Pelikansılar ya daPelecaniformes orta ve büyük boyda su kuşlarının oluşturduğukuşlarsınıfına ait birtakımdır. Geleneksel olarak dört parmakları arasında perde bulunan tüm kuşları içeren takım olarak tanımlanmış olsa da bu tanım doğru değildir. Daha önceleri kullanılankürek ayaklılar ya dakürek ayaklı kuşlar adlandırması da bu yanlış tanımlamadan gelir. Çoğunun boğazlarındaki deri tüysüzdür ve burun delikleri işlevi olmayan yarıklar hâline dönüşmüş ve bu nedenle ağızdan soluma yapmaktadırlar. Balık, kalamar benzeri deniz hayvanlarıyla beslenirler. Koloniler hâlinde yuva yaparlar ancak bireysel çiftler tek eşlidir. Yavruları yumurtadan tüysüz ve gözleri açılmamış olarak çıkar, bakıma ihtiyaçları vardır.
Geleneksel kürek ayaklılar gruplandırması altında pelikansılar takımındayaşayan 50 ila 60 arasında türü bulunmaktaydı. Ancak günümüzde türler arasındaki bu tür benzerliklerinyakınsak evrimin bir sonucu olduğu görüşü hakimdir. Dolayısıyla özellikle moleküler araştırmaların verdiği sonuçlardan kaynaklanan kanıtlarla birlikte klasik anlamda "Pelecaniformes" olarak adlandırılan takım çeşitli gruplara bölünmüştür.Fregat kuşları,sümsük kuşları,karabataklar veyılanboyunlular soyları itibarıyla doğal bir grup oluşturmaktadır veSuliformes ya da Phalacrocoraciformes adları altında sınıflandırılmaları önerilmiştir.Tropik kuşlarının ise akrabalık dereceleri tam olarak belli olmasa da çok daha ayrı bir soydan geldikleri barizdir; bu nedenle de yalnızca kendilerinin yer aldığıPhaethontiformes takımında sınıflandırılmışlardır.Pelikanlar ise, iki tuhafmonotipikfamilya olanhamerkop (Scopidae) vepabuç gagalı (Balaenicipitidae) ileleyleklerle (Ciconiidae) bağlantılıdır. Gerçekten debalıkçıllardan çok leyleklerle daha yakın akraba olmaları muhtemeldir ve bu nedenle de Pelecaniformes takımının ana grubununCiconiiformes takımı ile birleştirilmesi önerilmiştir.
Morfolojik araştırmalar pelikanların sümsük kuşu ve karabatak klâdıylakardeş grup olduğunu önermekteyse de genetik analizler aralarındaki tam akrabalık açık olmasa da pelikanları hamerkop ve pabuç gagalı ile birlikte gruplandırmaktadır.[3] Kanıtlar pabuç gagalının pelikanların yakın akrabası olduğuna işaret etmektedir.[2] Genetik kanıtları tekrar gözden geçiren Cracraft ve çalışma arkadaşları, pelikanların pabuç gagalı ve hamerkop ile kardeş olduklarını belirtmişlerdir.[4] Ericson ve arkadaşları 2006 yılında kuş soyları üzerine yaptıkları bir çalışmada örnekledikleri beş nükleer gen araştırmasında pelikanların, pabuç gagalı ve hamerkop ile aynı klâd içinde olduklarını göstermişlerdir.[5] Hackett ve arkadaşları 32 kilobaz nükleer DNA örneklemesi sonucunda pabuç gagalı ve hamerkopu kardeş takson olarak belirlemiş, pelikanların onlara kardeş takson olduğunu göstermiş, balıkçıllar ve aynakları kardeş grup olarak nitelendirmiş ve bu iki grubun da yani balıkçıllar ve aynaklar grubu ile pelikanlar, pabuç gagalı ev hamerkop grubunun kardeş klâdlar olduğu kanısına varmışlardır.[6]
International Ornithological Congress'in 2012 yılındaki sınıflandırmasında pelikanlar,pabuç gagalı (Balaenicipitidae),hamerkop (Scopidae),aynaklar ve kaşıkçılar (Threskiornithidae) vebalıkçıllar ve balabanlar (Ardeidae) ile gruplandırılmıştır.[7] Bu sınıflandırma ile son klâd grafiği aşağıdaki gibidir.[8] Geleneksel olarak pelikansılar takımında yer alan gruplar kalın harflarle gösterilmiştir.:
Yakın zamanlarda yapılan araştırmalar geleneksel olarak yapılan Pelecaniformes sınıflandırmasının ortak atadan gelmekten çokyakınsak evrimin bir sonucu olduğunu göstermekte ve bu grubunparafiletik olduğunu önermektedir.[9] Geleneksel ya da gözden geçirilmiş Pelecaniformes sınıflandırmasında yer alan familyaların hepsinde, Phalacrocoracidae dışında az sayıda tür bulunmaktadır. Ancak bu familyalardaki tür sayısıNeojen'in başında daha çoktur. Fosil cinsler ve türler ilgili familyalarda değerlendirilmektedir ancak tarih öncesi bir Pelecaniformes fosilinin hangi familyada yer alacağı belirlenememiştir. Bu fosilFransa'daOligosen'in başından kalma ve başlarda bir deniz ördeği olduğu zannedilen ancak muhtemelen pelikansıların atası olan"Sula" ronzoni fosilidir.
Pelikansı soylarınınKretase'nin sonundan itibaren ortaya çıktığı görülmektedir.Penguenler veProcellariiformes gibi diğer gelişmiş su kuşları ile aynı grupta olduğu anlaşılmaktadır. Yine de Kretase ve Paleojen geçişinden kalma çok sayıda fosil kemikler bu takımlar arasında ayrılamamakta ve hepsinin özelliklerini taşımaktadırlar. Tabii ki tüm gelişmiş su kuşlarının zaman içinde bu dönemde ortaya çıktığı teorisi doğru ise bu zaten beklenen bir sonuçtur. Bu temel fosiller içinden geleneksel pelikansılar ile benzerlik gösterenler şunlardır:
Pelecanidae: Pelikanlar. Büyük boğaz keseleri ile balık yakalayan çok büyük su kuşları.
Pelagornithidae: Sahte dişli kuşlar.Albatroslara benzeyen ancak büyük gagalarında balık ve kalamar gibi kaygan avları yakalamaya yardımcı olan diş benzeri çıkıntılar olansoyu tükenmiş devasa su kuşlarından oluşan familya. Daha çok ördeklerle akraba veGalloanserae olmaları muhtemeldir ve diğer pelikansı familyalar gibiNeoaves değildirler.
Aşağıdaki familyalar son zamlanlarda yapılan DNA araştırmaları sonucunda artık bu takımın bir parçası olarak görülmektedir. Bir zamanlar leyleklerle çok yakın akraba olarak sınıflandırılmışlardır.[11]
Bunlar avlarını akarsu ve göl kenarlarında avlayan uzun bacaklı ve ince yapılı kuşlardır.
Daha öncedenSulaealt takımı olarak sınıflandırılan aşağıdaki familyalarSuliformes takımında toplanmıştır:
Fregatidae: Fregat kuşları. Siyah ve beyaz tüylü, çok uzun kanatlı ve parazitik avlanma alışkanlıklarına sahip olan birbirleri ile yakın akraba beş büyük kuş. Nümayiş sırasında kırmızı boğaz derilerini gösterirler. Genellikle monotipik Fregetae alt takımında sınıflandırılırlar.Phalacrocoraciformes takımından ayrılmıştırlar.
Sulidae: Sümsük kuşları. Havadan denize dalış yaparak avlanan orta ve büyük boyutta kuşlar. Kanatları ve gagaları uzundur. Ayakları genellikle renklidir.
Phalacrocoracidae: Karabataklar. Genellikle siyah ya da benzeri koyu tüylü, gagalarının ucu kanca şeklinde olan orta ve büyük boyutlu kuşlar. Tüyleri tamamen su geçirmez değildir.
Anhingidae: Yılanboyunlular. Uzun gagalı, yılan şeklinde boyunları olan ve su içinde tamamen gömülü olarak yüzebilen birbiri ile yakın akraba dört kuş. Tüyleri tamamen su geçirmez değildir.
Protoplotidae: Yılanboyunlular ile aynı atadan gelen ancak hakkında çok fazla bilgi olmayan soyu tükenmiş bir familya.
Plotopteridae: Penguene benzeyen soyu tükenmiş deniz kuşları. Muhtemelen penguenler ile pelikansılar arasındaki bağlantıdırlar. Pelikansıların nasıl sınıflandırıldığına bağlı olarak monotipik bir takım içinde de sınıflandırılanilirler. Penguenler ilesinapomorfiktirler.
