Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


İçeriğe atla
VikipediÖzgür Ansiklopedi
Ara

Paleozoyik

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Paleozoyik
538,8 - 251,902 ± 0,024myö 
Kronoloji
−550 —
−500 —
−450 —
−400 —
−350 —
−300 —
−250 —
 
 
2023 itibarıyla Paleozoyik'inUluslararası Stratigrafi Komisyonu'na göre alt bölümleri.[1]
Dikey eksen ölçeği: milyon yıl önce.
Etimoloji
Diğer telaffuz(lar)Paleozoik
Kullanım bilgisi
Gök cismiDünya
Bölgesel kullanımKüresel (ICS)
Kullanılan zaman çizelgesiICS Zaman Cetveli
Tanım
Kronolojik birimZaman
Stratigrafik birimEratem
Alt sınırını belirleyenİknofosilTreptichnus pedum'un ortaya çıkışı
Alt sınırKSKNFortune Head kesiti,Newfoundland,Kanada
47°04′34″N55°49′52″W / 47.0762°K 55.8310°B /47.0762; -55.8310
KSKN onayı1992
Üst sınırını belirleyenBirkonodont olanHindeodus parvus'un ilk ortaya çıkışı
Üst sınır KSKNMeishan,Zhejiang,Çin
31°04′47″N119°42′21″E / 31.0798°K 119.7058°D /31.0798; 119.7058
KSKN onayı2001
Atmosfer ve iklim verileri

Paleozoyik veyaPaleozoyik Dönemi,FanerozoyikÜst Zaman'ın üçjeolojik zamanından en eskisidir. Paleozoyik (IPA/ˌpæli.əˈz.ɪk,-i.-,ˌp-/pal-ee-ə-ZOH-ik;[2][3]) adı İngiliz jeologAdam Sedgwick tarafından 1838'de[4] Yunanca palaiós (παλαιός), "eski" ve zōḗ (ζωή), "yaşam" (birleştirilince "eski yaşam"[5]) anlamına gelen sözcükleri birleştirilerek oluşturulmuştur.

538,8 myö ile 251,902 myö aralığında gerçekleşmiştir. Fanerozoyik zamanlarından en uzun olanıdır ve aşağıda en eskiden en yeniye sıralanmış altıjeolojik döneme bölünmüştür:

  1. Kambriyen
  2. Ordovisiyen
  3. Silüriyen
  4. Devoniyen
  5. Karbonifer
  6. Permiyen

Paleozoyik,Proterozoyik Üst Zaman'ın bir alt bölümü olanNeoproterozoyik Zaman'dan sonra gelir ve Paleozoyik'ten sonra daMezozoyik Zaman gelir.

Paleozoyik, jeolojik, iklimsel ve evrimsel açıdan dramatik değişimlerin görüldüğü bir zamandı.Kambriyen'de,Kambriyen patlaması olarak bilinen, modernşubelerin çoğunun ilk kez ortaya çıktığı,yerküre tarihindeki en hızlı gerçekleşen ve yaygın görülen canlı çeşitliliği meydana geldi.Eklem bacaklılar,yumuşakçalar,balıklar,amfibiler,sürüngenler vesinapsitler, Paleozoyik sırasında evrimleşmiştir. Yaşam okyanusta başlamıştır ancak sonunda karaya çıktı. Geç Paleozoyik'te kıtalar, günümüzde çoğuAvrupa veKuzey Amerika'nın doğusundakikömür yataklarını oluşturan büyük ve ilkel bitkiormanlarıyla kaplandı. Bu jeolojik zamanın sonlarına doğru ilk modern bitkiler (kozalaklı ağaçlar) ortaya çıktı ve büyük, sofistike sinapsitlerle diapsitler baskın hâle geldi.

