Oğuz grubu Türkî diller dil ailesinden Şaz Türkçesinin güneybatı koludur. Bu gruba ait dillerin toplam konuşan sayısı 120 milyon civarında olupAzerice ,Türkçe veTürkmence , bu gruptaki dillerin yaklaşık %95'ini oluştururlar.Gagauzca ,Balkan Gagauz Türkçesinden farklı bir dildir.
Oğuzcanın bir yazı dili olarak varlığını ortaya koyması oldukça geçtir. Başlangıcı,Oğuzlar 'ın Anadolu'da kurduklarıAnadolu Selçuklu Devleti 'nin sonlarına denk gelir.Büyük Selçuklu İmparatorluğu 'nun resmî dili Farsça olduğu için 13. yüzyılın ikinci yarısında yazılmış olan eserler de nitelik bakımından daha çok halka seslenen basit içerikli dinî eserlerdir. Selçukluların devamı niteliğindeki Anadolu Beylikleri döneminde ise, Oğuz Türkçesi artık çok yönlü yüzlerce telif ve tercüme eserlerle olgunluğa erişmiş bir yazı dili durumuna gelmiştir. Eski Anadolu Türkçesi veya Eski Türkiye Türkçesi diye adlandırılan bu dönem 13. ve 15. yüzyıllar arasını kaplamıştır.[ 1]
Tüm Türk dillerini konuşanların sayısı, birbirini anlayabilen dillerden oluşan gruplara ayrıldığında, böyle bir paylaşım ortaya çıkmaktadır.
Karluk (%18.89)
Kıpçak (%14.46)
Ogur (%1.06)
Sibirya (%0.41)
Argu (%0.03)
Oğuz (%65.15)
Günümüzde konuşulan Oğuz dilleri bulundukları coğrafya ve sahip oldukları ortak özelliklerden yola çıkarak Doğu, Batı ve Güney kollarına ayrılmaktadır.
Kırım Tatarcası veUrumca Kıpçak grubuna ait diller olmakla birlikte Oğuz dillerinden büyük oranda etkilenmişlerdir.
Günümüzde ölü bir dil olanPeçenekçe 'nin de çok büyük ihtimalle bir Oğuz dili olduğu düşünülmektedir ancak yeterli kanıt bulunamamıştır.[ 3]
Oğuz dilleri belirli dilsel ortak özellikler gösterdiklerinden ötürü aynı dil grubu altında sınıflandırılırlar. Bu özelliklerin bazıları diğer Türki diller ile paylaşılmakla beraber kimileri de bu dil grubuna mahsustur.
Başta bulunan*h sesinin düşmesi (Halaçça dışındaki tüm Türk dillerinde bulunur) Eski Türkçede bulunan-n vasıta ekinin düşmesi (Yakutça ve Halaçça dışındaki tüm Türk dillerinde bulunur) İnce ünlülerden önce duraksamaların titreşimlileşmesi (Örnek:gör - <kör ) [ɯ/u] [q/ɣ] quru <quruq , "kuru",sarɯ <sarɯɣ , "sarı")Ortaç formlarının-gan dan- an a değişmesi> Bu gruptaki dillerde aslî uzun ünlüler vardır veya aslî uzun ünlülerin izine rastlanır. Bu gruptaki diller diğer gruplardaki dillerden farklı olarak, özellikle:
Ağzı çevreleyen organa: dudak Kolun bitiminde yer alan organa: el Sol yönünün tersine: sağ Bilimsel adı, dilden dile değişkenlik gösterebilir, Passer domestocus olan kuşa: serçe Alçağa veya aşağısına: aşağı ismini ve isminin türevlerini vermektedir. Bu gibi leksikal özellikler, Salarca dahil,[ 4]
Leksikal Özellikler Oğuz olmayan grup dilleri Oğuz grubu dilleri Kazakça(Kıpçak)
Yeni Uygurca(Karluk)
Sarı Uygurca(Sibir)
Salarca Azerbaycan Türkçesi Gagavuzca Türkçe Türkmence erin qalpuq tımsığ dodax dodaq dudak dudak dōdak qol qol elig el əl el el el but put but incix bacaq bacak bacak būt; īnjik kişkentay sawsaq çımçılaq aʰtimaq seci burmax kiçik barmaq küçük parmak serçe parmak kiçi barmak oñ oñ oñ sıx sağ sağ sağ sag tömen töwen poğıs aşax alçaq alçak alçak aşāk ökpe ökpe öʰkpe öxen ağciyər ak ceer akciğer öýken işek üçäy iʰçikı bağzux bağırsaq barsak bağırsak içege dem nepes or solax nəfəs soluk soluk dem jötel yötel yütirik öxsürüx öskürək üüsürük öksürük üsgülewük sañıraw gas teñı sağır sağır saar sağır ker judırıq muşt uzuruʰk yuğurdax yumruq yumruk yumruk ýumruk torğay quşqaç qoʰqaş seci sərçə saçak serçe serçe jarğanat şepereñ sudanqanat yarasan yarasa yarasa yarasa ýargānat qoyan toşqan doʰsgan dovşan dovşan tauşam tavşan towşan qumırsqa çümüle sorğıʰlçın gumısgan qarışqa karımca karınca garynja teñiz şayanı qısquçbaqa 螃蟹 螃蟹 yengəc engeç yengeç leňňeç tışqan çaşqan şığan geme siçan sıçan fare syçan eşgi öçke uşgo eşgü keçi keçi keçi geçi juqa tarı shiyawmi soʰqba dügü düyü incä bulgur düğü tüwi nan bolka goke ehmex çörək ekmek ekmek çörek ayır ara çipçi yova yaba yaba yaba ýāba şatır ögze yüvaş eçex dam örtü çatı üçek arqan arğamça, arqan şip urxan örkən urgan urgan, örken urgan küyew küyoğul küzegi güy kürəkən, yeznə damat, güvää damat, güveyi giýew, kö:reken jañbır yamğur yağmır yağmur yağış, yağmur yaamur yağmur yagmyr nayzağay çaqmaq yasın yıldırcañ ildırım yıldırım yıldırım ýyldyrym endi emdi am inci indi şindi şimdi indi tüs çüş künoʰrta öyle günorta üülen öğle öýle tüsten burın çüstin burun künoʰrtadan porn goşlux quşluq kuşluk kuşluk guşluk
Dil Konuşan sayısı Konuşulan ülkeler ve konuşan sayısı Türkçe 88 milyon Türkiye Balkanlar , 1.9 milyon
Bulgaristan
Kuzey Kıbrıs
Rusya Almanya
Avrupa Birliği
Irak
Suriye
Gagavuzca 140.000 Moldova Ukrayna
Bulgaristan [ 5]
Azerice (Azerbaycan Türkçesi)
23 milyon[ 6] İran [ 7] Azerbaycan
Türkiye
Rusya [kaynak belirtilmeli
Gürcistan [ 8]
Türkmence 11.2 milyon Türkmenistan İran
Afganistan
Özbekistan [ 9]
Horasanca 886.000 İran Horasan )[ 10] Kaşgayca 1.500.000 İran Fars ,Huzistan )[ 11] Aynallu 7.000 İran Merkezi ,Erdebil veZencan )Afşarca 30.000 Afganistan Kabil ,Herat ),Kuzeydoğu-İran Salarca 70.000 Çin Qinghai veGansu )[ 12] Toplam ~121.000.000
^ Azerice,Glottolog Salçukça ile beraber Batı grubu yerine "Orta Oğuz dilleri" adlı farklı bir kola yerleştirilir. ^ Zeynep,KORKMAZ,"OĞUZ TÜRKÇESİNİN TARİHÎ GELİŞME SÜREÇLERİ VE DİVANU LÛGAT-İT-TÜRK [ölü/kırık bağlantı Türkoloji Makaleleri 31 Mart 2016 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi . ^ Glottolog' daModern Azeric 24 Şubat 2021 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi . girdisi.^ Баскаков, Н. А. Тюркские языки, Москва 1960, с. 126-131. ^ Dwyer, Arienne M. (1998). "the Turkic Stratigraphy of Salar: An Oghuz in Chagatay Clothes?".Turkic Languages (İngilizce). Harrassowitz Verlag: 49-83. ^ Lewis, M. Paul, (Ed.) (2009)."Language Family Trees: Altaic, Turkic, Southern, Turkish" .Ethnologue: Languages of the World . Dallas, TX: SIL International. 19 Ekim 2012 tarihinde kaynağındanarşivlendi . Erişim tarihi:29 Nisan 2011 . ^ Azerbaijani ,Ethnologue North Azerbaijani ,Ethnologue (21. baskı, 2018)South Azerbaijani ,Ethnologue (21. baskı, 2018)Salchuq ,Ethnologue (21. baskı, 2018)Qashqai ,Ethnologue (21. baskı, 2018)^ Ethnologue'da Güney Azerbaycanca maddesi ^ Azerbaijani at Ethnologue (21st ed., 2018)North Azerbaijani at Ethnologue (21st ed., 2018)South Azerbaijani at Ethnologue (21st ed., 2018)Salchuq at Ethnologue (21st ed., 2018)Qashqai at Ethnologue (21st ed., 2018) ^ Turkmen at Ethnologue (21st ed., 2018) ^ "Khorasani Turkish - Ethnologue" . 6 Haziran 2019 tarihinde kaynağındanarşivlendi . Erişim tarihi:10 Mart 2019 . ^ http://www.ethnologue.com/language/qxq%7Cwebsite=Ethnologue}} ^ Ethnologue.com :report for language code:slr 18 Eylül 2008 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi .Ön diller Ogur Şaz
Notlar: 1 İki farklı dilin karışımı ile oluşmuş melez diller. 2 Yazı dili olmayan diller. 3 Sınıflandırılması tartışmalı diller.