Tropik kuşları (Phaethontidae) ve tarih öncesi akrabalarıProphaethontidae geleneksel olarak Pelecaniformes takımı iinde sınıflandırılırlardı ancak moleküler ve morfolojik araştırmalar yakın akraba olmadıklarını göstermiştir. MonotipikPhaethontiformes takımı içinde sınıflandırılmışlardır. Fregat kuşları gibi deniz ortamında yaşamak üzere adaptasyon geçirmiş orta büyüklükte kuşlardır. Kur uçuşu yapansinek kuşlarına benzer uçuşları nedeniyleaerobasi yetenekleri ile tanınırlar. Erişkinlerin kuyruklarının ortasında iki uzun tüy bulunur. Tüysüz boğaz derileri yoktur ve burun delikleri normaldir. Yumurtadan çıkan yavruların hav tüyüne sahiptir. Monofiletik olmayan ve yeni önerilen "Metaves" klâdına dahil edilmişlerdir ancak kanıtlarProcellariiformes ve/veyaCharadriiformes ile daha yakın akraba olduklarını gösterir.[12]
Bourdon, Estelle; Bouya, Baâdi & Iarochene, Mohamed (2005): Earliest African neornithine bird: A new species of Prophaethontidae (Aves) from the Paleocene of Morocco.Journal of Vertebrate Paleontology25(1): 157–170.DOI: 10.1671/0272-4634(2005)025[0157:EANBAN]2.0.CO;2HTML abstract24 Şubat 2016 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi.
Mayr, Gerald (2003): The phylogenetic affinities of the Shoebill (Balaeniceps rex).Journal für Ornithologie144(2): 157–175. [English with German abstract]HTML abstract[ölü/kırık bağlantı]
Mortimer, Michael (2004): The Theropod Database:Phylogeny of taxa. Retrieved 2013-MAR-02.
^Mayr, G.et al. (2018) A fossil heron from the early Oligocene of Belgium - the earliest temporally well-constrained record of the Ardeidae.Ibis, 161(1) DOI:10.1111/ibi.12600
^abHedges, S.Blair; Sibley, Charles G (1994). "Molecules vs. morphology in avian evolution: the case of the "pelecaniform" birds".PNAS.91 (21). ss. 9861-65.doi:10.1073/pnas.91.21.9861.KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link)
^Cracraft, Joel; Barker, F. Keith; Braun, Michael J.; Harshman, John; Dyke, Gareth J.; Feinstein, Julie; Stanley, Scott; Cibois, Alice; Schikler, Peter; Beresford, Pamela; García-Moreno, Jaime; Sorenson, Michael D.; Yuri, Tamaki & Mindell, David P. (2004): Phylogenetic Relationships Among Modern Birds (Neornithes): Toward an Avian Tree of Life.In:Cracraft, J. & Donoghue, M.J. (eds.):Assembling the Tree of Life: 468-489. Oxford University Press, New York.ISBN 0-19-517234-5PDF fulltext 14 Mayıs 2013 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi.
^Hackett, Shannon J.; Kimball, Rebecca T.; Reddy, Sushma; Bowie, Rauri C.; Braun, Edward L.; Braun, Michael J.; Chojnowski, Jena L.; Cox, W.Andrew; Han, Kin-lan (2008). "A Phylogenomic Study of Birds Reveals Their Evolutionary History".Science.320 (5884). ss. 1763-68.doi:10.1126/science.1157704.PMID18583609.Yazar|ad10= eksik|soyadı10= (yardım);Yazar|ad11= eksik|soyadı11= (yardım);Yazar|ad12= eksik|soyadı12= (yardım);Yazar|ad13= eksik|soyadı13= (yardım);Yazar|ad14= eksik|soyadı14= (yardım);Yazar|ad15= eksik|soyadı15= (yardım);Yazar|ad16= eksik|soyadı16= (yardım);Yazar|ad17= eksik|soyadı17= (yardım);Yazar|ad18= eksik|soyadı18= (yardım)
^International Ornithological Committee (2 Ocak 2012)."Ibises to Pelicans & Cormorants".IOC World Bird Names: Version 2.11. WorldBirdNames.org. 5 Aralık 2013 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:11 Temmuz 2014.
.jpg)
