Mercanlar (Anthozoa),omurgasız hayvanlarınKnidliler şubesinin denizlerde yaşayan bir sınıfıdır. Yumuşak mercanlar, boynuzsu mercanlar, dikenli mercanlar, gerçek mercanlar gibi çeşitleri vardır.Deniz şakayıkları da bu sınıftandır.Polip vücutlu bu canlılarınmineral maddelerinden karışmış boynuzsuiskeletlerine demercan denir.
Sığ okyanus alanlarındasu yosunları ve bazısölenteratalarınkalkerli iskeletlerinin binlerce yıl boyunca belli bir bölgede toplanması sonucundamercan kayalıkları meydana gelir. Yalnız veyakoloniler halinde yaşarlar. Vücutlarıışınsal simetrilidir.Ağız çevrelerinde uzantılı dokunaçları vardır. Ağız ve kollarıkaslarla açılıp kapanabilir. Küçük canlılarla beslenirler. İskeletleri dış derilerinin salgısından meydana gelir.
Akdeniz,Kızıldeniz gibi sıcak deniz diplerinde bulunan büyüktaşlara yapışık olarak yaşarlar. Pek nadir olarak serbest yüzenlerine de rastlanır. Her bir mercan veya mercan ünitesikalkerli bir kabuk içinde birbirine sıkı sıkı bağlanmış mercan hayvancıkları ihtiva eder. Mercanın vücudu sütun şeklindedir. Bu sütunun üstünde, kavrama uzuvlarını ve merkezi ağzı taşıyan düz bir disk bulunmaktadır. Mercan, kabuğun içinde belli bir miktarda büzülebilir, ancak kabuğu terk edemez. Koloni fertlerinin kabukları birbirinden değişik şekillerdedir. Kalkerden meydana gelen kabuk kütlesi, sürgün şeklindeki üreme sonucu devamlı olarak büyür. Bu büyüme sırasında sadece kütlenin yüzeyindeki mercanlar canlı olarak kalır.
Hemeşeyli, hem de bölünme veyatomurcuklanma ileeşeysiz çoğalırlar. Eşeysiz olarak üreyenler ana koloniye bağlı kalırlar. Çoğu ayrı eşeylidir. Üreme hücrelerinindöllenmesi ana hayvanın içinde veyasuda serbest olarak olur.Döllenme sonucu meydana gelen kirpiklilarva küçük bir kurtçuğa benzer. Kirpikleriyle bir müddet serbest yüzdükten sonra kendini bir kayaya sabitler. Gelişimini tamamlayarakpolip haline gelir ve kalkerli bir iskelet salgılar. Tomurcuklanma ile üreyerek yeni polipler meydana getirir. Koloninin salgıladığı iskeletler yığın halini alarak, mercanlar hareket edemez olur.
Mercan katılıkta taş gibidir, denizin dibinde ise adetabitki gibi biter. Denizin diplerinde rengarenk çiçek bahçelerini andırırlar. Suyun yüzünden yukarı çıkıp kuruyunca katılaşıp toprak olur. Bu özelliklerinden dolayı mercanlar uzun yıllar denizlerde büyüyen taş haline gelmiş çiçekler olarak sanıldılar. Günümüzde ise mercanlar,omurgasız hayvanlar sınıfında incelenmektedir.
Kaynaşan mercan iskeletlerinin zamanla deniz yüzeyine kadar yükselerek meydana getirdikleri uzun mercan kayalarınaresif denir. Bazen de halka şeklini alarak ortası deniz olan adalar meydana getirirler. Bunlara daatol denir. Mercan kayalıklarının meydana gelebilmesi için suyun ılık olması lazımdır.Norveç batı sahillerinde olduğu gibi soğuk iklim bölgelerinde de mercan kayalıklarına rastlanmaktaysa da, mercan kayalıklarının en çok bulunduğu yerler;Afrika'nın doğu sahillerindenBüyük OkyanustakiHawaii Adaları arasındaki bölge ileBermuda'danBrezilya'ya kadar olan bölgelerdir.Akdeniz'de de çalı veya ağaç biçimli koloniler halinde, 200 metrelik derinlerde bulunurlar.
Taşsı mercan (Scleractinia)
Üç tip mercan kayalığı vardır. Bunlardan birincisi sahile yakın bölgelerde bulunur. İkincisi sahilden uzakta açık denizde, üçüncü de sığ sularda bulunur. En meşhur mercan kayalıklarıAvustralya'nın kuzeydoğu sahillerinde bulunan ve uzunluğu 2000 km olanBüyük Set Resifi'ndir. Mercanların renk ve görünüşleri çeşitlidir. Çimen, yelpaze,ağaç dalı şeklinde olanları vardır.Kırmızı,yeşil,turuncu,beyaz,çizgili ve desenli de olabilirler.
Mercanlı Kıyı ya daResifli Kıyılar geneldetropikal iklim kuşağında görülen birkıyı tipidir. Bu iklim tipinin tropikal iklimlerde gözükme sebebi bu kıyı da yaşayan canlılar olan mercanların sığ ve sıcak su sevmeleridir.[2] Bu kıyı tipinde bazen mercanlar üst üste çıkarakMercan adaları ya daAtol adı verilen küçük adacıklar oluşturur.[3]
Çok eskiden beri mercan iskeletlerinden süs eşyası yapılmaktadır. Kolye, gerdanlık, küpe,tesbih gibi eşya imal edilir. Kırmızı mercan en meşhurlarıdır.
.jpg)
