Aynı isimli dergi için
Q (dergi) maddesine bakınız.
Latin alfabesi
Qq harfi |
| Q | q |
| Q | q |
Qq,Türk alfabesinde bulunmayan bir harftir. Ancak Türkçedekû /cuː/ ismiyle bilinir.Uluslararası Fonetik Alfabesi'ndeötümsüz küçükdilsil patlamalı ünsüzü gösterir.
| Hieroglif wj | Fenikeli qoph | Etrüsk Q | Yunan Qoppa | Latin Q |
|---|
|  |  |  |  |
Q harfinin ortaya çıkışı, modern çoğu yazıların atası olan eski Sami yazılarında /q/ sesini temsilen qôp harfine dayanmaktadır. Bu harf, Eski Yunanca alfabelerin birinde Qoppa ismiyle /kʷ/ sesini temsil etmek için kullanılmıştır. Ancak Eski Yunancada bu sesin /p/ sesine evrilmesiyle Qoppa iki farklı şekil kazanmıştır, birisi 90 sayısını temsil etmek için, diğeri de /pʰ/ sesini temsil etmek için günümüzde /f/ sesini temsil edenphi harfine dönüşmüştür.
Etrüskler, Q ve V harflerini kullanarak /kʷ/ sesini temsil etmişlerdir ve bu kullanım eski Roma yazısında da kullanılmıştır. En eski Latin yazılarında; Q, C ve K harfleri birlikte aynı /k/ ve /g/ seslerini vermek için kullanılmıştır ve aralarındaki tek fark; K'nin A'dan önce, Q'nun O ve V'dan (V o zamanlar U yerine kullanılıyordu) önce, C'nin de diğer her durumda kullanılmasından ibaret olmuştur.
İlerleyen zamanlarda C, K ve Q harflerinin yerini almıştır ve Q sadece V harfinden önce /kw/ sesini temsil etmek için hayatta kalmıştır. Bu kullanım günümüzde çoğu Batı dilinde görülmektedir.
Batı dillerinde Q harf neredeyse sadece U harfinden önce gelir ve /kw/ diye okunur (İngilizce quick kelimesi /kwɪk/ diye telaffuz edilir. Bu kullanım Latinceden miras kalmıştır. Almancada birtakım ses değişimlerinden dolayı QU diyagrafı genellikle /kv/ diye okunur (Örnek: Quelle [ˈkvɛlə]).
Türkî diller 2 kere Latinleşme aşamasından geçmiştir: 1926'da SSCB'nin kuruluş döneminde ve 1991'de SSCB'nin çöküş döneminde. Bu süreçte yapılan birçok Türkî alfabede çeşitli artdamak ve küçük dil seslerini temsil etmek için Q harfi kullanılmıştır. Azericede bu harf /g/ (Türkçegaz,gonca) sesini temsil etmektedir. Bazı Türkî dillerde de yine küçük dilden gelen /ɢ/ sesini temsilen kullanılmıştır. Ortak Türkî Alfabede de /q/ (Türkçe karşılığı yok, küçük dilden gelenbir ses) sesini temsil etmek için kullanılmıştır. Buna göre Tatarca, Kırım Tatarcası, Kazakça gibi bazı diller de bu kullanımı kabul etmiştir. Benzer bir kullanım, Türkî olmayan Kürtçe dillerinde de görülmektedir.
Arnavut Alfabesinde Q harfi, /c/ sesini göstermektedir (Türkçekâğıt,kâr,kömür gibi). Çincenin Pinyin Latinizasyon sisteminde ise bu harf, /t͡ɕʰ/ sesini göstermektedir (Türkçedekiçiçek,çözüm derkenki Ç harfinin sesine azıcık benzer, ancak dilin gövdesi damağa daha yakın). Arapçayı, Farsçayı Latinleştirirken de bu harfin kaf ق harfi yerine /q/ sesini temsil ettiği görülmektedir.
