Pygmalion,Yunan mitolojisindeKıbrıs’ta geçen bir söylencenin kahramanı olan yontu sanatçısı.
Mitoloji sözlüklerinde "Pygmalion" adında birFenike kralı da bulunduğundan bazı kaynaklarda mitoloji kahramanı Pygmalion, "yontucu-kral" olarak da anılır. Söylence, Romalı ozanOvidius'unMetamorphoses (Dönüşümler) adlı yapıtının 10. kitabında anlatılmaktadır (243-298 dizeler). Eserde Pygmalion, yaptığı kadın heykeline âşık olan kendi halinde bir sanatçıdır.[1] Kıbrıs’a yakın sularda doğan ve her zaman âşıkların yanında olan güzellik ve aşk tanrıçasıAphrodite de bu aşk öyküsünde Antik Roma'da tanındığı ismiyle (Venüs) yer almaktadır. Öykü, klasik dönemde birçok edebiyat yapıtına, tablo ve heykele konu olmuştur.[1]
.jpg)
Pygmalion Kıbrıs adasında yaşayan alçakgönüllü, bekâr bir yontu sanatçısıydı. Yaşadığı yerdeki kadınlar Venüs’e gereken saygıyı göstermediklerinden veya onun tanrıçalığını yadsıdıklarından Venüs onları cezalandırmış, ahlak yoksunu kadınlar haline getirilmişti. Kendisine bir eş arayan Pygmalion, karşısına çıkan bu kadınlar nedeniyle evlilik düşüncesinden uzaklaşıp sanatı ile uğraştı. Aradığı kusursuz güzellikte bir genç kadın heykeli yapmak üzere günlerce çalıştı. Nihayet heykel tamamlandığında onu güzel giysiler ve mücevherlerle süsledi, canlı bir kadınmış gibi davranmaya başladı. Pygmalion, yapıtına âşık olmuştu.
Pygmalion, Venüs onuruna düzenlenen festival günlerinde evden gönülsüzce ayrıldı. Evdeki cansız sevgilisini düşünerek şöyle dua etti: "Siz tanrılar mademki her şeyi yapacak güçtesiniz, bana da bir eş verin, fakat ne olur heykelime benzesin."” Bu dua Venüs’ün dikkatini çekti ve duayı kabul etti. Pygmalion eve dönüp heykeli öptüğünde, yapıtının canlandığını fark etti. Venüs, kendisine teşekkürlerini sunan Pygmalion'u sevgilisi ile evlendirdi.Paphos adını verdikleri bir oğulları oldu. Çocuk büyüyünce Kıbrıs'ta sonraları Aphrodite kültünün egemen olduğuPafos (Baf) kentinin, kurucusu oldu. Bazı versiyonlarda Paphos kızdır; ve çiftin bir de Metharme adında kızları olmuştur.
Pygmalion'un yarattığı, Venüs'ün can verdiği kadının ismi Ovidius'un eserinde anılmaz; ancak klasik dönem sanat ve yazınında ona deniznympha’larıNereid'lerden biri olanGalatea’nın ismi verilmiştir.Goethe ise, ona mitolojikKartaca şehrini kuran kraliçesiDido’nun diğer ismi olanElise ismini vermiştir.[2]
Bir heykelin hayata gelme hikayesinin birçok benzeri vardır;Daedalus’unciva kullanarak heykellerine ses vermesi,Hephaestus’un atölyesine robot yaratması, tunçtan yapay adamTalos veZeus’un emri üzerine kilden yapılanPandora bunlardan birkaçıdır. TarihçiPolybius tarafından anlatılan “Apega of Nabis" hikâyesi, despot hükümdarın karısının kurbanlarını sarılarak ezen sözde mekanik bir imgesinden bahseder. Hareket edecekmiş kadar gerçekçi heykellerin mecazı eski çağlarda yazarlar arasında yaygındı. Bu mecaz rönesans sonrası yazarlarına da miras kalmıştır.
Pygmalion hikâyesi edebiyatta yüz yıllardır geniş ölçüde yayılmış ve yeniden sunulmuştur. Bazı örnekleri şunlardır:
Pinocchio hikâyesinde tahta bir kukla gerçek bir çocuğa dönüşür, ama bu sefer kukla dönüşmeden önce bilinçlidir; bu mucizenin gerçekleşmesi için dilek tutan kuklanın yaratıcısı değil kuklanın kendisidir.
William Shakespeare’inThe Winter’s Tale adlı oyununun son sahnesinde hayata gelen Kraliçe Hermione heykelinin aslında kraliçenin kendisi olduğu açığa çıkar ve oyun bu şekilde biter.
