Pulak Mustafa Paşa (ö. 1533İstanbul) sancakbeyliği, kaptan-ı derya ve beyleybeyliği görevlerinde bulunmuş Osmanlı devlet adamı.[1]
Bosnalı Arnavut asıllıdır. Devşirme olarak İstanbul'a getirilipEnderun'da eğitim görmüştür. "Parlak" lakabı hakkında bilinen belge yoktur ama Sicill-i Osmani'de lakabının "Palak" olduğunu ve bu sözcüğün de Arnavutça "ihtiyar" anlamına "Plak"tan geldiğini bildirmektedir.[1] İsmi kaynaklarda; Plak, Pulak, Bulak, Balak, Palak ya da Parlak şeklinde geçmektedir.Eyüpsultandaki türbesinde bulunan mezar taşında Mustafa Paşa'nın lakabı Pulak, babasının ismi de Kasım Bey olarak belirtilmiştir.[2]
Saraydan çıkışı,Yanya sancakbeyi olarak göreve getirilmesi ile oldu. Sonrasında Gelibolu sancakbeyi,I. Süleyman saltanatı başlarında da (1520)kaptan-ı derya oldu.[3] Kaptan-ı deryalık görevinde iken Rodos Seferi hazırlıkları sırasındaPiri Reis tarafından Sığacık limanının stratejik konumunun fark edilmesiyle Kanuni Sultan Süleyman tarafından verilen emirleSığacık Kalesi Parlak Mustafa Paşa tarafındanTeos harabelerinden getirilen taşlar kullanılarak yeniden yaptırılmıştır.[4] 1522 yılında gerçekleşen Rodos Seferi'nde kendisi kaptan-ı derya olmakla birlikte ordunun serdarı ikinci vezirÇoban Mustafa Paşa olup[3] çoğu kaynakta isim benzerliğinden dolayı karışıklık bulunmaktadır ki tarihî süreç incelendiğinde ordunun SerdarınınÇoban Mustafa Paşa olduğu anlaşılmaktadır.
Mustafa Paşa, 1522 yılındaRodos'un ele geçirilmesinden hemen sonrasında Bodrum ve İstanköy'ü Osmanlı topraklarına kattı. Ancak büyük olasılıkla Rodos'un ele geçirilmesinin uzamasına sebep olduğu gerekçesiyle 16 Aralık 1522'dekaptan-ı deryalık görevinde alındı.[5] Saraydan Şah-ı Hûbân adında bir cariye ile evlendikten sonravezir payesini aldı. Eyüpsultandaki türbesinde yazan "Kapûdân idi vezâretle Süleyman Han'a" ifadesinden yola çıkarak vezirliğinin 1520 başlarında olduğu düşünülebilir.
Evliya Çelebi hakkında şu bilgileri vermiştir: "Süleyman Han veziri kaptan paşalarındandır. İstanbul’dan kırk parça kadırga ile Septe Boğazı’ndan mühimmat ve cephane ile çıkıp Mısır ceziresini Habeş Burnu’nu dolaşarak Lahsa ve Basra’dan Bağdad altına yirmi parça kadırga ile Süleyman Han’a ulaştı ve Bağdad fethinde bulundu. Hizmeti karşılığında Mısır verildikten sonra İstanbul’da kubbe veziri iken öldü. Eyüp avlusunda Hünkârkapısı dışında özel kubbesi içinde gömülüdür."[6]
Mustafa Paşa, 1531'deŞam beylerbeyi oldu. Bazı kaynaklarda aynı yıl sonunda bu görevden azledildiği belirtilsede isim karışıklığı yoksa tarihi kaynaklara göre 1533'e kadar[7] bu görevde bulundu. 1533 ya da 1534 yılında ölmüş olupEyüpsultandaki türbesine defnedildi.
Serez'de 1519 yılında inşa edilen ve günümüzde yıkık halde bulunan Mustafa Paşa Camisinin de kendisi tarafından inşa ettirildiği düşünülmektedir.
| Askerî görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Cafer Ağa | Kaptan-ı Derya 3 Ekim 1520 - ?? Ekim 1522 | Sonra gelen: Bayram Paşa |