Paleozoyik Zaman, Fanerozoyik Üst Zaman'ın[a] en büyük yok oluşu olanPermiyen-Triyas yok oluşuyla sona erdi. Bu felaketin etkileri o kadar yıkıcıydı ki, karadaki yaşamın toparlanması Mezozoyik Çağ'a kadar (yani 30 milyon yıl) sürdü.[6] Denizdeki yaşamın toparlanması ise çok daha hızlı olmuş olabilir.[7]

Jeoloji

[değiştir |kaynağı değiştir]

Paleozoyik Zaman,süperkıtaPanotya'nın parçalanmasıyla başladı[8][9] vePangea'nın oluşmaya başlamasıyla sona erdi.[10] Panotya'nın parçalanması,Iapetus Okyanusu'nun ve diğer Kambriyen denizlerinin oluşumuyla başladı ve deniz seviyelerinin dramatik bir şekilde yükselmesiyle aynı zamana denk geldi.[11]Paleoiklim çalışmaları vebuzullara ilişkin kanıtlar,Orta Afrika'nın erken Paleozoyik sırasında büyük olasılıkla kutup bölgelerinde bulunduğunu göstermektedir. Panotya'nın parçalanmasından sonra, süperkıtaGondvana (510 milyon yıl önce) oluştu. Paleozoyik'in ortalarındaKuzey Amerika veAvrupa'nın çarpışmasıylaAkadiyen-Kaledoniyen yükselimleri gerçekleşirken, birbatma levhası da DoğuAvustralya'yı yükseltti. Geç Paleozoyik'teki kıtasal çarpışmalar, Pangea süperkıtasını meydana getirdi veApalaş Dağları,Ural Dağları veTazmanya'daki dağlar dahil büyüksıradağların oluşumuna sebep oldu.[10]

Ayrıca bakınız

[değiştir |kaynağı değiştir]
  • Jeolojik zaman cetveli - Jeolojik katmanları zamanla ilişkilendiren sistem
  • Pre-Kambriyen - Yerkürenin 4600 milyon yıl öncesinden 539 milyon yıl öncesine kadarlık kısmını kapsayan tarihi
  • Senozoyik - Fanerozoyik Üst Zaman'ın üçüncü zamanı (66 myö - günümüz)
  • Mezozoyik - Fanerozoyik Üst Zaman'ın ikinci zamanı (~252-66 myö)
  • Fanerozoyik - Jeolojik zaman cetvelindeki dördüncü ve şu anki üst zaman

Notlar

[değiştir |kaynağı değiştir]
  1. ^"Beş Büyük" kitleselyok oluş listesi, yalnızcaFanerozoyik'teki yok oluşları sayar çünküProterozoyik'insonlarına kadar canlılaryumuşak vücutluydu.İlkel canlıların fosil izlerinin yetersiz oluşu,türlerin veyacinslerin tanımlanmasını esasen imkansız kılar ve Fanerozoyik'teki "beş büyük" yok oluşu karşılaştırmak için mevcut cinslerin büyük oranda fosil kayıtlarından kaybolması bir standarttır. Fanerozoyik'ten öncekiüst zamanlarda bilinen tek yok oluş, daha önceoksijensiz olan denizlerinyeni fotosentez yapmaya başlayan bakteriler tarafındanoksijenle zehirlendiğiOksijen Felaketi veya diğer adıylaBüyük Oksidasyon Olayı'ydı. Bazı tahminlere göre, bu olay Dünya üzerindeki neredeyse tüm canlıları öldürdü ve yumuşak gövdeli cinsler için sonuçları ölçülebilir olmasa da, "şimdiye kadarki en büyük" kitlesel yok oluş olarak nitelendirilebilir. Dahası,Pre-Kambriyen üst zamanlarda, (eğer varsa) izlerijeolojik kayıtlardaOksidasyon Olayı'ndan daha belirsiz olan başka yok oluşlar da gerçekleşmiş olabilir.

