Nádleehi,Diné (Navaho) kültüründe,[1] kadınsı bir erkek veya "kadınsı bir doğaya sahip" erkek kişidir.[2][3] Bununla birlikte,nádleehi'nin toplumsal cinsiyet rolü de değişkendir veikili cinsiyetler ile tanımlanamaz.[2] Bazı Diné insanlarıcinsiyet spektrumunda dört genel bireyi tanır: kadınsı kadınlar, erkeksi kadınlar, kadınsı erkekler ve erkeksi erkekler.[2]Nádleehí, toplumsal cinsiyetini günden güne farklı bir şekilde veya yaşamları boyunca farklı dönemlerde, topluluktaki rolleri ve geleneksel olarak kadınlar veya erkekler tarafından düzenlenen törenleri yerine getirerek ifade edebilir. Bazen, bazıları yalnızca cinsiyet spektrumunun ortalarına yakın olan kişiler tarafından tutulabilecek pozisyonlara sahip olabilir.[1] Çağdaşnádleehí modern,kızıldericilikiki ruhlu veyaLGBT topluluklarına katılabilir veya katılmayabilir. Toplulukları tarafındannádleehí olarak tanınan dikkate değer kişiler, geleneksel dokumacı ve tören şarkıcısıHosteen Klah (1867–1937) ve Haziran 2001'de 16 yaşında öldürülenFred Martinez'dir.[3]
Fred Martinez, annesi Pauline Mitchell ileDiné alanındaColorado, Cortez'de yaşıyordu.[4] Martinez'in arkadaşları, "kadınsı" doğası nedeniyle okulda sık sık akranları tarafından taciz edildiğini söyledi.[4] Martinez'in annesi,LGBT bireyi olan oğlunu ve arkadaşlarını destekliyordu.[4] Diné toplumu geleneksel olarak anasoyludur, topluluğun belirli cinsiyete dayalı üyeleri için onurlandırılmış sosyal ve törensel rollere sahiptir ve Martinez'in annesi, büyükannesi ve topluluktaki diğerleri onu nádleehí olarak tanıdı ve kabul etti.[5]
Fred Martinez, Haziran 2001'de Shaun Murphey tarafından öldürüldü ve Murphey'in nedenlerinin Martinez'innádleehí olmasıyla bağlantılı olduğu belirlendi. Murphey, bir nefret suçu olarak değerlendirilmemesine rağmen tutuklandı ve mahkûm edildi.[4][6] Fred Martinez'in vakasıyla ilgili belgeselTwo-Spirits, hem Fred Martinez'in hayatını hem de geleneksel Diné kültüründekinádleehí rolünü anlatıyor.[6]
Geleneksel olarak,nádleehí bir birey genç yaşta aileleri tarafından tanınır. İçgüdüsel olarak o toplumda tipik kadın rollerini üstlenirken görüldükleri gibi, bu kültürde genellikle kadınlarla ilişkilendirilen giyim ve işi de üstlenirler.[1] Olgunlaştıkça, genellikle kendilerini diğer erkeklerden cinsel olarak çekici bulurlar ve bu genellikle topluluk tarafından kabul edilir.[1] Birnádleehí'nin yaşamdaki rolü, farklı insan gruplarıyla veya farklı kültürel bağlamlarda olduğu gibi biraz değişken olabilir.[1]Nádleehí'nin sosyal ve törensel rolü, Diné kültürüne ve topluluklarına özgü olması bakımından diğeriki ruhlu rollerden farklıdır; İki ruha sahip olan diğer uluslar - eğer varsa -[7] kendi dillerinde isimleri vardır ve roller ve diğer ayrıntılar bu belirli kültürlere özgü olma eğilimindedir.[1]