Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


İçeriğe atla
VikipediÖzgür Ansiklopedi
Ara

Oksijen

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Aynı adlı gazete içinOksijen (gazete) sayfasına bakınız.
Aynı adlı film içinOksijen (film) sayfasına bakınız.
Oksijen, 8O
Kaynamakta olan sıvı hâldeki oksijen
AllotroplarO2, O3 (ozon)
Görünüşgaz: renksiz
sıvı ve katı: soluk mavi
Standart atom ağırlığı Ar, std(O)[15,9990315,99977] geleneksel: 15,999
Periyodik tablodaki yeri
HidrojenHelyum
LityumBerilyumBorKarbonAzotOksijenFlorNeon
SodyumMagnezyumAlüminyumSilisyumFosforKükürtKlorArgon
PotasyumKalsiyumSkandiyumTitanyumVanadyumKromManganezDemirKobaltNikelBakırÇinkoGalyumGermanyumArsenikSelenyumBromKripton
RubidyumStronsiyumİtriyumZirkonyumNiyobyumMolibdenTeknesyumRutenyumRodyumPaladyumGümüşKadmiyumİndiyumKalayAntimonTellürİyotKsenon
SezyumBaryumLantanSeryumPraseodimNeodimyumPrometyumSamaryumEvropiyumGadolinyumTerbiyumDisprozyumHolmiyumErbiyumTulyumİterbiyumLutesyumHafniyumTantalTungstenRenyumOsmiyumİridyumPlatinAltınCıvaTalyumKurşunBizmutPolonyumAstatinRadon
FransiyumRadyumAktinyumToryumProtaktinyumUranyumNeptünyumPlütonyumAmerikyumKüriyumBerkelyumKaliforniyumAynştaynyumFermiyumMendelevyumNobelyumLavrensiyumRutherfordiyumDubniyumSeaborgiyumBohriyumHassiyumMeitneriyumDarmstadtiyumRöntgenyumKopernikyumNihoniyumFlerovyumMoskovyumLivermoryumTennesinOganesson


O

S
azotoksijenflor
Atom numarası(Z)8
Grup16. grup (kalkojenler)
Periyot2. periyot
Blok p bloku
Elektron dizilimi[He] 2s2 2p4
Kabuk başına elektron2, 6
Fiziksel özellikler
Faz(SSB'de)Gaz
Erime noktası(O2) 54,36 K ​(−218.79 °C, ​−361,82 °F)
Kaynama noktası90,188 K (-182,812 °C; -297,0616 °F)
Yoğunluk(SSB'de)1,429 g/L
sıvıyken (kn'de)1,141 g/cm3
Üçlü nokta54,361 K, ​0,1463 kPa
Kritik nokta154,581 K, 5,0436 MPa
Erime entalpisi(O2) 0,444 kJ/mol
Buharlaşma entalpisi(O2) 6,82 kJ/mol
Molar ısı kapasitesi(O2) 29,378 J/(mol·K)
Buhar basıncı
P (Pa)1101001 k10 k100 k
T (K)   617390
Atom özellikleri
Yükseltgenme durumları-2,-1,0,+1,+2
ElektronegatiflikPauling ölçeği: 3,44
İyonlaşma enerjileri
  • 1.: 1313,9 kJ/mol
  • 2.: 3388,3 kJ/mol
  • 3.: 5300,5 kJ/mol
  • (daha fazla)
Kovalent yarıçapı66±2 pm
Van der Waals yarıçapı152 pm
Bir spektrum aralığındaki renk çizgileri
Bir spektrum aralığındaki renk çizgileri
Elementinspektrum çizgileri
Diğer özellikleri
Kristal yapıBasit kübik
Basitkübik kristal yapısıoksijen
Ses hızı330m/s (gaz, at 27 °C)
Isı iletkenliği26.58×10−3  W/(m·K)
Manyetik düzenparamanyetik
Manyetik alınganlık+3449,0×10-6 cm3/mol (293 K)[1]
CAS Numarası7782-44-7
Tarihi
KeşifCarl Wilhelm Scheele (1771)
AdlandıranAntoine Lavoisier (1777)
Anaizotopları
İzotopBollukYarı ömür(t1/2)Bozunma türüÜrün
16O%99,76kararlı
17O%0,04kararlı
18O%0,20kararlı

