Pakistan, Britanya Hindistanı'nınbölünmesini ve Müslüman nüfuslu bölgelerin bağımsızlığını talep eden Pakistan Hareketi'nin çabalarıyla 1947'de Hint Müslümanları için bir yurt olmak üzere bağımsızlığını kazanmıştır.[6][7][8] Çeşitli dil ve etnik grupların yanı sıra coğrafya ve yaban yaşamı bakımından da zengin bir ülkedir. Başlangıçta birdominyon olan Pakistan, 1956'da kabul edilen anayasaylaİslam cumhuriyetine dönüştü. Etnikiç savaş ve 1971'deki Hint müdahalesiDoğu Pakistan'ınBangladeş ismiyle ülkeden ayrılmasıyla sonuçlandı.[9] Pakistan, 1973'te tüm yasalarınKur'an veSünnet'i temel alanİslam hükümlerine uygunluğunu şart koşan yeni bir anayasayı kabul etti.[10] 2008 yılında sivil yönetime geçildi.[11] 2010'da iseparlamenter sistemli yönetim başladı.[12][13]
"Pakistan"Urdu dilinde veFars dilinde "Pak ülke" anlamına gelmektedir. İlk olarak "Pakstan" sözcüğü Choudhary Rahmat Ali tarafından 1934 yılında telaffuz edilmiş veBirleşik Krallık'ın eskiHindistan sömürgesinin 5 eski eyaletinin harflerinden türetilmiştir. Söz konusu eyaletler bugün Pakistan'ı meydana getirmektedir.
Pakistan'ın kuzeydoğusundaÇin, kuzeybatı ve batısındaAfganistan, doğusundaHindistan ve güneybatısındaİran yer almaktadır. Ülkenin yüzölçümü 796.095 kilometrekaredir. En yüksek noktası, 8.611 metre ile Dünya'nın ikinci en yüksek zirvesi olanHimalayalar'dakiK-2 Godwin Austen Zirvesi'dir.
Bu madde veya sayfabaşka bir dilden kötü bir biçimde tercüme edilmiştir. Sayfa makine çevirisi veya dilde yetkinliği bulunmayan bir çevirmen tarafından oluşturulmuş olabilir. Lütfençeviriyi geliştirmek için yardım edin.(Temmuz 2023)
Ülkedetropikal iklim veılıman iklim hakimdir.Kuraklık ülkenin güneyinde yeterli yağış miktarı veya daha azı ile karakterize edilenMuson iklimi mevcutkenPencap eyaletinde bol yağış görülür ve ülkede sıcaklık değerleri arasında büyük farklılıklar vardır. Yağış, ülkenin kimi bölgelerinde yılda 25 cm'den daha az iken kimi bölgelerde yılda 380 cm'den fazladır. Çeşitli coğrafyalar arasında çok fazla fark olabilmektedir. ÖrneğinUmman Denizi boyunca kıyı alanı genellikle sıcakkenKarakurum Dağları'nın ve uzak kuzeydeki diğer dağların donmuş karla kaplı sırtları yıl boyunca çok düşük sıcaklık değerlerine sahiptir.
Pakistan'da dört mevsim vardır: Aralık ayından Şubat ayına kadar ılıman sıcaklıklarla belirgin serin ve kuru bir kış; Mart'tan Mayıs'a kadar sıcak ve kuru bir bahar; Haziran ayından Eylül ayına kadar yağışlı yaz sezonu ve güneybatımuson dönemi; Ekim ve Kasım aylarındaki geri çekilme musonu dönemi. Bu mevsimlerin başlangıcı ve süresi konuma göre biraz değişmektedir.
İslamabad'da iklim, Ocak ayında ortalama 6 °C'ye kadar düşerken Haziran ayında 41 °C'ye kadar çıkabilir. Yıllık yağışların yarısı Temmuz ve Ağustos aylarında gerçekleşir ve yağış bu iki ayın her birinde ortalama 300 milimetre (11,81 in) civarındadır. Yılın geri kalanında, ayda yaklaşık 100 milimetre (3,94 in) oranında çok daha az yağış vardır. Hail fırtınalar erken ilkbaharda yaygındır.
Ülkeninsanayi merkezi olan Pakistan'ın en büyük şehriKaraçi, İslamabad'dan daha nemlidir ancak önemli ölçüde daha az yağış almaktadır. Sadece Temmuz ve Ağustos yağışları, Karaçi bölgesindeki yağışların 50 milimetre (1,97 in) ortalamasından yüksektir; kalan aylar ise az yağışla beraber son derece kurudur. Sıcaklık, Karaçi'de İslamabad'a göre daha düzenli dağılmaktadır; kış akşamları günlük ortalama 13 °C iken yaz sabahlarında 34 °C'dir. Yaz sıcaklıklarıPencap'taki kadar yüksek olmasa da yükseknem sakinlere büyük rahatsızlık verir.
28 Mayıs 2017'de dünyanın en yüksek sıcaklıklarından biri olan 53,7 °C (128,66 °F), Pakistan'da kaydedilen en yüksek sıcaklık değeri ve ayrıcaAsya'da ölçülen en yüksek ikinci sıcaklık olarak tespit edildi.[28]
MüslümanlığınGüney Asya'da kitlesel yayılışı 11. yüzyıldaGazneliler Devleti'nin kurulması ile başlamıştır. 1000-1026 yıllarındaPencap'a yaptığı akınlarlaİslamiyet'i alt-kıtaya sokanGazneli Mahmud döneminde, özellikle Sufi düşüncesine bağlı İslam bilginleri bölgede İslamiyet'in yayılmasında etkili olmuşlardır. Alt-kıtadakiBabür İmparatorluğu'nun kurucusuBabür Şah, 1526'daDelhi yakınlarındaPenipat'daDelhi Sultanlığı’nın son yöneticisiİbrahim Lodi'yi yenerek Delhi Sultanlığına son vermiştir. Ancak 17. yüzyıldan itibaren İngilizler bölgeye öncelikleDoğu Hindistan Şirketi (East Indian Company) aracılığıyla girmeye başladılar. Şirket, ilk fabrikasını 1612 yılında açmıştır. 1858-1859 yıllarında ilk bağımsızlık savaşı olarak da tanımlanan geniş çaplı ayaklanma, şirketin yönetimindeki topraklarınİngiliz Krallığı yönetimine geçmesiyle sonuçlanmıştır. 1858 yılında Birleşik Krallık ParlamentosuHindistan'ınBirleşik Krallık yönetimine alındığına dair bir kanunu kabul etmiştir. Sir Seyyid Ahmed Han, Ağa HanHint Yıldızı gibi liderlerin öncülüğünde Hint Müslümanları 1906 yılında "Tüm Hindistan Müslüman Ligi" (All Indian Muslim League) Partisini kurmuşlardır. Bu parti ve Sir Seyyid Ahmed Han başta İngilizler tarafından desteklenerek kendisineHint Yıldızı unvanı verilmiştir. Müslüman Ligi'ninMuhammed Ali Cinnah'ın başkanlığındaki 23 Mart 1940 tarihli oturumunda Hindistan'ın Müslümanlar ve gayrimüslimler arasında bölünmesi kararı alınmıştır. 23 Mart hâlen Pakistan'da, "Pakistan Günü" olarak kutlanmaktadır.
14 Ağustos 1947 tarihinde Muhammed Ali Cinnah, Pakistan Genel Valisi olmuş ve Pakistan bağımsızlığını kazanmıştır. Pakistan'ınHindistan'dan ayrılarak bağımsızlığını ilan etmesinin ardından milyonlarca Müslüman, Hindu ve Sih'inmübadelesi başlamış, sınırın her iki yanındaki toplam 12 milyon kişi yer değiştirmiştir. 1947'de kurulan Pakistan'ın kurucusu ve ilk devlet başkanı Muhammed Ali Cinnah'ın 11 Eylül 1948'deki ölümüne kadar ülkenin içinde bulunduğu karışık durum nedeniyle biranayasa hazırlanamadı. Anayasasının hazırlanması 8 yıldan fazla sürdü. 1956 tarihli ilk anayasaya göre bir İslami cumhuriyet olarak tanımlandı.[29] Üzerinde yapılan çeşitli değişikliklerle birlikte ülke hâlen 1973 tarihlianayasa ile idare olunmaktadır. 1971'e kadar Pakistan bugünkü Pakistan (Batı Pakistan) veBangladeş (Doğu Pakistan) topraklarından oluşmaktaydı. Hindistan veBirleşik Krallık'ın de etkisiyle 1971 yılındaki iç savaştan sonra Doğu PakistanBangladeş adında bağımsızlığını ilan etti. Bu savaştan yıllar sonra dahi Pakistan ile Bangladeş'in arası düzelmiş değildir.
