesi". 20 Temmuz 2005 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:2 Haziran 2008. 
  26. ^"San Marino Ordusu". 11 Eylül 2014 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2012. 
  27. ^"San Marino Polis Teşkilatı". 9 Mart 2012 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2012. 
  28. ^Eski verilere görehttp://www.ulkeler.net/sanmarino.htm#06 30 Aralık 2006 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi.

Dış bağlantılar

[değiştir |kaynağı değiştir]
Vikipedi'nin kardeş projelerinden
San Marino
hakkında daha fazla bilgi edinin
Vikisözlük'te araVikisözlük'te tanımlar
Commons'ta araCommons'ta dosyalar
Vikigezgin'deSan Marino ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.
Kurumlar
Üyeler
Adaylar
Gözlemciler
Eski üyeler
Egemen devletler
Sınırlı tanınmış
olan devletler
Bağımlı ve
diğer bölgeler
Birleşik Krallık
Danimarka Krallığı
Finlandiya
Önceki genişlemeler
  • 1973 (Danimarka, İrlanda, Birleşik Krallık)
  • 1981 (Yunanistan)
  • 1986 (Portekiz, İspanya)
  • 1995 (Avusturya, Finlandiya, İsveç)
  • 2004 (Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Polonya, Slovakya, Slovenya)
  • 2007 (Bulgaristan, Romanya)
  • 2013 (Hırvatistan)
  • İstatistikler
Adaylar
Müzakere sürecindekiler
Taranmış
Taranmamış
Askıya alınan müzakereler
Ön müzakereler
Potansiyel adaylar
Ortaklıklar
Doğu Ortaklığı
Kuzey Boyutu
Gümrük Birliği
Serbest ticaret anlaşmaları
Coğrafi olarak diğer
Avrupa ülkeleri
Otorite kontrolüBunu Vikiveri'de düzenleyin
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=San_Marino&oldid=36197272" sayfasından alınmıştır
Kategoriler:
Gizli kategoriler:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp