Rusya'nın tarihi 3. ve 8. yüzyıllar arasında Avrupa'da tanınan bir grup olarak ortaya çıkanDoğu Slavları ile başlamaktadır.[12] 9. yüzyıldaVaregler tarafından kurulan ve yönetilenOrta ÇağKiev Rus Devleti ortaya çıktı. 988 yılındaBizans İmparatorluğu'ndanOrtodoks Hristiyanlık kabul edilerek, sonrakimilenyum içinRus kültürü, tanımlanan Bizans ve Slav kültürlerinin sentezi başladı.[13] Daha sonra Kiev Knezliği bir dizi küçük devlet hâlinde parçalandı ve topraklarının çoğunluğuMoğollar tarafından istila edilipAltın Orda Devleti'nin kolları hâline geldi.[14] 15. yüzyıldaAltın Orda Devleti'nin iyice zayıflamasıyla birlikte, bağımsızlığını ilan eden Rus prenslikleri yavaş yavaş yeniden birleşerekMoskova Knezliği'ni kurmuş ve Kiev Knezliği'nin kültürel ve siyasi mirasının ardılı olmuştur. 18. yüzyıla gelindiğinde, büyük ölçüde fetih, ilhak ve keşif yoluyla Avrupa'da Polonya'dan Kuzey Amerika'daAlaska'ya kadar uzanan tarihinen büyük üçüncü imparatorluğu olanRus İmparatorluğu hâline gelmiştir.[15][16]
Rusya adıDoğu Slavları'nın çoğunlukla yaşadığı birOrta Çağ devleti olanRus devletinden türetilmiştir. Ancak, bu ad daha sonra tarihte daha da belirginleşmiş ve ülke genellikle sakinleri tarafından "Русская Земля" (Russkaya Zemlya, Rus Ülkesi) adı ile dillendirilmiştir. Bu isimden türeyen diğer devletlerden ayırt edebilmek için, modern tarihteKiev Rusya'sı denilir.Rus adı, Rus (Русь) devletinin kurucusu olanVaregler'in (muhtemelenİsveçVikingleri)[23][24] bir grubu olanRus halkından gelmektedir.
Rus adının eskiLatince hali olanRutenya, çoğunlukla Katolik Avrupa'ya komşu olan Rus bölgesinin batı ve güney bölgelerine denilmiştir. Ülkenin şimdiki adı olan Россия (Rossiya), Rus ismininYunanca hali olan ve aynı zamanda Kiev Rusya'sınınBizans İmparatorluğu tarafından söylenimi olan Ρωσία (Rosia) kelimesinden gelmektedir.[25]
Tarih öncesi zamanlarda Güney Rusya'nın geniş bozkırlarıgöçebe kabilelerin vatanıydı.[26] Bu bozkır uygarlıklarının kalıntılarıİpatovo,[26]Sintaşta,[27]Arkaim[28] vePazırık[29] gibi yerlerde keşfedilmiş olup, göçebe şeklindeki yaşamın önemli bir özelliği olanatlı savaşların bilinen en eski izlerini taşımaktadır.
ModernRusların ataları, bazı akademisyenler tarafından anavatanlarınınPinsk Bataklığı'ndaki ağaçlık alanlarda olduğu düşünülenSlav kabileleridir.[34] Doğu Slavlar biriKiev'den günümüzSuzdal veMurom'a doğru, diğerleri dePolotsk'tanNovgorod veRostov'a doğru hareket ederek yavaş yavaş iki dalga hâlinde Batı Rusya'ya yerleşmiştir. 7. yüzyıldan itibaren, Doğu Slavlar Batı Rusya'da nüfusun çoğunluğunu oluşturmuş[35] ve yavaş ancak barışçıl bir şekildeMerya,Muromyalı veMeşçera gibi yerelFin-Ugor halkları asimile olmuşlardır.
11. ve 12. yüzyıllarda,Kıpçaklar vePeçenekler gibi göçebe Türk boyları tarafından sürekli yapılan akınlar Slav nüfusun büyük oranda özellikleZalesye olarak bilinen daha kuzeyde güvenli yoğun ormanlık bölgelerine göçüne neden oldu.[39]
Aleksandr Nevski, prensin en eski portresi, Moskova'nın ilk prensinin babası
1237-40 arasındaMoğol istilası,[40] Kiev Knezliği'ne son darbeyi vurarak yıkılmasına[41] ve nüfusunun yarısını kaybetmesine yol açtı.[42] Daha sonra kurulan Türk-Moğol devleti olanAltın Orda Devleti, Rus prensliklerini hâkimiyeti altına alarak iki yüzyıl boyunca Rusya'nın güneyine ve merkezine hükmetti.[43]
Sonunda,Lehistan-Litvanya Birliği tarafından asimile edilen Galiçya-Volınya, Moğolların hâkimiyetindeki Vladimir-Suzdal ve Novgorod Cumhuriyeti, Kiev çevre üzerinde iki bölge, modern Rus ulusu için temel oluşturmuştur.[13]Pskov ile birlikte NovgorodMoğol boyunduruğu'nda bir süre boyunca özerk bir dereceye kadar korunur ve büyük ölçüde ülkenin geri kalanını etkileyen zulümleri bağışlanmış oldu. PrensAleksandr Nevski'nin önderliğinde, Novgorodlular 1240 yılındaNeva Muharebesi'nde işgalci İsveçlileri püskürttü ve bunun yanı sıra 1242 yılındaPeipus Gölü Savaşı'nda daTöton Şövalyeleri'nin Kuzey Rusya'yı kolonize etme girişimini de engelledi.
Kiev Knezliği'nin en güçlü halefi olanMoskova Knezliği, başlangıçtaVladimir-Suzdal'ın bir parçası iken hala Moğol-Tatar etkisi altında ve onların göz yummasıyla 14. yüzyılın başında Orta Rusya'da nüfuz elde etmeye etmeye ve yavaş yavaşRus topraklarının birleşmesi ve Rusya'nın genişleme sürecinde ana öncü güç hâline geldi.
Bu zor günlerdi çünkü sık sık Moğol-Tatar baskınları yaşanıyordu veKüçük Buz Çağı'nın başında tarım mahvolmuştu. Ayrıca Avrupa'nın geri kalanında olduğu gibi 1350 ve 1490 yılları arasında her beş ya da altı yılda birveba salgını yaşanıyordu. Bununla birlikte, daha düşük nüfus yoğunluğu ve ıslak buhar banyosu olanRus banyosu'nın yaygın kullanımı[44] gibi daha iyi hijyen koşullarından, dolayı nüfus kaybı Batı Avrupa'daki kadar şiddetli değildi.[45]
Moskova PrensiDmitri Donskoy'un önderliğinde veRus Ortodoks Kilisesi'nin yardımıyla, Rus prensliklerinin birleşik ordusu 1380 yılındaKulikovo Muharebesi'nde Moğol ve Tatar ordularını yenilgiye uğrattı. Moskova Knezliği giderek yavaş yavaşTver veNovgorod gibi eski güçlü rakipler dâhil olmak üzere çevredeki prenslikleri kendi hâkimiyeti altına aldı.
III. Roma fikirlerinin gelişmesiyle, Büyük DükIV. İvan ("Korkunç"[47]) resmen 1547 yılında Rusya'nın ilk Çarı olarak taç giydi. Çar, yeni bir yasal kanun1550 Sudebniki çıkardı ve ilk Rus feodal temsil organınıZemski Sobor'u ve kırsal bölgelere yerel öz-yönetimler kurdu.[48][49]
Korkunç İvan'ın uzun saltanatı sırasında, parçalanan eskiAltın Orda Devleti'nin yerine kurulan üç Tatar hanlığı olanKazan, İdil Nehri boyunca uzananAstrahan ve Güney Batı Sibirya'dakiSibirya Hanlıklarını ilhak ederek zaten büyük olan ülke topraklarını iki katına çıkardı. Böylece 16. yüzyılın sonunda Rusyaçokuluslu, çokdinli vekıtalararası bir devlet hâline geldi.
Ancak Çarlık, Baltık kıyıları ve deniz ticareti için erişimi sağlamak amacıyla Polonya, Litvanya ve İsveç koalisyonuna karşı yapılan uzun ve başarısızLivonya Savaşı'yla zayıfladı.[50] Aynı zamandaAltın Orda Devleti'nin kalan tek varisi olanKırım Hanlığı, Güney Rusya'ya baskınlar düzenledi.[51] 1571 yılındaVolga Hanlıkları'nı geri alma çabaları içinde olan Kırım veOsmanlı müttefikleri, Moskova'yıişgal etti ve Moskova'yı yağmalayıp çevresindeki kasabalarıateşe verdiler.[52] Ancak sonraki yılda Osmanlı ve Kırım OrdularıMolodi Muharebesi'nde Ruslar tarafından yenilgiye uğratıldı ve Rusya içine Osmanlı-Kırım genişletme tehdidi sonsuza kadar ortadan kaldırıldı. Ancak Kırım Hanlığı'nın 17. yüzyıla kadar süren baskınları nedeniyle Güney Rusya genelindeZaseçnaya çerta gibi yeni savunma hatları inşa edilerek sürekli yapılan akınların erişilebilirlik alanı daraltıldı.
1598 yılında İvan'ın oğullarının ölümü antikRurik Hanedanı'nın sonu,1601-03 Rusya Kıtlığı'nın[53] sonucunda çıkan iç savaş, 17. yüzyılın başında dış müdahaleler, köylü ayaklanmaları ve taht kavgalarıyla bilinenKarışıklık Dönemi'ne yol açtı.[54]Lehistan-Litvanya Birliği Moskova dâhil olmak üzere Rusya'nın bir bölümünü işgal etti. 1612 yılında Leh kuvvetleri iki ulusal kahraman olan tüccarKuzma Minin ve PrensDmitri Pojarski liderliğindeki Rus gönüllü kolordusu karşısında çekilmek zorunda kaldılar.Romanov Hanedanı, Zemski Sobor kararı ile 1613 yılında tahta geçmiş ve ülke krizden kademeli olarak toparlanmaya başlamıştır.
Rusya, 17. yüzyılda boyuncaKazaklar çağında sınırlarını genişletmeye devam etti. Kazaklar,korsanlar veYeni Dünya öncülerine benzeyen askeri topluluklar hâlinde organize savaşçılardı. 1648 yılında, Leh egemenliğinin sosyal ve dinî baskısı altında yaşayanUkrayna köylüleriHmelnitski Ayaklanması sırasında Lehistan-Litvanya Birliği'ne karşı isyan edenZaporojya Kazakları'na katıldı. 1654 yılında Ukrayna lideriBogdan Hmelnitski, Rus ÇarıI. Aleksey'in himayesi altında Ukrayna'ya yerleşmek için teklifte bulundu. I. Aleksey'in bu teklifi kabul etmesi1654-1667 Rus-Lehistan Savaşı'na neden oldu. Son olarak Ukrayna,Dinyeper Nehri boyunca batısında batı kıyısı Polonya egemenliği altında ve doğusunda doğu kıyısı veKiev Rus hâkimiyeti altında olmak üzere ikiye bölündü. Daha sonra 1670-1671 yıllarındaDon Kazakları,Stenka Razin'in liderliğindeVolga Bölgesi'nde büyük bir isyan çıkardıysa da Çarın askerleri isyancıları yenmiştir.
I. Petro döneminde Rusya, 1721 yılında bir imparatorluk ve bir dünya gücü hâline geldi. 1682'den 1725'e kadar olan hükümdarlığı süresince, PetroBüyük Kuzey Savaşı'nda İsveç'i yenerek, daha önceKarışıklık Dönemi'nde kaybedilen BatıKarelya veİngriya'nın,[55] yanı sıraEstonya veLivonya'yı da alarak, deniz ve deniz ticaretinde Rusya'nın batı kıyılarına erişimini sağladı.[56] I. Petro,Baltık Denizi kıyısında daha sonra Rusya'nın batıya açılan penceresi olarak adlandırılacak olan yeni başkentSankt-Peterburg'u kurdu.I. Petro'nun reformları, Rusya'ya Batı Avrupa'nın önemli kültürel etkilerini getirdi.
I. Petro'nun kızı olanElizaveta'nın 1741-62 yılları arasındaki hükümdarlığı döneminde Rusya 1756-63Yedi Yıl Savaşı'na katılmıştır. Bu savaş sırasında Rusya bir süreliğineDoğu Prusya'yı ve hatta Berlin'i de ilhak etti. Ancak, Elizaveta'nın ölümünden sonra bütün bu fetihler Prusya yanlısıIII. Petro tarafındanPrusya Krallığı'na geri iade edildi.
1762-1796 yıllarında hüküm sürenII. Katerina,Rus Aydınlanma Çağı'nın önderliğini yaptı. II. Katerina, Lehistan-Litvanya Birliği üzerinde Rus siyasi kontrolünü genişletmiş veLehistan'ın bölünmesi esnasında topraklarının büyük bir kısmını ilhak etmiş, böylece Rusya'nın sınırları Orta Avrupa'ya kadar uzanmıştı. Güneyde ise Osmanlı İmparatorluğu'na karşı başarılı birsavaş sonrasında,Kırım Hanlığı'nı da yenerek sınırlarınıKaradeniz'e kadar uzatmıştır. Osmanlılara karşı aldığı zaferlerin bir sonucu olarak 19. yüzyılın başlarındaTranskafkasya'da önemli topraklar kazandı.[57][58] Bu durumI. Aleksandr'ın 1809 yılında zayıflamış İsveç Krallığı'ndanFinlandiya'yı ve 1812'de OsmanlılardanBesarabya'yı da alarak devam etti. Aynı zamanda RuslarAlaska'yı da fethetmiş ve Kaliforniya'daFort Ross gibi yerleşim yerleri kurmuşlardır.
1866 yılında Rusya İmparatorluğu'nun sınırları ve etki alanları
Rusya, çeşitli Avrupa ülkeleri ile ittifak kurarakNapolyon Fransası'na karşı savaştı. 1812 yılında Napolyon,Rusya Seferi sırasında gücünün doruğunda iken soğukGeneral Kışı birlikte inatçı bir direniş sonucu ağır bir hezimete uğradı ve pan-AvrupaGrande Armée'nin %95'ten fazlası öldü.[59]Mihail Kutuzov ileBarclay de Tolly liderliğindeki Rus ordusu Napolyon'u ülkeden çıkarıpAltıncı Koalisyon Savaşı'yla Avrupa'ya sürdü ve sonunda Paris'e girdi. I. Aleksandr, Napolyon sonrası Avrupa haritasının tanımlandığıViyana Kongresi'nde Rus heyetine başkanlık etti.
Napolyon Savaşı subayları Rusya'ya liberalizm fikrini getirdi ve 1825Aralıkçılar İsyanı sırasında Çarın yetkilerini azaltılması için çalıştı.I. Nikolay'ın (1825-55) muhafazakâr saltanatı sonunda Rusya zirve döneminde Avrupa'daki gücü ve etkisiKırım Savaşı yenilgisi ile kesintiye uğramıştır. 1847 ve 1851 yılları arasında Rusya'yı kasıp kavuran Asyakolera dalgası yaklaşık bir milyon kişinin ölümüne neden oldu.[60]
Nikolay'ın halefi olanII. Aleksandr (1855-81) döneminde1861 köylü reformu da dâhil olmak üzere ülkede önemli değişiklikler yaşandı. BuBüyük Reformlar ülke sanayisini geliştirdi ve Rus ordusunu modernize ederek1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'ylaBulgaristan'ı Osmanlı egemenliğinden çıkardı.
19. yüzyılın sonlarında Rusya'da çeşitli sosyalist hareketlerin yükselişi görüldü. II. Aleksandr, 1881 yılında devrimciler tarafından öldürüldü ve oğluIII. Aleksandr'ın (1881-94) saltanatı daha az liberal ancak daha barışçıl geçmiştir. Son Rus İmparatoruII. Nikolay (1894-1917) dönemindeJaponya yenilgisi veKanlı Pazar olayları sonucu çıkan1905 Devrimi önlenemedi. Ayaklanma bastırıldı ancak hükûmetifade vetoplanma özgürlükleri verilmesi, siyasi partilerin yasallaştırılması ve seçilmiş bir yasama organı olanDevlet Duması'nın oluşturulması dâhil olmak üzere önemli reformları kabul etmek zorunda kaldı. Sibirya'ya göç 20. yüzyılın başlarında özellikleStolipin'intarım reformu sırasında hızla artmıştır. 1906 ve 1914 yılları arasında dört milyondan fazla yerleşimci bu bölgeye geldi.[61]
1914 yılında Rusya, Avusturya-Macaristan'ın kendi müttefiki olanSırbistan'a savaş ilanına tepki olarakI. Dünya Savaşı'na girdi ve birden fazla cephedeÜçlü İtilaf müttefiklerinden izole olarak savaştı. 1916 yılında Rus OrdusuBrusilov Saldırısı ileAvusturya-Macaristan İmparatorluğu ordusunu neredeyse tamamen imha etti. Ancak, yüksek kayıplar, yolsuzluk ve ihanet söylentileri, rejimin zaten mevcut kamu güvensizliği savaşın yükselen maliyetleri ile derinleşti. Bütün bunlar 1917Rus Devrimi için zemin oluşturmuştur.
Rusya'yı monarşiye dönüştüren ve cumhuriyet yapan Şubat Devrimi'nin lideri Aleksandr Kerenski, 1917 yılının ortalarındaki mitinglerden biri
Şubat Devrimi ile II. Nikolay tahttan indirildi ve ailesi ile birlikte daha sonraRus İç Savaşı'nda infaz edildi. Monarşinin yerini kendisiniGeçici Hükûmet ilan eden siyasi partilerden oluşan titrek bir koalisyon aldı. Bununla birlikte işçi ve köylülerinsovyet olarak adlandırılan demokratik olarak seçilmiş konseyler aracılığıylaSankt-Peterburg Sovyeti olarak adlandırılan alternatif bir sosyalist temsil organı kuruldu. Yeni yönetim ülkedeki sorunları çözmek yerine ülkedeki krizi ağırlaştırmıştır. SonundaBolşevik liderVladimir Lenin'in önderliğindeEkim Devrimi'nde, Geçici Hükûmet devrildi ve dünyanın ilksosyalist devleti kuruldu.
Erken Sovyet döneminin simgeleri:Tatlin Kulesi projesi ve devİşçi ve Çiftçi Kadın Heykeli heykel grubu.Kızıl Terör'ün kurbanları. Sovyet gizli servisi Cheka tarafından kaçırılıp öldürülen insanlar.
1918 yılında ülkedeanti komünistBeyaz Ordu'nun saldırılarıyla iç savaş başladı.Sovyet rejimine bağlıKızıl Ordu ile Çar destekçisi Beyaz Ordu arasında yaşanan iç savaş ülkede büyük bir yıkıma yol açtı.Bolşevikler I. Dünya Savaşı sırasındaİttifak Devletleri ile olan düşmanlıklarını sona erdirenBrest-Litovsk Antlaşması'nı imzalayarak Ukrayna, Polonya, Baltık devletleri ve Finlandiya'nın bağımsızlığını kabul ettiler.