George Bernard Shaw’ınPygmalion oyunu, satır arasında feminist dokundurmaları olan asıl hikayenin modern bir uyarlaması gibidir. Yoksul çiçekçi bir kız olan Eliza Doolittle mecazı bir anlamda bir dilbilim profesörü tarafından hayata döndürülüyor. Profesör Henry Higgins ona üst sınıftan gibi konuşmayı ve davranmayı öğretiyor. Bu oyunPygmalion filmi için ilham kaynağı olduğu gibiMy Fair Lady oyunu ve filmi için de ilham kaynağı olur.
Lars and the Real Girl filmi bir oyuncak bebek alıp ona gerçek insanmış gibi davranarak dünyaya yeniden bağlanmaya çalışan bir adamın hikayesini anlatıyor. Oyuncak bebek hiç hayata gelmemesine rağmen, adam geldiğine inanır ve bu şekilde de kendi toplumuna bağlanır. Artık ona ihtiyacı kalmadığında adam oyuncak bebeği bırakır. Bu aslında Pygmalion hikayesinin tersidir.
Pygmalion ve Galatea’nin öyküsünü eserlerine konu alan birçok ressam vardır;Angolo Bronzino,Jean-Léon Gérome,Honoré Daumier, Edward Burne-Jones (1868-1870 yılları arasında 4 büyük eser, sonra tekrarPygmalion and the Image başlığıyla 1875-1879 arası daha büyük eserler),Auguste Rodin, Ernest Normand,Paul Delvaux,Francisco Goya, Franz von Stuck,François Boucher, Thomas Rowlandson ve nice diğerleri. Sanatçılar tablolarında Pgmaliaon'un eseri yapışını, Galatea'nın canlanmaya başladığı anı resmettiler.[3]
Ressam Jean Baptiste Regnault ile yontucuEtienne Maurice Falconet, bu öyküyü işleyen eserlerinde yapıtlarını ‘Pygmalion heykeline can vermesi için Venüs’e yalvarıyor’ ve ‘Pygmalion canlanan heykelinin ayakları dibinde’ olarak isimlendirmişlerdir.[1]
Pygmalion mitinin popülerliği 19. yüzyılda zirveye çıkmışt ve Ovidius’un Pygmalion’u birçok eserin ilham kaynağı olmuştur, bunlardan bazıları aşağıda listelenmiştir:
Amerika Birleşik Devletleri
Pygmalion hikâyesine dayalı olmasa da, Shakespeare'ın oyunuMeasure for Measure’da Lucio tarafından Perde 3, Sahne 2’de söylenen bir cümlede Pygmalion’a gönderme yapılmıştır: "What, is there none of Pygmalion's images, newly made woman, to be had now, for putting the hand in the pocket and extracting it clutch'd?”
Başarılı sahne oyunları da olmuştur, örneğin W. S. Gilbert'ınPygmalion and Galatea (1871). İki kere tekrar canlandırıldı, 1884'te ve 1888'de.
Ocak 1872'deGanymede and GalateaGaiety Theatre’da açılış yaptı. Bu Franz Von Suppé’ninDie schöne Galathee eserinin komedi versiyonuydu, tesadüfen Arthur Sullivan’ın kardeşi, Fred Sullivan’da kadrodaydı.
Mart 1872’de William Brough’un 1867 oyunuPygmalion; or, The Statue Fair tekrar canlandırıldı, aynı yılın Mayıs ayında konuk olan Fransız bir şirket Victor Massé’in Galathée oyununu sundu.1883’de müzikal burlesk Galatea, or Pygmalion Reversed Gaiety Theatre’da Henry Pottinger Stephens ve W. Webster tarafından hazırlanmış bir libretto ile oynandı.
George Bernard Shaw’ınPygmalion (1912, sahnelenme 1913) oyunu hem Yunan Pygmalion’dan hem de “King Cophetua and the beggar maid” efsanesinden esinlenilmiştir. Shaw'ın töre komedyası (comedy of manners) Broadway muzikali My Fair Lady ve birçok başka adaptasyon için temel taşıdır.
P. L. Deshpande’nin oyunuTi Fulnari (“Queen of Flowers”) da Shaw'ın oyunu Pygmalion'a dayanmaktadır. Oyun Marathi tiyatrosunda büyük bir başarı olmuştur ve çokça övgü almıştır.
Emily Short'un yazdığı macera metniGalatea, Galatea mitine dayalıdır.
Bu mitolojik öykü, beklentilerin davranışı şekillendirmesindeki etkisini ifade etmek üzere kullanılmaktadır.[4] Bu olgu Pygmalion etkisi Galatea etkisi,kendini doğrulayan kehanet,Rosenthal etkisi,pozitif öz beklenti, özgüven, iyimserlik ya da sadece inanç olarak da adlandırılır.[5]