Kaynakça

[değiştir |kaynağı değiştir]
  1. ^"Uluslararası Kronostratigrafik Çizelge"(PDF).www.stratigraphy.org.Uluslararası Stratigrafi Komisyonu. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
  2. ^"Paleozoic".Dictionary.com Unabridged.Random House. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
  3. ^"Paleozoic".Merriam-Webster Dictionary. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
  4. ^Sedgwick, Adam (1838)."A synopsis of the English series of stratified rocks inferior to the Old Red Sandstone – with an attempt to determine the successive natural groups and formations".Proceedings of the Geological Society of London.2 (58): 675-685, esp. p. 685. 10 Nisan 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2023. 
  5. ^"Paleozoic".Online Etymology Dictionary. 20 Ağustos 2011 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2023. 
  6. ^Sahney, S.; Benton, M.J. (2008)."Recovery from the most profound mass extinction of all time".Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences.275 (1636): 759-65.doi:10.1098/rspb.2007.1370.PMC 2596898 $2.PMID 18198148. 
  7. ^"Dead-ammonite bounce".The Economist. 5 Temmuz 2010. 10 Aralık 2017 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2023. 
  8. ^Scotese, C.R. (2009)."Late Proterozoic plate tectonics and palaeogeography: A tale of two supercontinents, Rodinia and Pannotia".Geological Society, London, Special Publications.326 (1): 68.Bibcode:2009GSLSP.326...67S.doi:10.1144/SP326.4. Erişim tarihi: 29 Kasım 2015. 
  9. ^Murphy, J.B.; Nance, R.D.; Cawood, P.A. (2009)."Contrasting modes of supercontinent formation and the conundrum of Pangea".Gondwana Research.15 (3): 408-20.Bibcode:2009GondR..15..408M.doi:10.1016/j.gr.2008.09.005. Erişim tarihi: 20 Aralık 2019. 
  10. ^abRogers, J.J.W.; Santosh, M. (2004).Continents and Supercontinents. Oxford, UK: Oxford University Press. s. 146.ISBN 978-0-19-516589-0. 
  11. ^Dalziel, I.W. (1997)."Neoproterozoic-Paleozoic geography and tectonics: Review, hypothesis, environmental speculation".Geological Society of America Bulletin.109 (1): 16-42.Bibcode:1997GSAB..109...16D.doi:10.1130/0016-7606(1997)109<0016:ONPGAT>2.3.CO;2. 

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir |kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir |kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'taPaleozoyik ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.
ile ilgili metin bulabilirsiniz.
Öncesinde
gelen
Proterozoyik Üst Zaman
Fanerozoyik Üst Zaman
Paleozoyik ZamanMezozoyik ZamanSenozoyik Zaman
KambriyenOrdovisiyenSilüriyenDevoniyenKarboniferPermiyenTriyasJuraKretasePaleojenNeojenKv.
Senozoyik Zaman
(66,0 myö-günümüz)
Kuvaterner(2,58 myö-günümüz)
Neojen(23,0-2,58 myö)
Paleojen(66,0-23,0 myö)
Mezozoyik Zaman
(252-66,0 myö)
Kretase(145-66,0 myö)
Jura(201-145 myö)
Triyas(252-201 myö)
Paleozoyik Zaman
(539-252 myö)
Permiyen(299-252 myö)
Karbonifer(359-299 myö)
Devoniyen(419-359 myö)
Silüriyen(444-419 myö)
Ordovisiyen(485-444 myö)
Kambriyen(539-485 myö)
Proterozoyik Üst Zaman
(2,5 milyar yıl önce-539 myö)
Neoproterozoyik(1 milyar yıl önce-539 myö)
Mezoproterozoyik(1,6-1 milyar yıl önce)
Paleoproterozoyik(2,5-1,6 milyar yıl önce)
Arkeen Üst Zaman(4-2,5 milyar yıl önce)
Hadeen Üst Zaman(4,6-4 milyar yıl önce)
 
byö = bin yıl önce;myö = milyon yıl önce.
Ayrıca bakınız:Jeolojik zaman cetveli  •Jeoloji  •Dünya  •Yerküre tarihi
Kaynak:Uluslararası Kronostratigrafik Çizelge (arşivlenmiş belge).Uluslararası Stratigrafi Komisyonu. 9 Ağustos 2024 tarihinde alınmıştır.
Otorite kontrolüBunu Vikiveri'de düzenleyin
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Paleozoyik&oldid=34610843" sayfasından alınmıştır
Kategori:
Gizli kategoriler:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp