Avrupa'nın en uzun ikinci nehri olanTuna, Almanya'dakiKara Orman'dan doğar ve güneydoğu yönünde 2.857 km boyunca ilerleyerek Romanya'dakiTuna Deltası'na dökülür.Karpatlar Romanya'yı kuzey-güneybatı ekseninde ikiye böler veMoldoveanu Zirvesi'nde 2.544 m'ye ulaşır.[11]
Romanya'nın adı,Rumen (Rumence: Român) etnik kimliği adından gelir.[21][22] Bu isimLatincedeRomalı veyaRoma'ya ait anlamına gelenRomanus'tan türemiştir.[23][24][25] Romanya ismi ilk olarak 16. yüzyıldaBeserabya,Eflak veErdel'e seyahat eden İtalyan gezginler tarafından tasdik edilmiştir.[26][27][28][29] 1521'de yazılmış olanCâmpulung'dan Neacșu Mektubu, Eflak bölgesininȚara Rumânească olarak adlandırılmasıyla Rumen kelimesinin ilk kez bir belgede geçtiği yerdir.[30][31]
Romanya, Avrupa'nın en eski insan fosillerinin keşfedildiği ülkedir.[32] 2002 yılında Romanya'nın batısındaki bir mağarada keşfedilen (Kemikli Mağara Rumence:Peştera cu Oase) bu fosillerin 42.000 yıl öncesine ait olduğu tahmin edilmektedir. Romanya topraklarında kurulan ilk devletTrakların kurduğuDaçya Krallığıdır. Bu devlet 101-107 yılları arasında Roma İmparatoruTrajan'ın orduları tarafından işgal edilerek Roma İmparatorluğu'nun bir eyaleti haline geldiler. Roma İmparatorluğu'nun çökmesinden sonra bu topraklarGotlar,Hunlar,Avarlar,Slavların istilasına uğradı. 9.-11. yüzyıllar arasındaBirinci Bulgar Devleti'nin bir parçası haline geldi. Bu dönemiMacar,Peçenek,Kuman veTatar istilaları izledi.
Rumenler tarihte ilk defa 14. yüzyılda kendilerine ait devletler kurmayı başardılar. Bu devletler 1310 yılında I. Basarab tarafından kurulmuşEflak Voyvodalığı ve 1352 yılında Dragoş tarafından kurulmuşBoğdan Prensliği'dir. Günümüzdeki Romanya'nın bir parçası olanErdel ise 10-16. yüzyıllar arasındaMacaristan Krallığı'nın bir parçasıydı. 15. ve 16. yüzyıllarda bu üç ülke deOsmanlı Devleti'nin himayesi altına girdiler.Osmanlı döneminde Eflak ve Boğdan tampon devletlerdi. Osmanlılara vergi verir, savaşlarda asker yardımı yaparlardı. Beyliklerin voyvodaları Rumen soyluları arasından Osmanlı padişahı tarafından atanırdı. Ayrıca bu beyliklerİstanbul'un yiyecek ihtiyacını karşılamakta önemli bir rol oynarlardı. Ancak Osmanlılar Romanya'yı hiçbir zaman tamamıyla ilhak etmediler.Bükreş veYaş gibi büyük Romanya şehirlerinde sık sık Osmanlı vatandaşlarına rastlandıysa da oranları azdı. Bu şehirler hiçbir zamanSofya,Belgrad,Selanik veyaÜsküp gibi Osmanlı karakteri kazanmadı. 18. yüzyıla kadar Eflak ve Boğdan'ın voyvodaları Rumenlerin arasından seçilirdi. 18. yüzyılda iseFenerli Rumlar arasından seçildiler. Bu durum 1826 yılında Yunanistan'ın bağımsızlığını kazanmasına kadar devam etti.
Osmanlılar1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı'nı kaybedince 1821 yılında Rusya'ylaBükreş Antlaşması'nı imzalayarakBesarabya'yı Rusya'ya bırakmak zorunda kaldılar. Besarabya, Boğdan'ınPrut nehrinin doğusunda kalan kısmıydı. Bu anlaşma Boğdan'ı ikiye bölmüş oldu.93 Harbi'nde Osmanlıların Ruslar karşısında aldıkları yenilgiden sonra 1878 yılında yapılanBerlin Antlaşması'yla Eflak ve Boğdan Osmanlı Devleti'nden bağımsızlıklarını kazanarak Romanya adı altında birleştiler. Ancak Rusya 1821 yılında ele geçirdiğiBesarabya'yı geri vermedi. Bu bölge daha sonraSSCB'ninMoldova Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti haline gelecekti.
1881 yılındaRomanya Krallığı ilan edildi. Alman Hohenzollern Hanedanından Prens Karl Eitel Friedrich Zephyrinus Ludwig Romanya kralı olarakI. Carol adını aldı. RomanyaI. Dünya Savaşı'naİtilaf Devletleri'nin yanında (Osmanlılar'a karşı) katılarak savaştan karlı çıktı veAvusturya-Macaristan'danErdel bölgesini aldı. AncakII. Dünya Savaşı'nda taraf değiştiripNazi Almanyası'nın yanında yer alarakfaşizme yöneldi. 1944 yılındaKızıl Ordu Romanya'yı işgal etti. 1947 yılında komünistRomanya Sosyalist Cumhuriyeti ilan edildi. 1967 yılındaNikolay Çavuşesku iktidarı ele geçirdi. Romanya'nın devlet başkanı oldu. 1989 yılındaRomanya Devrimi'yle Çavuşesku iktidarı son buldu. Çavuşesku ve karısı alelacele düzmece bir mahkemede yargılanıp hemen kurşuna dizildiler. Böylece Romanya batı tipi demokrasiye geçti.[33] 2004 yılındaNATO'ya, 1 Ocak 2007 tarihinde deAvrupa Birliği'ne katıldı.
238,391 km2'lik bir alana yayılan Romanya,Avrupa'nın en geniş yüzölçümüne sahip 12, dünyanın 82. ülkesidir. Ülke toprakları dünyanın %0.16'sına sahiptir.[34]Bulgaristan veSırbistan ile olan sınırının büyük kısmı Tuna Nehri ile çizilen Romanya'nın, Tuna'nın bir kolu olan Prut Nehri ile de,Ukrayna'nın güneyi ile olan sınırı veMoldova'nın tamamı ile sınırı çizilir. Tuna Nehri'nin,Karadeniz'e döküldüğü deltanın büyük kısmı Romanya'dan geçmekle beraber ülkenin güneyi, güneybatısı, batısı ve kuzeydoğusu bu nehir ve kolları ile çevrilidir.
Ayrıca Tuna Nehri'nin kolu olanTisza, Romanya'nınUkrayna ile olan sınırının bir kısmını çizipMacaristan topraklarına girmektedir. Kısacası Tuna Nehri ülke toprakları için paha biçilemez bir öneme sahiptir.
Ülke toprakları güney ve doğuda kalan yerler hariçAvrupa'nın en dağlık alanlarından biridir. Dağlar ülkenin kuzeyi ile batısı arasında bir yay çizerek uzanır.[35] En önemli dağlarKarpat Dağları olmakla birlikte ülkede yüksekliği 2,000 metreyi geçen kırktan fazla dağ bulunmaktadır.[36]
Özellikle Romanya Krallığı döneminde elde edilen topraklarla ülkeBüyük Romanya olarak adlandırılmıştır.
Romanya'da ortalama ömür 72.18 yıl ile Avrupa Birliği'ndeki en düşük yaştır. Avrupa'daki AIDS'e dayalı ölümlerde Romanya, Ukrayna'dan sonra ilk sırada gelir.[40]
Romanya laik bir devlettir ve resmî bir dini yoktur.[41] 2021 nüfus sayımına göre ülke %74 Ortodoks, %6Protestan ve %5 Katolik olmak üzere %85 Hristiyanlardan oluşmaktadır. %14 Dinin açıklamamış %1 ise dinsiz olduğunu açıklamıştır.[42]
İslam, Romanya'da tarihî bir din olmasına rağmen sadeceDobruca'da yaşayan 67.500-85.000Türk veTatar arasında yaygındır.[43]
Bükreş, Romanya'nın başkenti ve en büyük şehridir. Nüfusu 2007 sayımlarına göre 1.931.838 kişidir.[44] Bu nüfus metropolitan alan da eklenince 2,1 milyona çıkmaktadır. Şehir merkezindeki alanı 20 katı büyüklüğündeki şehir civarına yaymak için birkaç plan vardır.[45][46]
Romanya'nın en büyük beş kentiŞehir içindeki limit nüfuslarına göre Avrupa Birliği'nin en büyük şehirleri listesinde sıralamaya girmiştir. Bunlar;Yaş,Kaloşvar,Temeşvar,Köstence veBrașov'dır. Ülkenin ayrıca nüfusu 200.000'i geçen 5, 100.000'i geçen 13 kenti bulunmaktadır.[47]
Avrupa İstatistik Kurumu'na göre Romanya'nın kişi başına düşen GSYİH'sı (PPS) 2019'da AB ortalamasının %70'iydi. 2007'deki (Romanya'nın AB'ye katılım yılı) %44'lük artış Romanya'yı AB'nin en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri yaptı.[50]
1989'dan sonra ülke, kısmen eski bir sanayi tabanı ve yapısal reform eksikliğinin önderliğinde on yıllık bir ekonomik istikrarsızlık ve gerileme yaşadı. Ancak 2000'den itibaren Romanya ekonomisi yüksek büyüme, düşük işsizlik ve düşen enflasyon ile nitelenen göreliMakroekonomi bir istikrara kavuştu. 2006 yılında Romanya İstatistik Ofisi'ne göre gerçek GSYİH büyüme %7.7 ile Avrupa'daki en yüksek oranlardan biri olarak kaydedildi.[51] AncakBüyük Durgunluk, hükûmetiUluslararası Para Fonu ile 20 milyar Avro'luk kurtarma programı da dahil olmak üzere dışarıdan borçlanmaya zorladı.[52]Dünya Bankası'na göre, satın alma gücü paritesinde kişi başına düşen GSYİH, 2007'de 13,687$'dan 2018'de 28,206 $'a yükseldi.[53] Romanya'nın net ortalama aylık ücreti 2020 itibarıyla 666 Euro'ya yükseldi,[54] ve 2016'da enflasyon oranı %-1,1 oldu.[55] Romanya'da işsizlik Ağustos 2018'de %4.3 oldu ve bu rakam diğer AB ülkeleri ile karşılaştırıldığında düşüktür.[56]
CEC Sarayı, Bükreş'in Calea Victoriei Caddesi üzerindedir.Başkentin tarihi şehir merkezindeki Bükreş Borsa Sarayı
Sanayi üretimindeki büyüme, Şubat 2013'te yıllık bazda %6.5'e ulaştı ve bu Avrupa'daki en yüksek oran oldu.[57] En büyük yerel şirketler arasında otomobil üreticisi Dacia, Petrom, Rompetrol, Ford Romania, Electrica, Romgaz,Digi TV ve Banca Transilvania vardır.[58] 2020 itibarıyla ayda yaklaşık 6,000 ihracat vardır. Romanya'nın başlıca ihracat ürünleri şunlardır: arabalar, yazılım, giyim ve tekstil, endüstriyel makineler, elektrikli ve elektronik ekipman, metalurji ürünleri, hammaddeler, askeri teçhizat, ilaçlar, hassas kimyasallar ve tarım ürünleri (meyve, sebze ve çiçekler). Almanya ve İtalya ülkenin en büyük ticaret ortaklarıdır ve çoğunlukla Avrupa Birliği üye ülkeleri üzerinde yoğunlaşır. 2012'deki hesap bakiyesinin (İng: account balance) GSYİH'nın %4.52'si olduğu tahmin ediliyordu.[59]
1990'ların ve 2000'lerin sonundaki bir dizi özelleştirme ve reformdan sonra Romanya ekonomisine hükûmetin müdahalesi diğer Avrupa ekonomilerine göre biraz daha azdır.[60]
2005 yılında hükûmet, Romanya'nınaşamalı vergi sistemini Avrupa Birliği'ndeki en düşük oranlardan biri olan hem kişisel gelir hem de kurumsal kâr için %16'lıksabit vergi ile değiştirdi.[61] Ekonomi ağırlıklı olarak hizmetlere dayalıdır ve 2017 itibarıyla ülkenin toplam GSYİH'sının %56.2'sini oluştururken, sanayi ve tarım sırasıyla %30 ve %4.4 idi.[62]Romanya'daki işgücünün yaklaşık %25.8'i tarımda çalışır ve bu Avrupa'daki en yüksek oranlardan biridir.[63]
Romanya, Komünizmin sona ermesinin ardından artan miktarlarda yabancı yatırım çekti ve Romanya'dakidoğrudan yabancı yatırım (DYY) stoku Haziran 2019'da 83.8 milyar €'ya yükseldi.[64] Romanya'nın dışa dönük DYY stoku (dış yatırım veya yerel bir ekonomiye yatırım yapan veya hisse satın alan yabancı işletme) Aralık 2018'de 745 milyon $'a ulaştı ve bu 28 AB üye ülkesi arasındaki en düşük değerdir.[64] Romanya'ya yatırım yapan bazı şirketler arasında Coca-Cola, McDonald's, Pizza Hut, Proctor & Gamble, Citibank ve IBM vardır.[65]
2019 Dünya Bankası raporuna göre, Romanya iş yapma kolaylığı açısından 190 ekonomi arasında 52. sırada, komşu Macaristan'dan bir basamak yukarıda ve İtalya'dan bir basamak aşağıda yer aldı.[66] Rapor, ülkedeki elektriğe erişimde ve inşaat izinleriyle ilgili zorluklara dikkat çekerken, sözleşmelerin tutarlı bir şekilde uygulanmasına ve krediye erişime övgüde bulundu.[66]
1867'den beri resmi para birimiRomenleyi ("aslan") olmuştur ve 2005'te nominal değeri izlemektedir.[67] 2007'de AB'ye katıldıktan sonra Romanya'nın 2024'teEuro geçmesi beklenmektedir.[68]
Ocak 2020'de, CEIC verilerine göre Romanya'nın dış borcunun 122 milyar ABD doları olduğu raporlandı.[69]
Avrupa kıtasında en fazla petrole sahip ülkelerden bir tanesidir.[kaynak belirtilmeli] Sömürgesi olmayan fakat kendi topraklarında petrolü bulunan pek az ülke vardır.[hangileri?] Romanya'nın 5 adet kullanılan açık havzası vardır. Bu havzalar Alplerin güneyinde Bükreş'in kuzeyindeTârgoviște,Buza,Ploiești,Braşov ilçelerinde mevcuttur. (National Geographic dergisinin Avrupa-Asya-Arap ülkelerinin petrol havzaları haritasındandır.)
Avrupa'da iktisadi üretkenliği en düşük olan ikinci ülke Bulgaristan'dan sonra Romanya'dır.[70]
Ülke doğal güzellikleri ile olduğu kadar tarihi güzellikleri ile de turist çekmektedir.
Turizm, GSYİH'nın yaklaşık %5'ini üreterek Romanya ekonomisine önemli bir katkı sağlar.[71] Dünya Bankası'na göre turist sayısı istikrarlı bir şekilde artarak 2016'da 9.33 milyon yabancı turiste ulaştı.[72]
Romanya'da Turizm 2005'te 400 milyon € yatırım çekti.[73] 2007'deki yabancı ziyaretçilerin %60'tan fazlası diğer AB ülkelerindendi.[74] Mamaia'nın popüler yaz cazibe merkezleri ve diğer Romanya Karadeniz tatil beldeleri 2009'da 1.3 milyon turist çekti.[75][76]
En popüler kayak merkezleri Valea Prahovei boyunca ve Poiana Brașov içindedir. Kaleler, surlar veKaloşvar, Sibiu, Brașov,Bistrița,Mediaș, Cisnădie veyaSighișoara da çok sayıda turist çeker. Braşov yakınlarındaki Bran Şatosu, genellikle Drakula'nın Şatosu olarak tanıtıldığı için her yıl yüz binlerce turisti çeken Romanya'nın en ünlü cazibe merkezlerinden biridir.[77] Romanya'nın tarihi miraslarından birisi olan veDrakula'nın Kalesi olarak da bilinenBran Kalesi, Romanya'nınBran [en] şehrindedir ve 13. yüzyılda inşa edilmiştir.[78]
2014 yılında Romanya'nın otel ve restoran endüstrisinde faaliyet gösteren 32,500 şirketi vardı ve toplam cirosu 2.6 milyar Euro'ydu.[83] Romanya'yı 2014'te 1.9 milyondan fazla yabancı turist ziyaret etti, bu da 2013'ten %12 daha fazlaydı.[84] Ülkenin Ulusal İstatistik Enstitüsü'ne göre, turistlerin %77'si Avrupa'dan (özellikle Almanya, İtalya ve Fransa'dan), %12'si Asya'dan ve %7'den azı Kuzey Amerika'dan geldi.[84]
Ticaret, turizmi takiben gelişmiş ikinci büyük sektördür.
Romanya'nın,Orta veDoğu Avrupa arasında bir geçiş noktasında bulunması kültürüne de yansımıştır. Ülkede hem Balkan hem Avrupa hem de komşu ülkelerin kültürlerinin bir karmaşası vardır. Romanya kültürü, erken dönemlerde Slav kavimlerden, özellikleSırp veUkrayna kültürlerinden, sonraki dönemlerdeTürk veMüslüman kültüründen,[85] 1990'lı yıllara kadar da tekrar Slav kültüründen etkilenmiştir.[86] Ülke kültürü son yıllarda özellikle Avrupa Birliği'ne üyelik sürecinde Batı Kültürü'nden oldukça etkilenmiştir. Ülkenin çeşitli yerlerinde Rumen Kültürüne bağlı değişik alt kültürler bulunmaktadır. Ülkenin kuzeybatısında Macar Kültürü (Macarlar ülke nüfusunda büyük bir paya sahiptir), güneye doğru Bulgar Kültürü,[87] güney batıda ise Sırp Kültürü ülke kültürünü oldukça etkilemiştir. Avrupa'nın en yüksekÇingene oranına (%3,25)[88] sahip Romanya'nın kültüründe, Çingene kültürü de önemli bir yere sahiptir.
Chiftele, düz ve yuvarlak köftelerdir, domuz kıymasının patates püresi ve baharatlarla karıştırılıp sonra yağda kızartılmasıyla yapılır. Yanında patates püresi veya pilavla sunulur. Tobă (domuz kafası peyniri anlamına gelir), domuz işkembesinin domuz derisi, ciğeri, kulakları, paçası, dili ve jelatiniyle doldurularak yapılan bir tür büyük salamdır.Tochitură, domuz etiyle yapılan bir güveç çeşididir. Mamalika, mısır unuyla yapılan lapadır.Ciorbă de perișoare, ekşili köfte çorbasıdır.Pleșcoi sucuğu, koyun kıyması, sarımsak ve acı kırmızı biberle yapılan ve adını yapıldığı köyden alan sucuktur.
Ülkenin idari bölünümü iller, kentler ve komünler biçimindedir; Romanya'da 41 il ve bunlara ek olarak il statüsüne sahip başkentBükreş, 83'ü belediye statüsüne sahip 263 kent ve 2685 komün (13.285 köy ile birlikte) bulunmaktadır.Önemli kentleri; başkentBükreş,Köstence,Braşov veYaş'tır. (Bakınız:Romanya'daki şehirler listesi)
^"Tout ce pays la Wallachie et Moldavie et la plus part de la Transivanie a esté peuplé des colonie romaines du temps de Traian l’empereur…Ceux du pays se disent vrais successeurs des Romains et nomment leur parler romanechte, c'est-à-dire romain … " Voyage fait par moy, Pierre Lescalopier l’an 1574'te Venise a Constantinople, fol 48 in Paul Cernovodeanu, Studii si materiale de istorie medievala, IV, 1960, p. 444
^Speculum (A Journal of Mediaeval Studies) (Romania: The Latin Empire of Constantinople) 1948[2][ölü/kırık bağlantı] 13 Ocak 2008
^“Anzi essi si chiamano romanesci, e vogliono molti che erano mandati quì quei che erano dannati a cavar metalli...” in Maria Holban, Călători străini despre Ţările Române, vol. II, p. 158–161
^Cl. Isopescu (1929). "Notizie intorno ai romeni nella letteratura geografica italiana del Cinquecento".Bulletin de la Section Historique. Cilt XVI. ss. 1-90.İtalyanca: ... si dimandano in lingua loro Romei ... se alcuno dimanda se sano parlare in la lingua valacca, dicono a questo in questo modo: Sti Rominest ? Che vol dire: Sai tu Romano, ...
^Holban, Maria (1983).Călători străini despre Țările Române (Rumence).II. Ed. Științifică și Enciclopedică. ss. 158-161.İtalyanca: Anzi essi si chiamano romanesci, e vogliono molti che erano mandati quì quei che erano dannati a cavar metalli ...
^Cernovodeanu, Paul (1960). "Voyage fait par moy, Pierre Lescalopier l'an 1574 de Venise a Constantinople, fol 48".Studii și Materiale de Istorie Medievală (Rumence). Cilt IV. s. 444.Fransızca: Tout ce pays la Wallachie et Moldavie et la plus part de la Transilvanie a eté peuplé des colonies romaines du temps de Traian l'empereur ... Ceux du pays se disent vrais successeurs des Romains et nomment leur parler romanechte, c'est-à-dire romain ...
^"nunc se Romanos vocant" A. Verres, Acta et Epistolae, I, p. 243
^"...si dimandano in lingua loro Romei...se alcuno dimanda se sano parlare in la lingua valacca, dicono a questo in questo modo: Sti Rominest ? Che vol dire: Sai tu Romano,..." Cl. Isopescu, Notizie intorno ai romeni nella letteratura geografica italiana del Cinquecento, in Bulletin de la Section Historique, XVI, 1929, p. 1- 90
^[3] 4 Temmuz 2016 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi. Europe Before Rome: A Site-by-Site Tour of the Stone, Bronze, and Iron Ages (T. Douglas Price)
^"GDP in 2006"(PDF) (Rumence). Romanian National Institute of Statistics. 16 Şubat 2008 tarihindekaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi:10 Ocak 2008.
^Report from Romanian National Institute of Statistics(PDF). 16 Şubat 2008 tarihindekaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi:11 Ocak 2008.for the first 9 months of 2007 an increase from the previous year of 8.7% to 16.5 million tourists; of these 94.0% came from European countries and 61.7% from EU
.svg)
.svg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.PNG)