Rusya'nın Brest-Litovsk Antlaşması'nı imzalamasının hemen ardındanİtilaf Devletleri, anti komünist güçlere destek amacıyla başarısız biraskerî müdahalede bulundular.Birleşik Krallık,Fransa ve ABD Beyaz Ordu'ya maddi yardımda bulunurken asker sevkiyatı da yapmış veBeyaz Terör'ün katliamlarında işbirlikçi olmuşlardır. Bolşevikler ve Beyaz hareket, birbirlerine karşıKızıl Terör veBeyaz Terör olarak bilinen sürgün ve infaz kampanyalarını yürütmüşlerdir. İç savaşın sonucunda Rus ekonomisi ve altyapısı ağır hasar görmüş ve milyonlarca Beyaz göçmen ülkeden kaçmıştır.[62]
1924'te Lenin'in ölümünden sonra, Sovyetler Birliği'nitroyka yönetmeye başladı. Ancak 1922'deKomünist Parti Genel Sekreterliği'ne seçilenYosif Stalin, Merkez Komite'de önemli bazı kişilerin desteğini alarak muhaliflerini bertaraf etti.Dünya devriminin ana savunucusu olanLev Troçki, 1929'da Sovyetler Birliği'nden sürgün edildi ve Stalin'in fikri olanTek ülkede sosyalizm devlet politikası olarak benimsendi. Bolşevik parti içinde sürekli iç mücadeleBüyük Temizlik adı verilen 1937-38 yıllarında aralarındakurucu parti üyeleri ve darbe ile suçlanan askerî liderler de dâhil olmak üzere binlerce kişinin idam edildiği kitlesel baskılar ile sonuçlandı.[63]
Gulag kamplarının haritasıSovyetler Birliği'nde devlet terörü, ekonomik geri kalmışlık ve doğal kıtlıklar sonucu açlıktan ölen çocuklarVatandaşlarına karşı çok sayıda suç işleyen Sovyet gizli servisi NKVD nin binası, şu anda Rusya Federal Güvenlik Servisi'ne ev sahipliği yapıyor.
Stalin liderliğindeki hükûmet,planlı ekonomiyi başlatarak ülkenin kırsal kesimini önemli ölçüde sanayileştirdi ve tarımıkolektifleştirdi. Bu dönemde yaşanan hızlı ekonomik ve sosyal değişimler sırasında Çarlık döneminde geniş topraklara hâkim olan toprak aristokratları kolektifleştirmeye karşı gelmelerinden dolayı çalışma kamplarına gönderildi.[64]
Ülkede özellikle Ukrayna'da toprakların kolektifleştirilmesine karşı çıkan toprak aristokratlarının sabotaj ve isyan faaliyetleri tarımsal üretimin düşmesine sebep oldu.[65] Ancak ağır bir bedel ödendiyse de, Sovyetler Birliği kısa bir sürede büyük ölçüde tarımsal ekonomiden önemli bir sanayi gücüne dönüştü.
Ağustos 1939'da, Birleşik Krallık ve Fransa ile Nazi karşıtı bir ittifak kurma girişimlerinin başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından Sovyet hükûmeti, iki ülke arasındakisaldırmazlık vaadi ve Doğu Avrupa'da kendi nüfuz alanlarının bölüştürülmesi içinMolotov-Ribbentrop Paktı ile Almanya ile ilişkileri geliştirmeye karar verdi. Hitler Polonya, Fransa ve diğer ülkeleri işgal ederekII. Dünya Savaşı'nı başlatırken, SSCB'nin eski Rusya İmparatorluğu'nun bazı topraklarında hak iddia etmesiPolonya'nın işgali,Kış Savaşı veBaltık devletlerinin işgali ile sonuçlandı.
1939'da Brest'te Alman ve Sovyet birliklerinin ortak geçit töreni
22 Haziran 1941'de Nazi Almanyası, insanlık tarihinin en büyük ve güçlü işgal kuvveti[66] ileII. Dünya Savaşı'nın en büyük cephesini kurup Sovyetler Birliği'ne savaş açarak saldırmazlık paktını çiğnedi. Başta Alman ordusu her yerde başarılı olmasına rağmen, saldırılarıMoskova Muharebesi'nde durduruldu. Daha sonra, Almanlar ilk olarak 1942-1943 kışındaStalingrad Muharebesi'nde[67] ve daha sonra 1943 yazındaKursk Muharebesi'nde büyük yenilgiler aldı. Almanlar diğer bir yenilgiyi şehrin tamamen Alman ve Fin kuvvetleri tarafından 1941-1944 yılları arasında ablukası altında açlık ve bir milyondan fazla kişinin ölmesine rağmen teslim olmaması sonucundaLeningrad Kuşatması'nda aldı.[68] Stalin'in yönetimi veGeorgi Jukov veKonstantin Rokossovski gibi komutanların önderliğinde Sovyet güçleri Doğu Avrupa'yı 1944-45'te geri aldı ve Mayıs 1945'teBerlin'i ele geçirdi. Ağustos 1945'teKızıl ordu,Japon güçlerini Çin'e bağlıMançukuo ve Kuzey Kore'den atarak, Japonya'daki müttefik zaferine katkıda bulunmuştur.
II. Dünya Savaşı'nın 1941-1945 dönemi Rusya'daBüyük Vatanseverlik Savaşı olarak bilinmektedir ve bu savaş sırasında Sovyet askerî ve sivil ölümleri sırasıyla 10.6 milyon ve 15.9 milyon olup[69] bu rakamlar tüm II. Dünya Savaşı kayıplarının yaklaşık üçte biriydi.Sovyet ekonomisi ve altyapısı büyük bir yıkıma uğrasa da,[70] Sovyetler Birliği kıtada önemli bir askerî süper güç hâline geldi.
Kızıl ordu, savaş sonrasındaDoğu Almanya dâhil olmak üzere Doğu Avrupa'yı işgal etti. Daha sonra bu devletlerde sosyalist hükûmetler kuruldu veDoğu Bloku'nun uydu devletleri hâline geldi. Sovyetler Birliği dünyanın ikincinükleer silahlı güç hâline gelerek ve Doğu Bloku ülkeleri ileVarşova Paktı'nı kurarak ABD veNATO'ya karşıSoğuk Savaş olarak da bilinen küresel hâkimiyet mücadelesi içine girdi. Sovyetler Birliği yeni kurulanÇin veKuzey Kore ve daha sonraKüba dâhil olmak üzere dünya çapındaki devrimci hareketleri desteklemiştir. Ayrıca Sovyet kaynakları önemli miktarlarda diğer sosyalist devletlereyardım olarak tahsis edilmiştir.[71]
Stalin'in ölümü vekolektif liderlikten kısa bir süre sonra, yeni liderNikita Kruşçev Stalin'inkişisel kültünü kınadı vedestalinizasyon politikasını başlattı. Cezai çalışma sisteminde değişikliğe gidildi ve birçok siyasi mahkûm serbest bırakıldı ve itibarı iade edildi.[72] Bu baskıcı politikaların azaltılması daha sonradanKruşçev Çözülümü olarak tanındı. Aynı zamandaKüba'ya Sovyet füzeleri veTürkiye'ye AmerikanJupiter füzeleri konuşlandırılması ABD ile gerginlikleri artırmıştır.
Kruşçev döneminde dünya genelinde sosyalizmin yayılması ileSovyetler Birliği'nin müttefik sayısı arttı. 1959'da kurulanKüba ve 1960'larda kurulanVietnam Rusya'nın sosyalist müttefikleri hâline geldi. Ancak bu durum batılı devletler ileSovyetler Birliği arasında çatışma riskinin yaşanmasına sebep oldu.
1964 yılında Hruşçov'un istifa etmesini takiben,Leonid Brejnev'in Komünist Parti Genel Sekreteri, Kosigin'in hükûmet başkanı olduğu yeni bir kolektif liderlik dönemi başladı. 1965Kosigin reformu ileSovyet ekonomisinin kısmen yerelleştirilmesi veağır sanayi ve silahtanhafif sanayi ve tüketim mallarına kaydırılması hedeflendi. Ancak reformlar kısmen ve bazı maddeleri reddedilerek uygulandı.
1979 yılındaAfganistan'da gerçekleşen komünist devrim sonrasında ABD destekli Taliban askerlerinin hükûmeti devirme çabası üzerineSovyet kuvvetleri yeni rejimin isteği ile bu ülkeye girdi. Bu askerî müdahale ekonomik kaynakların israfına ve anlamlı olmayan politik sonuçlara neden oldu. Uluslararası muhalefet, ABD tarafından desteklenen dirençli Sovyet karşıtı gerilla savaşı ve Sovyet vatandaşlarının destek eksikliği sonucunda Sovyetler Birliği 1989 yılında Afganistan'dan çekildi.
Aleksandr Soljenitsin, Sovyetler Birliği'nin son dönemlerinde totalitarizme ve sansüre direnen ünlü bir Rus muhalifti.
1985 yılından itibaren ekonomik sistemde liberal reformları hayata geçirmek isteyen Komünist Parti Genel SekreteriMihail Gorbaçov, iktisadi alanda serbestlik getirmek ve hükûmeti demokratikleştirmek içinglasnost (açıklık) veperestroyka (yeniden yapılanma) politikalarını başlattı. Ancak bu politikalar ekonominin iflasına sebep oldu. Bu durum ülkede protestoların ve milliyetçi, ayrılıkçı hareketlerin yükselişine yol açtı. 1991 yılına kadar dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olan Sovyet ekonomisi,[73] son yıllarında marketlerde mal sıkıntısı, büyük bütçe açıkları ve para arzının neden olduğu enflasyonun hızlı yükselmesi gibi sorunlarla karşı karşıya gelmiştir.[74]
1991 itibarıyla, ekonomik ve siyasi çalkantılar sonucunda Baltık cumhuriyetleri birlikten ayrılmaya başladı. 17 Mart 1991'de düzenlenen yenilenmiş birlik referandumunda (Sovyetler Birliği Referandumu 1991) halkın % 77'siSovyetler Birliği'nin korunması lehine oy verdi. Bu referandum sonuçlarına göre 20 Ağustos'taRusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ile diğer Sovyet cumhuriyetleri arasında yenilenmiş birlik antlaşması yapılacaktı. Ancak 19 Ağustos 1991'de KGB başkanı, bazı hükûmet üyeleri ve generaller tarafından Devlet BaşkanıMihail Gorbaçov'u devirme amaçlıbaşarısız darbe girişimi antlaşmanın iptal edilmesine sebep oldu. Darbe antlaşmaya imza atmayı kabul eden 11 cumhuriyette tedirginlik yarattı ve ayrılığa gitmelerine sebep oldu.
Totaliter rejime karşı mücadele eden tanınmış bir muhalif ve savaşçı olan Valeria Novodvorskaya
8 Aralık 1991'de Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin ile Ukrayna veBelarus Devlet BaşkanlarıMinsk'te bir araya gelerek Sovyetler Birliği'ni dağıttıklarını bildirdiler. 25 Aralık 1991'de Mihail Gorbaçov istifa ettiğini açıkladı ve Kremlin'de dalgalananKızıl Bayrak indirilerek yerineRus bayrağı çekildi. BöyleceSovyetler Birliği 25 Aralık 1991'de resmen dağıldı.
Rusya, Ukrayna ve Belarus devlet başkanları Sovyetler Birliği'nin varlığını sona erdiren bir anlaşma imzaladılar, 1991
Haziran 1991 yılında,Boris Yeltsin aynı yılın Aralık ayında bağımsız Rusya Federasyonu hâline gelecek olanRusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Devlet Başkanlığına seçilerek Rus tarihinde doğrudan seçilen ilk lider oldu. Eski Sovyet cumhuriyetlerinde siyasi tutuklular kitlesel olarak serbest bırakılmaya başlandı ve basına tam özgürlük ilk kez yeniden sağlandı. Sovyetler Birliği sırasında ve dağıldıktan sonra ABD veIMF tarafından tavsiye edilenözelleştirme vepiyasa ve ticaretin serbestleştirilmesi de dâhil olmak üzere "şok terapi" çizgisinde radikal değişiklikler[75] içeren geniş kapsamlı reformlar yapılmıştır. Ancak tüm bunlar büyük birekonomik kriz ile sonuçlanmış olup 1990-1995 arasında GSYİH ve sanayi üretiminde %50 düşüş meydana geldi.[76][77]
Özelleştirmeler ile birlikte işletmelerin kontrolü büyük ölçüde devlet kurumlarından hükûmet ile bağlantıları olan bireylere kaymıştır. Çoğu yeni zengin milyarlarca nakit parayı taşıdı ve ülke dışına büyük bir sermaye kaçışı gerçekleştirdi.[78] Ekonomik sorunlar sosyal hizmetlerin çöküşüne neden oldu ve ülkededoğum oranı aniden düşerkenölüm oranı ise hızla yükselmiştir.[79] Sovyetlerin son yıllarında %1.5 olan yoksulluk seviyesi 1993 ortalarında %39-49'a çıkmıştır.[80] 1990'lı yıllar, yaygın yolsuzluklar, kanunsuzluklar ve suç çeteleri ile şiddet suçunun yükselişi olarak görülmüştür.
1990'lardaKuzey Kafkasya'da yerel etnik anlaşmazlıklar ve ayrılıkçıİslamcı ayaklanmalar şeklinde birçok silahlı çatışma yaşanmıştır. 1990'ların başındaÇeçen ayrılıkçılar bağımsızlık ilan etmesi sonucunda isyancı gruplar ile Rus ordusu arasında çatışmaların olduğukesintili gerilla savaşı yaşanmıştır. ÖzellikleMoskova tiyatro rehine krizi veBeslan rehine krizi gibi sivillere yönelik terör saldırıları yüzlerce kişinin ölümüne neden oldu ve dünya çapında dikkat çekmiştir.
Rusya, Sovyetler Birliği'nin dağılışı sırasında nüfusunun yarısı kadar olmasına rağmen Sovyetler Birliği'nin dış borçlarını üstlenmiştir.[81] Yüksek bütçe açıkları1998 Rusya mali krizine[82] ve GSYİH'in düşüşüne neden oldu.[76]
Boris Yeltsin,Vladimir Putin ve PatrikII. Aleksey ile birlikteykenRus ordusunun 1995 yılında bombaladığı Çeçenistan'ın başkenti Grozni Nin kalıntıları.Bir Rus askeri işkence ve infaz öldürülen Çeçen sivillerin cesetlerinin başında duruyor
31 Aralık 1999 tarihinde Devlet Başkanı Yeltsin beklenmedik bir şekilde istifa etti ve yerine daha sonra2000 yılındaki başkanlık seçimlerini kazanan BaşbakanVladimir Putin'i atadı. Putin göreve gelmesinden sonra hâlen devam edenÇeçen ayrılıkçılarının isyanını bastıracağına yemin etmiş ve bunu büyük ölçüde başarmıştır. Yüksek petrol fiyatları ve başlangıçta zayıf olan para birimi iç talebin yükselmesini, tüketim ve yatırımlar ile ekonominin dokuz yıl büyümesini, yaşam standartlarının ve Rusya'nın dünya sahnesindeki etkisini artırmasını sağladı.[83] Putin başkanlığı sırasında yapılan birçok reformlar genellikle Batı ülkeleri tarafından anti-demokratik oldukları gerekçesiyle eleştirilse de, Putin'in liderliğinde düzen, istikrar ve ilerlemeye dönüş Rusya'da kendisine yaygın hayranlık kazandırdı.[84]
2 Mart 2008 tarihinde, Dimitri MedvedevRusya Devlet Başkanı seçilirken, PutinBaşbakan olmuştur. Putin,2012 başkanlık seçimlerinin ardından başkanlığa geri döndü ve Medvedev de Başbakan olarak atandı. Başkan Putin üst üste üçüncü toplamda ise beşinci kere başkan olabilmek için ülkesini 1 Temmuz 2020'de anayasal referanduma götürmektedir.[85]
31 Aralık 1999 tarihinde, BaşkanYeltsin beklenmedik bir şekilde istifa etti ve görevi, yeni atanan başbakan ve halefiVladimir Putin'e görevini devretti. Putin 2000 yılında başkanlık seçimini kazandı ve İkinci Çeçen Savaşı'ndaÇeçenistan'ı yeniden Rusya adına ilhak etti.[86][87][88][89]
Putin, 2004 yılında ikinci dönemini kazandı. Yüksek petrol fiyatları ve yabancı yatırımda artış, Rus ekonomisinin ve yaşam standartlarının önemli ölçüde iyileşmesine neden oldu.[90][91] Putin'un yönetimi, Rusya'yıotoriter bir devlete dönüştürerek istikrarı artırdı. 2008'de Putin, başkanlık görevini devrederken,Dmitry Medvedev bir dönem için seçilerek yasal sınırlamalara rağmen iktidarda kalmaya devam etti; bu dönem "tandemokrasi" olarak tanımlanmıştır.[92][93][94]
Gürcistan ile diplomatik bir krizin ardından, 1-12 Ağustos 2008 tarihleri arasındaRusya'nın Gürcistan'ı işgali gerçekleşti. Rusya Gürcistan'ı işgal ettiği bölgelerde bulunan iki ayrılıkçı devleti tanıdı. Avrupa'da 21. yüzyılın ilk savaşıydı.[95][96]
İlhaklarının ilan edildiği 30 Eylül 2022 tarihi itibarıyla Ukrayna'nın Rus işgali altındaki bölgeleri2014 yılında Rus güçleri tarafından bir yıl boyunca bombalanan Ukrayna'nın doğusundaki Donetsk Havalimanı'nın kalıntıları
2022 yılında Buça kentinde Rus askerlerinin işkence ve infazları sonucu masum Ukrayna vatandaşları öldüRus ordusunun 2022'de Mariupol'da tahrip ettiği çok sayıda konut binasından birinde, Ukraynalılar gece bombalamaları sırasında dairelerinde diri diri yakıldıRus füzeleri Kiev'deki Ohmatdit çocuk hastanesine saldırdı
Yürütme:Devlet Başkanı, yürütmenin başı ve silahlı kuvvetlerin başkomutanıdır. Meclisten çıkan kanunları veto etme hakkına ve bakanlar ve diğer memurları atama yetkisi vardır.
Rusya Federasyonu, uluslararası hukukta eskiSovyetler Birliği'nin ardılı olarak kabul edilmektedir.[20] Rusya, SSCB'nin uluslararası taahhütleri uygulamaya devam etmektedir veBM Güvenlik Konseyi, diğer uluslararası örgütlere üyelik, uluslararası anlaşmalar kapsamındaki hak ve yükümlülükler ve mülkiyet ve borçlarda SSCB'nin daimî üyeliğini üstlenmiştir. Rusya'nın çok yönlü bir dış politikası bulunmaktadır. 2009 itibarıyla 191 ülke ile diplomatik ilişkisi ve144 elçiliği bulunmaktadır. Dış politika Devlet Başkanı tarafından tespit edilir veDışişleri Bakanlığı tarafından yürütülür.[129]
Eski bir süper gücün halefi olarak, özellikle küresel siyasi sistemdetek kutuplu ve çok kutuplu görüşler ile ilgili olarak Rusya'nın jeopolitik statüsü genellikle tartışma konusu olmuştur. Rusya genellikle birbüyük güç olarak kabul edilirken son yıllarda bir dizi dünya liderleri,[130][131] akademisyenler,[132] yorumcular ve siyasetçiler[133] tarafındanpotansiyel süper güç olarak değerlendirilmektedir.[134][135][136]
Rusya BM Güvenlik Konseyi'nin beş daimî üyesinden biridir. Rusya,Ortadoğu Dörtlüsü veKuzey Kore ileAltılı görüşmelere katılmaktadır. Rusya,G8 sanayileşmiş ülkeler,Avrupa Konseyi,AGİT veAPEC üyesidir. Rusya genellikleBDT,AEB,KGAÖ veŞİÖ gibi bölgesel örgütlere liderlik rolü oynamaktadır.[137] 1996 yılında Rusya Avrupa Konseyi'nin 39. üyesi oldu.[138] 1998 yılında, RusyaAvrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ni onayladı. Rusya ile AB ilişkilerinin hukuki temeli 1997 yılında yürürlüğe giren Ortaklık ve İşbirliği Anlaşması'dır. Bu anlaşma, demokrasi ve insan hakları, siyasi ve ekonomik özgürlük ve uluslararası barış ve güvenliğe bağlılık için tarafların ortak saygısını hatırlatmaktadır.[139] 2003 yılının Mayıs ayında, AB ve Rusya ortak değerler ve çıkarlar temelinde iş birliğini güçlendirmek için anlaştılar.[140] Devlet Başkanı Vladimir Putin,AB-Rusya Ortak Alanı kurulması da dâhil olmak üzere çeşitli boyutlarda yakın entegrasyonu ile stratejik ortaklığı savundu.[141] Sovyetler Birliği'nin dağılmasından bu yana, RusyaABD veNATO ile dostça ilişkiler geliştirmiştir. NATO-Rusya Konseyi, 2002 yılında eşit ortaklar olarak birlikte çalışmak ve ortak iş birliği için fırsatları takip etmek amacıyla ABD, Rusya ve 27 NATO müttefikinin onayı ile kuruldu. Ancak Rusya'nın ABD ve AB ile ilişkileri son zamanlardaGüney Osetya Savaşı ve2014 Kırım krizi gibi nedenlerden dolayı gerginleşmiştir.