Oksijenatom numarası 8 olan veO harfi ile simgelenenkimyasal elementtir.Oksijen ismiYunanca ὀξύς (oxis - "asit", tam anlamıyla "keskin",asitlerin acı tadı kastedilir) ve -γενής (-genēs) ("üretici", tam anlamıyla "sebep olan şey") köklerinden gelmektedir, çünkü isimlendirildiği zamanlarda tüm asitlerin oksijen içerikli olduğu sanılırdı. Standart şartlar altında, elementin iki atomubağlanarak çok soluk mavi renkte, kokusuz, tatsız,diatomik yapıdaki,O2 formülüne sahip dioksijen gazını oluşturur.

Oksijenperiyodik tablodakikalkojengrubunun üyesidir ve neredeyse diğer tüm elementlerle kolaycabileşik (baştaoksitler olmak üzere) oluşturabilecek, büyük ölçüdereaktif olan birametaldir. Oksijen güçlü biroksidanttır ve tüm elementler içinde ikinci en yüksekelektronegatifliğe sahiptir (sadeceflorun daha yüksek bir elektro negatifliği vardır).[2] Kütlesel olarak,hidrojen vehelyumdan sonra evrendeen bol bulunan elementtir[3] veyer kabuğunda en bol bulunan elementtir, bu kısmın kütlesinin neredeyse yarısını oksijen oluşturur[kaynak belirtilmeli]. Serbest oksijen, sudan oksijen elde etmek içinGüneş ışığını kullanan bazıfotosentetik organizmalar olmadan Dünya üzerinde bulunamayacak derecede fazla reaktiftir.O2 elementi bu organizmalarevrildiğinde, yaklaşık olarak 2,5 milyar yıl önce, atmosferde birikmeye başladı.[4]Diatomik oksijen gazı hacimsel olarakhavanın %20,8'ini oluşturur.[5]

Suyun kütlesinin %88'i oksijendir, bu yüzden canlı organizmaların kütlesinin büyük bir kısmını oksijen oluşturur. Organizmalardaki hem organik (proteinler,yağlar vekarbonhidratlar) hem de inorganik (dış iskelet,dişler vekemikler) neredeyse tüm ana moleküllerin yapısında oksijen bulunur. Element halindeki oksijeni;siyanobakteriler,Algler,bitkiler üretir ve tüm kompleks yaşam biçimlerindeki canlılar hücresel solunumda kullanır.O2 atmosferde birikmeye başlamadan önce, Dünya üzerinde evrimsel sürecinerken dönemlerinde dominant olanzorunlu anaerob organizmalar için oksijen toksik etki gösterir. Oksijenin başka bir formu (allotrop) olanOzon (O3), biyosferinmorötesi radyasyondan korunmasında atmosferdekiozon tabakası (ozonosfer) yardımcı olur, ancak yeryüzüne yakın yerlerdehava kirliliğinin yanı sıra çevreyi kirletici özelliği de bulunmaktadır. Daha yüksektealçak Dünya yörüngesi irtifasında kayda değer miktarda atomik oksijen bulunur veuzay araçlarında erozyona neden olur.[6]

Oksijen, sıvılaştırılmış havanınayrımsal damıtılmasıyla,zeolitlerinbasınç salınım adsorpsiyonu ile kullanılarak oksijenin havadan ayrılarak yoğunlaştırılmasıyla,suyun elektroliziyle ve diğer yollarla endüstriyel olarak üretilir. Oksijenin kullanım alanları arasında çelik, plastik ve tekstil üretimi,roket yakıtı,oksijen terapisi ve hava taşıtlarında, denizaltılarda,insanlı uzay uçuş programlarında vedalgıçlıkta yaşam destek üniteleridir.

Tarihçe

[değiştir |kaynağı değiştir]

OksijenCarl Wilhelm Scheele tarafından 1773 yılında veya daha erken yıllardaUppsala'da veJoseph Priestley tarafından 1774 yılındaWiltshire'da keşfedilmiştir. Fakat öncelik genellikle Priestley'e verilir çünkü onun çalışması daha önce yayınlanmıştır.Oksijen ismi, bu elementle yaptığı deneylerle o zamanlar popüler olankorozyon veyanma ile ilgiliphlogiston teorisinin gözden düşmesine sebep olanAntoine Lavoisier tarafından 1777 yılında türetilmiştir.[7]

Özellikleri

[değiştir |kaynağı değiştir]

Yapı

[değiştir |kaynağı değiştir]
1x5 cm'lik parlayan ultrapür oksijen viyali
Işık tayfını gösteren oksijen tüpü
Manyetik alan tarafından saptırılan sıvı oksijen damlası, oksijenin paramanyetik özelliği gösteriliyor.

Standart sıcaklık ve basınçta oksijen çok soluk mavi renkte ve kokusuz bir gazdır.O2 molekülünde iki oksijen atomu birbirlerineüçlü spinelektron dizilimiyle oluşmuşkimyasal bağlarla bağlıdır.

Oksijenin doğada kütle numaraları toplamı (15.9999, yaklaşık=) 16'dır. 16 (%99,76), 17 (%0,04) ve 18 (%0,20) olan üçizotopu vardır. Oksijenin atom ağırlığı 16 olarak kabul edilir. Kütle numaraları 14, 15 ve 19 olan izotoplarıradyoaktiftir. Fakat bu radyoaktiflerin ömrü oldukça kısadır. Oksijenin çekirdeğinde 8proton bulunmaktadır. Kimyasal tepkimelerin hemen hemen hepsinde ikielektron alarak eksi hale geçer. Oksijen normal sıcaklıkta pasiftir; yüksek sıcaklıkta aktiftir.

Oksijenin sudaki çözünürlüğü 0 °C'de 14,6 mg/L'dir. Oksijenin kritik sıcaklığı –118,8 °C'dır. Oksijen, bu sıcaklığın üzerinde sıvılaşamaz. Yani sadece basınç ile sıvılaştırılmaz. Oksijenin kritik basıncı 49,7 atmosferdir. Bir atmosfer basınçtaki ergime noktası –218,8 °C ve kaynama noktası –183 °C dır. Belirli bir miktardaki oksijen, katı ve sıvı hallerinin her ikisinde de açık mavi ve şeffaftır. Sıvı oksijen, kuvvetli bir magnetiktir. Şayet sıvı oksijenin bir atmosfer basıncındaki bir hacmi, normal şartlar altında (760 mm Hg ve 20 °C) buharlaştırılırsa, buharın hacmi sıvı hacminin 860 misli olur. Katı oksijenin yoğunluğu –252,5 °C de 1,426 g/cm³'tür. Metallerin çok azı, sıvı halde iken oksijen absorblar (emerler). Absorblanan bu oksijen metal katılaşırken tekrar metali terk eder.

Kaynakça

[değiştir |kaynağı değiştir]
  1. ^Weast, Robert (1984).CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. ss. E110.ISBN 0-8493-0464-4. 
  2. ^"Arşivlenmiş kopya". 4 Kasım 2011 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:9 Ekim 2011. 
  3. ^Emsley 2001, p.297
  4. ^"NASA Research Indicates Oxygen on Earth 2.5 Billion Years Ago".NASA (İngilizce). 6 Kasım 2008. 13 Mart 2008 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2007. 
  5. ^Cook & Lauer 1968, sf.499.
  6. ^"Atomic oxygen erosion". 13 Haziran 2007 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2009. 
  7. ^Parks, G. D. (1939).Mellor's Modern Inorganic Chemistry (6. bas.). Longmans, Green and Co. 

Dış bağlantılar

[değiştir |kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'taOksijen ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.
Vikisözlük'teOksijen ile ilgili tanım bulabilirsiniz.
Otorite kontrolüBunu Vikiveri'de düzenleyin
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Oksijen&oldid=34648682" sayfasından alınmıştır
Kategori:
Gizli kategoriler:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp