Sakya (Tibetçe:ས་སྐྱ་, Wylie:sa skya, "soluk toprak"),Nyingma,Kagyu veGelug ile birlikteTibet Budizmi'nin en büyük dört mezhebinden biridir.
_-_Virupa_16_century_Private_coll..jpg)
Sakya ("soluk toprak") adı, bu geleneğin ilk manastırı olan, Tibet'te,Shigatse yakınlarındakiPonpori Tepeleri'nde kuruluSakya Manastırı'nın etrafındaki gri renkli topraktan gelmektedir. Bu manastır Sakya geleneğinin merkezidir veKhon Konchog Gyalpo (1034–1102) tarafından 1073 yılında kurulmuştur.
Sakya geleneği, 11. yüzyılın sonlarında, Budist kutsal metinlerininSanskritçe'denTibetçe'ye çevrilmesinin ikinci döneminde gelişti. Sakya okulunun kurucusu olanDrogmi, 12 yıl boyuncaHindistan,Vikramashila'da doğrudanNaropa,Ratnākaraśānti ve Vagishvakirti gibi büyükpanditalardan eğitim almıştır.[2]
Khon Konchog Gyalpo, abisinin tavsiyesi üzerine Drogmi'nin öğrencisi olmuştur.[3][4]
Bu gelenek, daha sonra "Beş Saygıdeğer Yüce Üstat" tarafından geliştirilmiştir. Sachen veya "Büyük Sakyapa" olarak tanınan Khonchog Gyalpo'nun torunuSachen Kunga Nyingpo bu üstatların ilkidir:[5][6]
Buton Rinchen Drub (1290–1364) önemli bir alim ve yazar olmasının yanı sıra Tibet'in en ünlü tarihçilerinden de biriydi. Sakya geleneğinin diğer önemli bilginleri "Tibet'in Altı Süsü" olarak bilinir. Bu isimler şöyledir:
Sakya okulunun liderliği, Khon ailesinin Sakya şubesinin erkek üyeleri üzerinden aktarılır.
Beş yüce üstattan ilki olan Sachen,Hindistan'ı ziyaret etmiş olan çok sayıdaTibetli tercümandan veya diğer bir ifadeyle "lotsawadan" çok sayıdatantrik doktrin miras aldı. Bu tercümanlar arasında en önemlileriDrokmi Lotsawa,[4]Bari Lotsawa veMal Lotsawa'dır.[8] Sakya geleneğinin en yüce öğretisi olanHevajra Tantra'ya dayanan vemahasiddhaVirūpa'nın öğretisinden türetilenLamdre "Yol ve Meyvesi" sistemi Drokmi Lotsawa'dan gelir. Mal Lotsawa'nın Sakya'ya olan en önemli katkısı "Naro Khachoma" olarak bilinen ezoterikVajrayogini silsilesini tanıtmış olmasıdır. Bari Lotsawa'dan ise sayısız tantrik uygulama Sakya geleneğine intikal etmiştir. Bunların en önemlisiYüz Sadhana olarak bilinen uygulama döngüsüydü. Sakya ruhani müfredatının bir parçasını oluşturan diğer önemli aktarımlar,Vajrakilaya,Mahākāla veGuhyasamāja tantra döngülerini de içerir.
Sıradışı irfanıyla dikkat çeken dördüncü Sakya lideriSakya Pandita,sutralar ve tantralar üzerine "Geçerli Kavrayışın Araçları: Akıl Yürütme Hazinesi" (Wylie:tshad ma rigs gter), "Bilgenin Niyetini Netleştirmek" (Wylie:thub pa dgongs gsal) ve "Üç Yemini Ayırt Etmek" (Wylie:sdom gsum rab dbye) de dahil olmak üzere birçok önemli ve etkili kaleme aldı.
Sakya okulunun ana öğreti sistemi "Sonucu olan Yol"dur (Wylie:lam dang 'bras bu bcas). Bu sistem, "Topluluk için Açıklama" (Wylie:tshogs bshad) ve "Baş Müritler için Açıklama" (Wylie:slobs bshad) olmak üzere iki ana silsileye bölünmüştür.
Sakya okulunun diğer büyük sistemi ise "Müritler İçinNaropa Açıklaması"dır (Wylie:nā ro mkha spyod slob bshad).
Bir diğer önemli öğreti dizisi, Günga Nyingpo (1092–1158) tarafından kaleme alınan ve Drakpa Gyeltsen, Sakya Pandita, Ngorchen Günga Sangpo veGorampa Sönam Senggé gibi pek çok Sakya ustasının üzerine tefsirler yazdığı"dört bağlılığı bırakma" isimli dizelerine dayanmaktadır. Bu dizeler şöyledir:[9]
Bu hayata tutunursanız, o zaman bir dharma uygulayıcısı değilsiniz.
Varoluşa tutunursanız, o zaman feragatiniz olmaz.
Kendi çıkarlarınıza tutunursanız, o zaman aydınlanma zihnine sahip değilsiniz.
Bir pozisyona tutunursanız, doğru görüşe sahip değilsiniz.
Ana Sakya silsilesi zamanla iki alt mezhebe ayrılmıştır.
Sakya okulunun üç "ana" manastırı vardı: 1073'te kurulanSakya Manastırı, 1429'da kurulanNgor Evam Choden ve 1435'te Kuntchen Rongten tarafından kurulan Lhasa'nın kuzeyindeki Phanyul'da Phanyul Nalendra.
Moğolların Tibet'i fethi,Moğol İmparatorluğu'nun kurulmasından sonra, 13. yüzyılın başlarında başladı. 1264'te Tibet üzerindeki feodal saltanat,Yuan hanedanının kurucusuKubilay Han tarafındanDrogön Chögyal Phagpa'ya verildi. Sakya lamaları, Sakya İmparatorluk Eğitmenleri vedpon-chen'lerle birlikteKızıl Türban İsyanı, Phagpa'nın 1280'deki ölümünden sonra, 1350'lerdekiKızıl Sarık Ayaklanması Yuan Hanedanlığı'nı güçten düşürene kadar yaklaşık 75 yıl boyuncaYuan imparatorları adınaTibet'in valileri olarak hizmet etmeye devam ettiler.
Sakya geleneğinin o dönemki liderleri şöyleydi.
Sakya Trizin ("Sakya tahtının sahibi") olarak bilinen Sakya okulunun başı, her zaman Khön ailesinin erkek soyundan gelir. Şu anki Sakya Trizin,Gyana Vajra bu ünvanı elinde tutan kırk üçüncü kişidir. 41. Sakya Trizin'in, KırmızıTara döngüsüyle ünlü Apong Terton (Orgyen Thrinley Lingpa) olarak bilinen birNyingma laması ve onun büyükbabası olan 39. Kyabgon Sakya Trizin Dhagtshul Thrinley Rinchen (1871–1936) adlı iki büyük Tibetli ustanın reenkarnasyonu olduğu düşünülmektedir.[10]
|ad1= eksik|soyadı1= (yardım)|ad1= eksik|soyadı1= (yardım)|ad1= eksik|soyadı1= (yardım);Yazar eksik|soyadı2= (yardım)|ad1= eksik|soyadı1= (yardım)