2012Küresel Barış Endeksi'ne göre, Rusya dünyanın altıncı en az huzurlu ülkesi olup bu konumu büyük ölçüde ülkenin savunma bütçesinin boyutuna veKuzey Kafkasya'da devam eden çatışmalara bağlanmıştır.[146] Rusya tarihsel olarak endeksin kurulduğu 2007 yılından beri düşük sırada yer almıştır.[147]
Rusya ordusu 2015 yılının Ağustos ayında ilk kez kutuplarda askeri tatbikat başlatmıştır.[148]
Rusya Federasyonu 85 adetfederal bölüme (Rusça: субъект,subyekt) ayrılmaktadır.[149] Bu federal birimlerin hepsi eşit bir biçimde iki delege ileFederasyon Konseyinde temsil edilirler.[150] Federal bölümler sahip oldukları özerklik bakımından farklılık gösterirler.
46oblast (iller); seçilmiş bir yönetici ile yönetilir ve yerel yasama organları bulunmaktadır.
21cumhuriyet:otonom bölge kabul edilirler, kendi anayasası, parlamentosu ve başkanı bulunmaktadır. Her cumhuriyet için Rusçanın yanı sıra bölgesel dil ya da diller de cumhuriyetin resmî dili/dilleri olarak tesis edilebilir. Örneğin Dağıstan'da Rusça dışında 13,Karaçay-Çerkesya'da 4,Kabardey-Balkarya'da 2 resmî dil vardır.
9kray (bölgeler): esasındaoblastlara benzemektedir. Bu bölgeler tarihsel olarak oluşmuşlardır, ilk olaraksınır bölgelerde oluşturulan kraylar, daha sonra otonom oblast ve otonom okrugların yönetim merkezi hâlinde de oluşturulmuştur..
4özerk okrug (özerk bölgeler): ilk olaraketnik azınlıklar için kraylar ve oblastlar içerisinde kurulmuşlardır, fakat 1990'da statüleri yükseltilerek, idari bölge statülerine alınmışlardır.
1özerk oblast (Yahudi Özerk Oblastı): esasen oblast kabul edilen bölge 1990 yılında şu anki bağımsız oblast statüsüne yükseltilmiştir. İlk olarak bir kray'a bağlı olarak kurulan oblast, şimdi bağımsız bir özerk oblast (bölge) olarak doğrudan Rusya Federasyonu devlet yapısı içinde yer almıştır.
Federal bölümler, her biriDevlet Başkanı'nın atadığı yöneticiler tarafından yönetilen dokuzfederal bölge (Rusça: федеральный округ,federalnıy okrug) hâlinde gruplandırılmıştır.[151] Federal bölümlerin aksine federal bölgeler devlet yönetiminin alt bölümü olmayıp doğrudan federal yönetime bağlıdır. Federal bölgelerin yöneticileri, federal bölümler ile federal hükûmet arasındaki irtibatı sağlamaktan ve federal bölümlerin federal yasalara uygun hareket etmesinden sorumludur.
Rusya'dajeodezik bir hat boyunca yaklaşık 8.000 km dışında iki geniş ayrı noktalar bulunmaktadır. Bu noktalar: Polonya sınırındakiVistül Lagünü'nüGdańsk Körfezi'nden ayıran 60 km uzunluğundakiVistül Burnu ile ve en uzak güneydoğusunda iseKuril Adaları'dır.Boylamdan ayrılmış uzak noktalar jeodezik bir hat boyunca 6.600 km dışında bulunmaktadır. Bu noktalar: batıda yine Vistül Burnu olup doğuda iseBüyük Diomede Adası'dır. Rusya Federasyonu 9zaman dilimine ayrılmaktadır.
Rusya, ağırlıklı olarak güneydebozkır ve kuzeyinde yoğun ormanlık ovalar ile kuzey kıyısı boyunca uzanan tundralardan oluşmaktadır. Rusya dünyadakiekilebilir arazinin %10'una sahiptir.[153] Dağ aralıkları güney sınırları boyunca bulunmakta olup,Kafkasya (5642 m ile Rusya ve Avrupa'nın yüksek noktası olanElbruz Dağı'nıda içeren) veAltay (4506 m ileRus Uzak Doğusu dışında Sibirya'nın en yüksek noktası olanBeluça Dağı'nıda içeren); ve doğu taraflarındaVerhoyansk Sıradağları veKamçatka Yarımadası'ndaki yanardağlar (4750 m ile Avrasya'nın en yüksekaktif yanardağının yanı sıraAsya Rusyası'nın en yüksek noktası olanKlyuçevskaya Sopka'yıda içeren) bulunmaktadır.Ural Dağları, maden kaynakları açısından zengin olup, Avrupa ile Asya'nın kuzey-güney aralığını oluşturur.
Ülkenin büyüklüğü ve denizden uzak birçok bölge sonucunda tundra ve uç güneydoğu bölgeleri dışında, nemli karasal iklim ülkenin her yerinde hâkimdir. Güneydeki dağlar,Hint Okyanusu'ndan gelen sıcak hava kütlelerinin girişini engellemekte olup ülkenin batı ve kuzey bölgeleri Arktik ve Atlantik'in etkilerine açıktır.[154]
Kuzey Avrupa Rusya'sı ve Sibirya'nın çoğunluğuyarı arktik iklime sahiptir. KuzeydoğuSibirya'nın iç bölgelerde çok şiddetli kışlar olup (çoğunluklaSaha Cumhuriyeti'nde olup KuzeySoğuk Kutbu arasında −71.2 °C gibi rekor düşük sıcaklıklar olmaktadır), diğer bölgelerde ise daha ılımandır. Arktik Okyanusu kıyılarında veRus Arktik Adaları'nda isekutup iklimi hâkimdir.
Karadeniz'inKrasnodar Krayı'nın sahil kesimi, özellikleSoçi, ılık ve yağışlı kışları ileılıman dönencealtı iklimine sahiptir. Kış, Doğu Sibirya ve Uzak Doğu'nun birçok bölgelerinde yaz ile karşılaştırıldığında kuru olup ülkenin diğer bölgelerinde mevsim boyunca daha eşit yağışlıdır. Ülkenin çoğu yerinde kış mevsiminde yağışlar genellikle kar şeklinde olmaktadır. Aşağı Volga ve Hazar Denizi kıyısındaki bölge, Güney Sibirya'nın bazı bölgelerinde olduğu gibiyarı kurak iklime sahiptir.
Ülke toprakları boyunca neredeyse sadece iki ayrı mevsim olan kış ve yaz vardır. İlkbahar ve sonbahar ayları çok kısa sürmektedir ve yaz ve kış ayları arasındaki sıcaklık farkı oldukça yüksektir.[154] En soğuk ay Ocak (sahil şeridinde ise Şubat) olup en sıcak ay ise genellikle Temmuz ayıdır. Sıcaklık ortalamalarındaki büyük farklar doğaldır. Kışın sıcaklıklar güneyden kuzeye ve batıdan doğuya gidildiğinde soğumaktadır. Yazlar ise Sibirya'da bile oldukça sıcak olabilmektedir.[155] İç kesimler ise en kurak alanlardır.
Kuzeyden güneye Rusya Ovası olarak da bilinenDoğu Avrupa Ovası, Arktiktundralar, iğne yapraklı ormanlar (tayga),yaprak döken ormanlar, otlaklar (step) ve yarı-çöller (Hazar Denizi saçakları) ile kaplanmış olup iklim değişiklikleri bitki örtüsününde değişiklikler yaşanabilmektedir. Sibirya'da da benzer bir durum söz konusudur, ancak daha çok tayga bulunmaktadır. Rusya dünyanın en büyükorman rezervlerine sahip olup, "Avrupa'nın akciğeri" olarak bilinir[156] vekarbondioksit emme miktarıAmazon ormanları'ndan sonra ikincidir.
Rusya'da 266 memeli ve 780 kuş türü bulunmaktadır. 1997 itibarıylaRusya Federasyonu Kırmızı Veri Kitabı'na toplam 415 hayvan türü dâhil edilmiştir[157] ve şu anda korunmaktadırlar.
Moskova Dünya Ticaret MerkeziSSCB'nin dağılmasından bu yana Rusya ekonomisi
Rusya özellikle petrol ve doğal gaz gibi muazzam doğal kaynaklara sahip birpiyasa ekonomisine sahiptir. Rusya GSYİH (nominal) bakımından dünyanın9. vesatınalma gücü paritesi bakımından ise dünyanın6. büyük ekonomisidir. 21. yüzyılın başından bu yana, yüksek iç tüketim ve daha fazla siyasi istikrar Rusya'da ekonomik büyümeyi desteklemektedir. Reel kişi başına düşen GSYİH (SAGP) (mevcut uluslararası $), 2010'da 19,840 olmuştur.[158] Büyüme öncelikle petrol veya mineral çıkarma ve ihracatı yerine iç piyasa için mal ve hizmet dışı ticareti ile sağlandı.[83] Rusya'da ortalama aylık nominal maaş 2000 yılında 80$ kadar iken, 2013 başlarında 640$ olmuştur.[159] 2010 yılı itibarıyla Rusya'da halkın yaklaşık %12.7'siulusal yoksulluk sınırının altında yaşamakta olup[160] ile 1998 yılında Sovyet sonrası çöküşün en kötü noktada olduğu %40'tan önemli ölçüde aşağı çekilmiştir.[158] Rusya'da 1999 yılında %12.4 olan işsizlik 2007'de %6'ya düştü.[161] 2000'de sadece 8 milyon olan orta sınıf 2013'te 108 milyona yükselmiştir.[162][163]
Rusya'nın ihracatının %80'nden fazlasını petrol, doğal gaz, metaller ve keresteler oluşturmaktadır.[83] 2003 yılından bu yana, iç pazarın önemli ölçüde güçlenmesiyle doğal kaynakların ihracatının ekonomik önemi azalmaktadır. Petrol ihracatından elde edilen kazanç 1999'da 12 milyar $ olan yabancı rezervi, 1 Ağustos 2008'de 597.3 milyara çıkarak Rusya'yıdünyanın üçüncü büyük döviz rezervi hâline getirdi.[164]
Rusya'daekili arazinin toplam alanı 2005 yılında 1,237,294 km² olarak tahmin edilmiş olup, dünya dördüncüsüdür.[165] 1999-2009 yılları arasında, Rusya'da tarım istikrarlı bir büyüme göstermiştir[166] ve ülke birtahıl ithalatçısından, AB ve ABD'den sonra üçüncü büyük tahıl ihracatçısı hâline geldi.[167] 1999'da 6,813,000 ton olan et üretimi 2008'de 9,331,000 tona yükselmiş olup büyümeye devam etmektedir.[168]
Tarımın restorasyonu, hükûmetin kredi politikası ile desteklenmiş olup, bireysel çiftçilere ve daha önce hâlâ tarım arazilerinde önemli bir paya sahip Sovyetkolhozları olup özelleştirilen büyük çiftliklere yardım sağlanmıştır.[169] Büyük çiftliklerde tahıl ve çiftçilik ürünleri üretimi üzerine yoğunlaşırken, küçük özel ev arsalarında ülkenin en verimlipatates,sebze vemeyveleri üretilmektedir.[170]
Atlantik,Arktik vePasifikokyanuslarındaki Rus balıkçılık filolarının erişimidünyanın balık tedarikine önemli bir katkıda bulunmaktadır. 2005 yılında toplam 3.191.068 ton balık yakalanmıştır.[171] Son yıllarda balık ve deniz ürünleri ihracat ve ithalatı önemli ölçüde büyümüş olup 2008 yılından bu yana 2415 milyon $ ve 2036 milyon $ gelire ulaşmıştır.[172]
Rusya, dünyanın üçüncü büyükelektrik üreticisi[181] ve beşinci büyükyenilenebilir enerji üreticisi olup, ülkede son derece gelişmiş birhidroelektrik üretimi bulunmaktadır.[182] Büyük şelalelerdekihidroelektrik santralleri Avrupa Rusyası'nda Volga gibi büyük nehirler boyunca inşa edilir. Ayrıca Rusya'nın Asya bölümünde çok sayıda büyük hidroelektrik santrali bulunmaktadır, ancak Sibirya ve Rus Uzak Doğusu dev hidroelektrik potansiyeli bakımından büyük ölçüde atıl kalmaktadır.
Rusya, sivil nükleer enerjiyi geliştiren ve dünyanınilk nükleer enerji santralini inşa eden ülkedir. Günümüzde Rusya dünyanın dördüncü büyüknükleer enerji üreticisi[183] olup, tüm Rusya'da nükleer enerjiRosatom tarafından yönetilmektedir. Bu sektör hızla gelişmekte olup, mevcut nükleer enerjinin toplam payını %16,9'dan 2020 yılında %23'e çıkarılması hedeflenmektedir. Rus hükûmeti, yeni nesil nükleer enerji teknolojisine adanmış bir federal program için 127 milyar ruble tahsis etmeyi planlamaktadır.[184]
Rusya'da demiryolu ulaşımı çoğunlukla devlet denetimindekiRusya Demiryolları'nın tekelindedir. Şirket hesapları Rusya'nın GSYH'sinin %3.6'sını, toplam yük trafiğinin %39'unu (boru hatları dâhil) ve yolcu trafiğinin %42'den fazlasını oluşturmaktadır.[185] Ortak kullanılan demiryolu raylarının toplam uzunluğu 85,500 km'yi aşmaktadır[185] ve ABD'den sonra ikinci sıradadır. 44,000 km'den fazla hatelektrifikasyonlu[186] olup bu dünyanın en büyük rakamıdır ve fazladan ek olarak endüstriyel olmayan 30,000 km ortak taşıyıcı hat bulunmaktadır. Rusya'da demiryolları dünyanın çoğunun aksine 1520 mmgeniş hat kullanmakta olup istisna olarakSahalin Adası'nda 957 km 1067 mm dekovil hat kullanmaktadır. Rusya'nın en bilinen demiryoluTrans-Sibirya Demiryolu (Transsib) olup, 7 zaman dilimini kapsamakta ve dünyanın en uzun sürekli hizmeti vermekte olup,Moskova-Vladivostok (9,259 km), Moskova-Pyongyang (10,267 km)[187] veKiev-Vladivostok (11,085 km) arasında çalışmaktadır.[188]
2006 yılı itibarıyla Rusya'da933,000 km yol olup, bunlardan 755,000 km'si asfalt ile kaplıdır.[189] Bunlardan bazılarıfederal karayolu sistemini oluşturmaktadır. Rusya'nın büyük bir yüzölçümüne sahip olması nedeniyle yol yoğunluğu tümG8 veBRIC ülkeleri arasında en düşük düzeydedir.[190]
Rusya'da çoğunlukla doğal nehirler ve göllerden oluşan iç sular ile birlikte102.000 km su yolu bulunmaktadır. Ülkenin Avrupa bölümünde büyük nehirlerin havzaları kanal ağı ile bağlanır. Rusya'nın başkenti Moskova,Baltık,Beyaz,Hazar,Azak Denizi veKaradeniz'e olan su yolu bağlantıları nedeniyle bazen "beş denizin limanı" diye çağrıştırılmaktadır.
Rusya'da 1216 havalimanı olup,[191] en işlek olanları Moskova'daŞeremetyevo,Domodedovo veVnukovo, Sankt Petersburg'da isePulkovo'dur. Rusya'da pistlerin toplam uzunluğu 600.000 km'yi aşmaktadır.[192]Genellikle, Rusya'nın büyükşehirlerinde gelişmiş toplu taşıma sistemleri olup, en yaygın kullanılan araçlartroleybüs vetramvay'dır.Moskova,Sankt Petersburg,Nijniy Novgorod,Novosibirsk,Samara,Yekaterinburg veKazan olmak üzere yedi şehirde yeraltı metrosu olup,Volgograd'da isemetrotramvay bulunmaktadır. Rusya'dametroların toplam uzunluğu 465.4 km'dir. 1935 yılında açılan Moskova metrosu ve 1955 yılında açılan Sankt Petersburg metrosu Rusya'daki en eski metrolardır. Bu iki metro, dünyanın en hızlı ve en işlek metro sistemleri arasında yer almaktadır ve istasyonları Rus metro ve demiryolları için yaygın bir gelenek olan zengin dekorasyonlar ve eşsiz tasarımları ile ünlüdür.
Dünya Turizm Örgütü'ne göre, Rusya 2018'de 24,6 milyondan fazla ziyaretle dünyanın en çok ziyaret edilen on altıncı ülkesi ve Avrupa'nın en çok ziyaret edilen onuncu ülkesi oldu. Rusya'nın uluslararası turizm gelirleri 2018 yılında 11,6 milyar dolardı.[193] Rusya, 2019 Seyahat ve Turizm Rekabet Edebilirlik Raporu'nda 39. sırada yer aldı.[194] Federal Turizm Ajansı'na göre, yabancı vatandaşların Rusya'ya gelen seyahatlerinin sayısı 2019'da 24,4 milyondur.[195] 2019'da seyahat ve turizm, ülkenin toplam GSYİH'sının yaklaşık %4,8'ini oluşturdu.[196]
Ülkenin kozmopolit başkenti ve tarihî çekirdeği olanMoskova, hareketli bir mega kenttir. Klasik ve Sovyet dönemi mimarisini korur aynı zamanda şehirde birçok yüksek gökdelen bulunmaktadır.[200] İmparatorluk başkentiSankt-Peterburg, klasik mimarisi, katedralleri, müzeleri ve tiyatroları, beyaz geceleri, kesişen nehirleri ve sayısız kanalıyla ünlüdür.[201] Rusya,Rus Devlet Müzesi,Ermitaj Müzesi veTretyakov Devlet Galerisi gibi zengin müzeleriyle dünya çapında ünlüdür. Rusya'da bulunanBolşoy Tiyatrosu,Mariinski Tiyatrosu gibi tiyatrolarda Dünyaca ünlüdür. AyrıcaMoskova Kremlini veAziz Vasil Katedrali, Rusya'nın kültürel simge yapıları arasındadır.[202]
2002 sayımına göre Rusya nüfusunun %79,8'ini federasyonun esas unsuru olanRuslar oluşturmaktadır. Rus nüfusunun dışında çok sayıda etnik grup da mevcuttur. Rusya sınırları içerisinde 160 farklı etnik grubu olduğu tahmin edilmektedir.[203] Rusya nüfusu her ne kadar diğer ülkelerle karşılaştırıldığında yüksek olsa da; km²ye düşen insan sayısı, ülkenin kapladığı büyük alan sebebiyle oldukça azdır. Rusya nüfusunun ağırlıklı olarak yaşadığı bölge, coğrafi olarakAvrupa toprakları olarak kabul edilenUral Dağları'nın batısı ve KuzeybatıSibirya'dır. Ülke nüfusunun %73'ü şehirlerde yaşarken, %27'si kırsal alanlarda yaşamaktadır.[204] Rusya nüfus bakımından dünyanın en kalabalık 9. ülkesi konumundadır.[11]
Ülke nüfusu,Sovyetler Birliği'nin yıkılmasından sonra düşüşe geçmiş olsa da, 2010 sayımına göre 141.927.297 'dır. 1991 yılında Rusya nüfusu tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 148.689.000'a ulaşmıştı,[205] fakat 90'lar boyunca süren göçmenlik, ölüm oranın çok hızlı yükselmesi sebepleri ile ülke nüfusu 20 yıllık sürede azalmıştır.[206]
1950 ile 2013 arasında Rusya'nın nüfusu
Ülkede 2009 yılında, son 15 yıl içinde ilk kez 10.500 kişilik birnüfus artışı sağlanmıştır.[206] Söz konusu artış, 279.906 kişinin Rusya'ya göçmesi ile oluşmuştur ki göçmenlerin %93'ü eskiSovyet ülkelerinden gelmiştir.[206] Rus halkının göçü ise 2000 yılında 359.000 iken 2009 yılında 32.000 inmiştir.[206] Şu anda 116 milyonRus ülke sınırlarında yaşarken, ülke dışında, özellikle eski sovyet ülkelerinde 20 milyon civarında Rus yaşadığı tahmin edilmektedir.[203]
Rusya'da doğum oranı, Avrupa ülkelerinin ortalamalarında yüksektir. Rusyadoğum oranı 2008'de her bin kişide 12.4 doğum olurken,[206]Avrupa Birliği ortalaması ise her bin kişide 9.90'dur.[207]Ölüm oranı ise Avrupa Birliği ile kıyaslandığında çok yüksek kalmaktadır.Avrupa Birliği ortalama ölüm oranı binde 10,28 iken,[208] Rusya'da 2009 rakamlarına göre ölüm oranı binde 14,2'ye ulaşmıştır.[206] Hükûmet bu durumu engellemek için 2007 yılında, aylık çocuk yardımını ikiye çıkararak 55Dolar yapmış, tek seferlik ödemeyi ise ikinci çocuktan sonra çocuk başına 9.200Dolara yükseltmiştir.[209] Bu uygulamalar sonrası Rusya, şu anda Sovyetler sonrası en yüksek doğum oranına ulaşmıştır.
Rossiyane (Россияне), milliyetine (etnik) bakılmaksızın Rusya vatandaşları için kullanılan bir kelimedir. Çoğu dilde bu kelime genellikle Rus olarak tercüme edilir.
Rusya'da 160etnik grup tarafından 100'den fazla dil ve lehçe konuşulmaktadır.[211] 2002 nüfus sayımına göreRusça 142,6 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. İkinci en çok konuşulan dil 5,3 milyonlaTatarca ve üçüncü en çok konuşulan dil 1,8 milyonlaUkraynaca'dır.[212] Rusça ülkenin tek resmî dilidir, ancakcumhuriyetler veya diğer özerk bölgelerde Rusça ile birlikte diğer dil veya diller de resmîdir.[213]
141 milyonluk Rusya nüfusunun %73'ünü kentlerde yaşayanlar, %27'sini ise kırsal kesimde yaşayanlar oluşturmaktadır. Günümüzde Rusya,Moskova (alfa) veSankt-Peterburg (gamma) olmak üzere ikidünya şehrine sahiptir.
Rusya'da din çeşitliliği oldukça fazladır; Ortodoks Hristiyanlık en yaygın inançtır, ancak dinsiz kişiler ve diğer inançlara sahip önemli azınlıklar da mevcuttur.[220]
Rusya Anayasası, tüm vatandaşlara vicdan ve inanç özgürlüğü hakkını tanır. Ayrıca, Ortodoks Hristiyanlığının Rusya tarihine manevi katkısını ve "Hristiyanlık, İslam, Budizm, Yahudilik ve Rusya halklarının tarihî mirasının ayrılmaz bir parçasını oluşturan diğer din ve inançlara" saygıyı da vurgular. Etnik dinler veya paganizm gibi muhafaza edilmiş veya yeniden canlandırılmış inanç sistemleri de tanınmaktadır.
2020 yılında yapılan Rusya Anayasası değişikliklerinden biri, Tanrı'ya yapılan bir referansı içermektedir.[221]
Bazı Batılı gözlemcilere göre, Rus yetkililerin din özgürlüğüne saygısı 1990'ların sonlarından ve 2000'lerin başlarından bu yana azalmıştır. Örneğin, Yehova'nın Şahitleri'nin faaliyetleri şu anda Rusya'da yasaklanmıştır. Uluslararası Hristiyan Endişesi'ne göre, 2021 yılında "Rusya'da din özgürlüğüne yönelik baskılar şiddetlenmiştir."[222]
Rusya, anayasal olarak tüm vatandaşlaraparasız eğitim sunmaktadır.[223] Ancak sübvansiyonlu yükseköğretime giriş son derece rekabetçidir.[224] Eğitimde bilim ve teknolojiye verilen büyük önem sonucunda, genellikle tıp, matematik, bilim ve uzay araştırmaları yüksek bir düzeydedir.[225]
1990 yılından bu yana okul eğitimi 11 yıldır. Devlete ait ortaöğretim okullarında eğitim parasızdır. Üniversite düzeyinde eğitim ise bazı istisnalar dışında ücretsizdir.[226]
2004 yılında eğitim bütçesiGSYİH'nın %3.6 veya konsolide devlet bütçesinin %13'ü olarak gerçekleşmiştir.[227] Hükûmet, her devlet kurumu için kurulmuş bir kota veya öğrenci sayısı içindeki öğrenim ücretini ödemek için fon ayırır. Yükseköğretim kurumlarında, öğrencilere küçük birburs ödenir ve ücretsiz barınma sağlanır.[228]
Uzaktan tren istasyonlarında sağlık hizmeti sağlamak için kullanılan bir mobil klinik
Rusya Anayasası'nda ücretsizevrensel sağlık hizmetleri tüm ülke vatandaşları için güvence altına alınmıştır.[229] Ancak ücretsiz sağlık hizmeti, uygulamada zorunlu kayıt nedeniyle bazen sınırlı olabilmektedir.[230] Rusya'da kişi başına neredeyse dünyanın diğer tüm ülkelerinden daha fazla doktor, hastane ve sağlık çalışanları bulunmakta iken,[231] Sovyetler Birliği'nin dağılmasından bu yana Rus nüfusun sağlık, sosyal, ekonomik ve yaşam tarzı değişiklikleri sonucunda önemli ölçüde azalmış olup ortalama yaşam beklentisi 2006-09 arasındaki erkeklerde 1.4 yıl ve kadınlarda 2.4 yıl artış olması ile eğilim son yıllarda tersine dönmüştür.[206]
2009 yılı itibarıyla, Rusya'dabeklenen yaşam süresi erkeklerde 62.77 yıl ve kadınlarda 74.67 yıldır.[232] Erkeklerdeki düşük yaşam beklentisinin nispeten en büyük nedeni çalışma çağındaki erkeklerde yüksek ölüm oranıdır. Ölümlerin çoğunluğu alkol zehirlenmesi, sigara, trafik kazaları ve şiddet suçu gibi önlenebilir nedenlerden meydana gelmektedir.[206] Beklenen yaşam süresindeki büyük bir cinsiyet farkı ve II. Dünya Savaşı'nda verilen büyük kayıpların kalıcı etkisi sonucundacinsiyet dengesizliği günümüzde de devam etmektedir ve her kadın için 0,859 erkek düşmektedir.[83]
15. yüzyılın sonlarındaAristoteles Fioravanti ve diğer İtalyan mimarlarRönesans trendlerini Rusya'ya getirdi. O dönemdeAziz Vasil Katedrali'nin doruğu gibi 16. yüzyılın eşsizçadır çatılı kiliseleri gelişmiştir.[233] Ayrıca o zamanlardasoğan kubbe tasarımı tam geliştirildi.[234] 17. yüzyılda, "ateşli tarzı" süsleme Moskova veYaroslavl'da gelişti ve yavaş yavaş 1690'lardaNarışkin Baroku'nun önünü açtı. Daha sonraI. Petro reformları ile Rusya'da mimari tarzlardaki değişiklikler genellikle Batı Avrupa'yı izledi.
1955 yılında, yeni Sovyet lideriNikita Kruşçev, eski akademik mimarinin "aşırılıklarını" kınadı[235] ve geç Sovyet dönemindemimaride işlevselcilik hâkim oldu. Konut sorunu çözmek için çok eski parlak stillerin aksine büyük miktarda mimarisi düşük kalitede olan binalar inşa edildi. Son iki yıl içinde durum düzeldi. Sovyet zamanında yıkılan birçok tapınak yeniden inşa edildi ve bu sürece II. Dünya Savaşı'nda tahrip olan çeşitli tarihî binaların restorasyonu ile birlikte devam edildi. Toplam 23.000 Ortodoks kilisesi 1991-2010 yılları arasında yeniden inşa edilerek Rusya'daki etkin kiliselerin sayısı dört katına çıkarılmıştır.[236]
Sovyetler zamanındaBüyük Vatanseverlik Savaşı sırasında ve sonrasında oldukça vatansever veantifaşist sanat eserleri yapıldı. Çoklu savaş anıtları, ülke genelinde büyük bir ciddiyet ile inşa edilmiştir.Vera Muhina,Yevgeni Vuçetiç veErnst Neizvestni gibi önemli heykeltıraş sanatçıları sosyalist gerçekçilik ile sanatçılar genellikle yeniliği bir arada kullanmışlardır.
Rus felsefesi 19. yüzyılda canlanmış olup, başlangıçtaBatıcı muhalefet tarafından tanımlanan Batılı siyasi ve ekonomik modelleri veSlavofilleri savunan, eşsiz medeniyet olarak Rusya'nın gelişmesinde ısrar eden bir tanım olarak çıkmıştır.Nikolay Danilevski veKonstantin Leontiyev,avrasyacılığın kurucularıdır. Rus felsefesinin daha da gelişmesiyle sürekli derin edebiyat bağlantı ve yaratıcılık ve toplum, siyaset ve milliyetçilik ilgisi damgasını vurdu;Rus kozmizmi ve dinî felsefe gibi diğer büyük alanlar vardı. 19. ve 20. yüzyılın önemli filozoflarıVladimir Solovyev,Sergey Bulgakov veVladimir Vernadski'dir.
1960'lı ve 1970'li yıllarda Sovyet sinemasının sanatsal stillerinde daha büyük bir çeşitlilik görüldü.Eldar Ryazanov'un veLeonid Gayday'ın komedileri o dönemlerde son derece popüler olup ve pek çok ifade günümüzde de kullanılmaktadır. 1961-1968 yıllarındaSergey Bondarçuk, Leo Tolstoy'unSavaş ve Barış romanının Sovyetler Birliği'nin şimdiye kadar yapılmışen pahalı filmi olan veOscar ödüllü film uyarlamasının yönetmenliğini yaptı.[250] 1969 yılında,Vladimir Motıl'ınostern türünde çok popüler bir filmi olan ve genel olarak uzaya herhangi bir yolculuk öncesikozmonotlar tarafından izlenenBeyaz Çöl Güneşi yayınlandı.
1980'lerin sonu ve 1990'lar Rus sinema ve animasyonu için kriz dönemi idi. Bu dönemde Rus sinemacılar kendilerini daha özgür ifade etseler de, devlet sübvansiyonlarında önemli ölçüde indirime gidilmesi sonucunda daha az film üretilmiştir. 21. yüzyılın ilk yıllarında ekonomik canlanma ve artan izleyici sayısı bu sektöre refah getirdi. Üretim düzeyi zaten Birleşik Krallık ve Almanya'da daha yüksektir.[251] 2007 yılında Rusya'da toplam gişe geliri 565.000.000$ ile önceki yıla göre %37 artmıştır. 2002 yılındaRus Hazine Sandığı bugüne kadar tek bir seferde çekilen ilk uzun metrajlı filmi oldu. Sovyet animasyon gelenekleri son zamanlardaMelnitsa Animasyon gibi stüdyolar veAleksandr Petrov gibi yönetmenler tarafından geliştirilmiştir.
Rusyaradyo ve televizyon yayınını başlatan ilk ülkeler arasında yer almıştır. Sovyetler zamanında birkaç kanal varken, son 20 yıl içinde birçok yeni devlet ve özel sermayeli radyo istasyonları ve televizyon kanalları kurulmuştur. 2005 yılında devlet tarafından işletilen İngilizce yayın yapanRussia Today TV yayına başladı ve Arapça versiyonu olanRusiya Al-Yaum ise 2007 yılında başlatıldı.
Sovyet jimnastikçiler, pist ve alan atletleri, halterciler, güreşçiler, boksçular, eskrimciler, atıcılar, kayaklı koşucular, biatloncular, sürat patenciler ve artistik patinajcıları sürekli dünyanın en iyileri arasındadır.[252]Futbol,basketbol vevoleybol Rusya'nın en popüler spor dallarındandır. Aynı zamanda Rusya2018 FIFA Dünya Kupası'na ev sahipliği yapmıştır.Buz hokeyinde Sovyetler Birliği ve Rusya neredeyse tümolimpiyatlarda vedünya şampiyonalarında altın madalya kazanmayı başardı.Kontinental Hokey Ligi (KHL)Rusya Süperligi'nin bir halefi olarak 2008 yılında kurulmuştur. KHL,Ulusal Hokey Ligi'ne (NHL) rakip olarak görülmektedir ve 2009 yılı itibarıyla Avrupa'nın en iyi hokey ligi olarak sıralanır.[253] Ayrıca Rus hokeyi olarak da bilinenbandy, bir başka geleneksel popüler buz sporudur.[254] Sovyetler Birliği, 1957-1979 tarihleri arasındaki tümBandy Dünya Şampiyonalarını kazanmıştır.[255]
Artistik patinaj, özellikleçift pateni vebuz dansı Rusya'da bir başka popüler spordur. 1964 yılından 2006 yılına kadar her Kış Olimpiyatları'nda bir Sovyet veya Rus çifti altın madalya kazanmıştır. Sovyetlerin son dönemlerinden itibaren tenisin popülaritesi arttı ve Rusya'da dünyanın en çok kazanan kadıntenisçisiMariya Şarapova gibi bir dizi ünlü tenisçiler ortaya çıkmıştır.[256] Sovyet ve daha sonraRus atletler her zaman Yaz Olimpiyatları'nda toplanan altın madalya sayısı bakımından ilk üç sırada yer almıştır.Dövüş sanatlarında Rusya,Fyodor Yemelyanenko gibisambo ve birçok ünlü sporcuları olup Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'de birjudocudur.[257]Satranç Rusya'da çok popüler bir eğlence olup 1927'den beri Rus büyük ustalar neredeyse süreklidünya satranç şampiyonasını kazanmışlardır.[258]Formula 1, Rusya'da giderek daha popüler hâle gelmekte olup 2014 yılında2014 Rusya Grand Prix'i 1914'ten bu yana ilk kez düzenlenmiştir.[259]
^"Russia". Encyclopædia Britannica. 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2015.
^abExcerpted from Glenn E. Curtis (ed.) (1998)."Russia: A Country Study: Kievan Rus' and Mongol Periods". Washington, DC: Federal Research Division of the Library of Congress. 9 Kasım 2015 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2015.KB1 bakım: Fazladan yazı: yazar listesi (link)
^The Mongol empire: its rise and legacy, ByMichael Prawdin, Gérard Chaliand, (2005) page 512-550
^ab"Country Profile: Russia". Foreign & Commonwealth Office of the United Kingdom. 4 Şubat 2013 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2015.
^abBelinskij A, Härke, H (1999)."The 'Princess' of Ipatovo".Archeology.52 (2). 10 Haziran 2008 tarihindekaynağından arşivlendi27 Şubat 2015.KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link)
^Koryakova, L."Sintashta-Arkaim Culture". The Center for the Study of the Eurasian Nomads (CSEN). 16 Nisan 2016 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2015.
^Jacobson, E. (1995).The Art of the Scythians: The Interpenetration of Cultures at the Edge of the Hellenic World. Brill. s. 38.ISBN90-04-09856-9.
^Tsetskhladze, G.R. (1998).The Greek Colonisation of the Black Sea Area: Historical Interpretation of Archaeology. F. Steiner. s. 48.ISBN3-515-07302-7.
^Turchin, P. (2003).Historical Dynamics: Why States Rise and Fall. Princeton University Press. ss. 185-186.ISBN0-691-11669-5.
^For a discussion of the origins of Slavs, see Barford, P.M. (2001).The Early Slavs. Cornell University Press. ss. 15-16.ISBN0-8014-3977-9.KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link)
^Thompson, J.W.; Johnson, E.N. (1937).An Introduction to Medieval Europe, 300–1500. W. W. Norton & Co. s. 268.ISBN0-415-34699-1.KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link)
^ab"Russian Federation"(PDF). Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). 14 Ocak 2009 tarihinde kaynağındanarşivlendi(PDF). Erişim tarihi:14 Nisan 2015.
^abcdefThe World Factbook."CIA". Central Intelligence Agency. 19 Haziran 2016 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:23 Ocak 2015.
^Stone, N (4 Kasım 2007)."No wonder they like Putin".The Times. Birleşik Krallık. 25 Mayıs 2010 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:17 Nisan 2015.
^"Conflict in Ukraine".Global Conflict Tracker. Council on Foreign Relations. 28 Şubat 2022. 23 Şubat 2022 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:19 Ekim 2022.
^Fořtová, Klára (8 Mart 2022)."Velvyslanec Ukrajiny v Česku denně promlouvá, ruský mlčí a je 'neviditelný'" [Ukraine's ambassador to the Czech Republic speaks daily, the Russian is silent and 'invisible'].Mladá fronta DNES (Çekçe). 8 Mart 2022 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:19 Ekim 2022.Zmejevský... 'Důrazně jsme odmítli jako nepodložená obvinění Ruska z přípravy, agrese vůči Ukrajině a fámy o vstupu ruských jednotek na ukrajinské území,' stojí v něm.
^"Russia's invasion of Ukraine".The Economist. 26 Şubat 2022.ISSN0013-0613. 26 Şubat 2022 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:19 Ekim 2022.Though the target of Mr. Putin's tirade on February 21st was Ukraine, the former Soviet republics now in NATO, Estonia, Latvia and Lithuania, have cause for alarm over his irredentism.
^Chernova, Anna; Cotovio, Vasco; Thompson, Mark (28 Şubat 2022)."Sanctions slams Russian economy". CNN. 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:19 Ekim 2022.
^"The Constitution of the Russian Federation".(Article 65, para. 1) In 1993, when the Constitution was adopted, there were 89 subjects listed. Some of them were later merged. 3 Aralık 2015 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:4 Ekim 2014.
^"Общероссийский классификатор экономических регионов" (ОК 024–95) введённый 1 января 1997 г., в ред. Изменения № 05/2001. Секция I. Федеральные округа (Russian Classificaton of Economic Regions (OK 024–95) of January 1, 1997 as amended by the Amendments #1/1998 through #5/2001. Section I. Federal Districts)
^The World Network of Biosphere Reserves—UNESCO."Russian Federation". 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:23 Ocak 2015.
^Centre, UNESCO World Heritage."Kremlin and Red Square, Moscow".UNESCO World Heritage Centre (İngilizce). 12 Aralık 2005 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2022.
^"Russian". University of Toronto. 2 Kasım 2011 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:2 Ekim 2014.
^Microsoft® Encarta® Online Encyclopedia 2007."Russian language". 16 Aralık 2007 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:2 Ekim 2014.
^"Russian language course". Russian Language Centre — Official Website, Moscow State University. 5 Şubat 2016 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:2 Ekim 2014.
^Gray, Camilla (2002).Russian Experiment in Art. Londra: Thames and Hudson. s. 9.
^Norris, Gregory; ed. Stanley, Sadie (1980).The New Grove Dictionary of Music and Musicians, 2nd edition. Londra: MacMillian. s. 707.ISBN0-333-23111-2.KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link)
^"Russia::Music". Encyclopædia Britannica. 9 Haziran 2015 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:21 Mart 2015.
^Tom Van Riper and Kurt Badenhausen (22 Temmuz 2008)."Top-Earning Female Athletes".Forbes. 7 Mayıs 2015 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:22 Mart 2015.
_-_Annexed_Territories_disputed.svg)
.JPG)
.svg)
.jpg)
.svg)
.jpg)
_03-2014.jpg)
.jpg)