Ülkede 1999 yılında gerçekleşen askerî darbe ilePervez Müşerref tüm yetkileri kendisinde toplamıştır. 2008 Ocak'ta genel seçimlere gidilmesi kararı alınmıştır. Sürgünde bulunan eski başbakanBenazir Butto 2007 Ekim'de ülkesine dönmüş ve döndüğünde düzenlenen saldırıdan yara almadan kurtulurken 140 civarında kişi ölmüştür. Bundan sonra karışıklıklar devam ederken olağanüstü hâl ilan edilmiş ancak 1 ay sonra kaldırılmıştır. Bu süreçte sürgünde bulunan muhalefet lideriNavaz Şerif de ülkesine dönmüştür. Aralık 2007 Pakistan için çok kötü bir dönem olmuş veBenazir Butto kendisine yönelik düzenlenen ikinci suikast saldırısında öldürülmüştür.Butto'nun ölümünden sonra yaşanan şiddet olaylarında onlarca kişi ölmüş, milyonlarca dolarlık maddi hasar meydana gelmiştir. Bunun üzerine seçimler Şubat 2008'e ertelenmiştir. Ertelenen seçimler 18 Şubat 2008'de yapılmış ve devlet başkanıMüşerref'inPakistan Müslüman Ligi-Kueyd (Q:Kueyd: lider) adlı partisi yenilgiye uğrarkenButto'nunPakistan Halk Partisi birinci,Navaz Şerif'inPakistan Müslüman Ligi (N) adlı partisi ise ikinci olmuştur. Buna rağmen Müşerref önce devlet başkanlığı görevini sürdüreceğini açıklamakla beraber, sonra ordunun desteğini kaybederek 18 Ağustos 2008'de devlet başkanlığı görevinden istifa etmiştir.
Pakistan'ın nüfusu 2010 itibarıyla 170 milyon olarak tahmin edilmektedir. Bu nüfus Pakistan'ı dünyanın en büyük 6. devleti yapmakta ve Pakistan nüfus bakımındanBrezilya'nın gerisinde,Rusya'nın önündedir. Pakistan'ın 1951'de 34 milyon nüfusu bulunmaktaydı. Pakistan'ın nüfus artışı, 2010 yılında %1,6 olarak kaydedilmiştir.
Güney Pakistan'da nüfusun çoğuİndus Nehri çevresinde yaşar. Nüfus büyüklüğüne göreKaraçi Pakistan'ın en büyük kentidir. Ülkenin kuzeyinde nüfus daha çokLahor,Faysalabad,Ravalpindi,İslamabad,Gucranvala,Sialkot, Gujrat, Jhelum, Sargodha ve Şeyhupura kentlerinin oluşturduğu yay şeklindeki bir hat üzerinde yaşar. Pakistan nüfusunun yaklaşık %20'si yoksulluk sınır altında yaşamaktadır. 2006 yılı itibarıyla ortalama yaşam süresi kadınlarda 63, erkeklerde ise 62 yıl olarak tespit edilmiştir. Sağlık giderleri, GSYİH'nin %2'sidir (2006).
Pakistan'daGüney Asya,Orta Asya veOrta Doğu bölgelerinin kültürel, sosyal ve tarihi etkisi altında; değişik dil, mezhep ve etnik gruplara mensup kişiler yaşamaktadır. Pencap Eyaleti'ndePencabiler, Sind Eyaleti'ndeSindler, Kuzey Batı Sınır Eyaleti'ndePaştunlar,Belucistan'ndeBeluciler ağırlıklı olarak yerel nüfusu oluşturmaktadır.
Pakistan 60'tan fazla dilin konuşulduğu bir devlettir.İngilizce resmî dil olup, resmî iş, devlet ve hukuk sözleşmelerinde kullanılır.Urduca ise ulusal dildir. Pencap diliPencap eyaletinin resmî dilidir ve ayrıca Saraiki diliPencap eyaletinde büyük oranda konuşulur.Peştuca iseHayber-Pahtunhva eyaletinin, Sindi dili iseSind veBelucistan eyaletlerinin resmî dilidir.
Ülkede toplam nüfusun %96,68'iMüslümandır. Müslüman nüfusun büyük çoğunluğuSunni olan Pakistan,İran'dan sonra, dünyanın ikinci büyükŞii nüfusa sahip ülkesidir. Nüfusun %3,32'sini iseHristiyan,Hindu,Sih veBudistler oluşturmaktadır. Gayrimüslim azınlıklar içinde en büyük grubu %1,55 ile Hristiyanlar teşkil etmektedir.
Pakistan Anayasası'na göre ücretsiz eğitim sağlamak devletin sorumluluğundadır. Bağımsız olduğunda Pakistan'da sadece bir üniversite vardı.Pencap Üniversitesi 1882'deLahor'da kurulmuştur. Pakistan'da şu anda 71'i devlet, 59'u özel olmak üzere 130'dan fazla üniversite bulunmaktadır. Pakistan'da 730 teknik ve mesleki kurum bulunmaktadır. Erkek mesleki kurumlarına girmek için minimum nitelik 8. sınıfı tamamlamış olmaktır. 2004 yılı itibarıyla Pakistan'da yetişkin nüfusun %46,6'sı okuryazardır. Okuryazarlık erkeklerde %60,6 iken kadınlarda %31,5'tir. Aşiret bölgelerindeki kadınlarda okuma yazma oran cinsiyet farklılığı nedeniyle %3'tür. Pakistan hükûmeti 1996'da cehaletin ortadan kalkması ve bütün çocukların okuryazar olması için ülke çapında bir girişim başlattı.
Pakistan mutfağı, Güney Asya'nın diğer bölgelerine benzer ve bir kısmı 16. yüzyıl Babür imparatorlarının kraliyet mutfaklarından kaynaklanır.[31] Bu yemeklerin çoğunun kökleriİngiliz,Hint, Orta Asya veOrta Doğu mutfağı'na dayanır.[32] Orta Doğu'nun aksine Pakistan mutfağında çok miktarda baharat, ot ve çeşni kullanılır. Çoğu yemekte sarımsak,zencefil,zerdeçal, kırmızı Şili biberi vegaram masala kullanılır. Ev yemeklerinde her zaman köri kullanılır. Buğdaydan yapılan ince gözlemepide ekmeğiroti temel bir gıdadır ve genellikle köri, et, sebze ve mercimekle servis edilir.Pirinç de çok tüketilir. Prinç sade, baharatlarla kavrulmuş ve tatlılarda servis edilir.[33][34]
Lassi,Pencap bölgesi'nin geleneksel içeceğidir. Süt ve şekerli siyah çay Pakistan genelinde sevilir ve günlük tüketilir.[35][36] Sohan helvası, Pencap eyaletinin güney bölgesinden popüler bir tatlı yemektir ve Pakistan'ın her yerinde sevilir.[37]
^"This figure does not include data for Pakistan-administered areas of Kashmir; Azad Kashmir and Gilgit-Baltistan, which, according to 2017 Pakistani census, had a population of 4,045,367 and 1,492,924 respectively."
^Spuler, Bertold (1969).The Muslim World: a Historical Survey. Leiden: E.J. Brill.ISBN90-04-02104-3.
^Hussain, Rizwan."Pakistan".The Oxford Encyclopedia of the Islamic World. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.Pakistan is unique among Muslim countries in its relationship with Islam: it is the only country to have been established in the name of Islam
^Talbot, Ian (2 Şubat 1984)."Jinnah and the Making of Pakistan".History Today. 12 Ekim 2012 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.As British rule there drew to an end, many Muslims demanded, in the name of Islam, the creation of a separate Pakistan state.
^Khan, Nyla Ali (2013).The Fiction of Nationality in an Era of Transnationalism (İngilizce).Routledge.ISBN978-1-135-92304-4.Prior to the partition of India in 1947 into two separate nation-states, a group of Western-educated Indian Muslims who constituted the Muslim League, the pivotal Muslim political organization in undivided India, ardently advocated the logical of creating a separate homeland for Indian Muslims.
^Buzan, Barry; Wæver, Ole (2003).Regions and Powers: The Structure of International Security. Cambridge University Press. s. 55.ISBN978-0-521-89111-0. 22 Ocak 2018 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.In the framework of their regional security complex theory (RSCT),Barry Buzan and Ole Waever differentiate between superpowers and great powers which act and influence the global level (or system level) and regional powers whose influence may be large in their regions but have less effect at the global level. This category of regional powers includes Brazil, Egypt, India, Iran, Iraq, Israel, Nigeria, Pakistan, Saudi Arabia, South Africa and Turkey.
^Paul, T. V. (2012).International Relations Theory and Regional Transformation. Cambridge University Press. s. 11.ISBN978-1-107-02021-4. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2017.The regional powers such as Israel or Pakistan are not simple bystanders of great power politics in their regions; they attempt to asymmetrically influence the major power system often in their own distinct ways.
^Vandamme, Dorothee."Pakistan and Saudi Arabia : Towards Greater Independence in their Afghan Foreign Policy?"(PDF). Université catholique de Louvain. 10 Ekim 2017 tarihindekaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2016.Countries like Saudi Arabia and Pakistan have enough influence to not be considered small, but not enough to be major powers. Within the limits of their regions, they play a significant political role. Thus instinctively, they would qualify as middle powers. While it is not the objective here to question the characteristics of Jordan's definition of middle powers, we argue that Pakistan is in fact a middle power despite its being nuclear-armed. When looking at the numbers, for instance, it appears that Saudi Arabia and Pakistan can be classified as middle powers (see in this regard Ping, 2007).
^Goodwin, William (2002).Pakistan. Lucent Books. s. 79.ISBN978-1-59018-218-5.Pakistani food is similar to that of northern India, with a splash of Middle Eastern influence derived from other Muslim cultures over the centuries.
.svg)
