Mast hücresi veyamastosit, (mikroskobik görüntü)bazik boyalarla boyanan,histamin veheparin açısından zengingranüllere sahip bir hücredir.Bağışıklık sisteminde önemli bir rolü vardır, özelliklealerji veanafilaksideki yeriyle tanınır.
Mast hücrelerikemik iliğinde köken alır ve dolaşıma öncü hücreler olarak girerler. Daha sonra değişik dokulara yerleşip, farklı olgun mastosit tiplerine farklılaşırlar (değişirler). Vücuttaki dokularda, özelliklekan damarları ve sinirlerin yakınında bulunurlar. Dışarısıyla doğrudan temasın olduğu solunum ve sindirim sistemi ve deri gibi yüzeylerin altında büyük sayılarda bulunurlar. Mast hücreleri çeşitlikimyasal,fiziksel veyabiyolojik uyarılarla aktive olurlar. Aktive olduklarında sentezlemiş olduklarımediatörleri salgılarlar.
Mast hücreleri genelliklealerjik reaksiyonlarda oynadıkları rol ile tanınmakla beraber; kazanılmış bağışıklık (immünite), doku tamiri,pıhtılaşma,fibrinoliz veanjiogenez gibi durumlarda da rol almaktadır. Ayrıca mast hücreleriparaziter enfeksiyonlarda da önemli bir rol alırlar.
Mast hücreleri ilk kez 1878 yılındaPaul Ehrlich tarafından tanımlanmıştır. Mast hücrelerinin sahip olduğu büyük granüller yüzündenPaul Ehrlich bu hücrelerin yakınında bulunduklarıdoku hücrelerini besleyip, desteklediği kanısına varmıştı. Bu yanlış kanısından yola çıkarak bu hücrelere "mastzellen" yani "besleyen-hücreler" ismini vermiştir. Bugün mast hücrelerinin bağışıklık sisteminin bir parçasını oluşturduğu bilinmektedir.
AslındaPaul Ehrlich'den önce, 1863 yılındavon Recklinghausen tarafından yapılmış bir çalışmadakurbağa mezenterine ait boyanmamış kesitlerde damarlara yakın yerleşimli granüllü hücreler tanımlanmıştır.
Mast hücreleri genellikle yuvarlak veyaoval şekilde, 10-30μm çapındadırlar. Sahip oldukları salgı granülleri 0.3-2.0μm çapındadır.
Mast hücreleri yine bağışıklık sisteminde yer alan ve kanda bulunanbazofil granülositlerine benzerler. Benzerlikleri dolayısıyla mast hücrelerininyerleşmişbazofil hücreleri olduğu varsayımı ortaya atılmıştır. Fakat daha sonraki bulgular mast hücrelerininkemik iliğinden köken aldığını göstermiştir.Bazofil hücreleri kemik iliğinden olgunlaşmış olarak ayrılırken mast hücreleri olgunlaşmamış (immatür) olarak ayrılırlar. Dokuların yanına yerleşince olgunlaşır, farklı olgun mast hücrelerine farklılaşırlar.
İki tip mast hücresi tanımlanmıştır;bağ dokularında bulunan mast hücreleri vemukozal mast hücreleri. Mukozal mast hücrelerinin aktiviteleriT hücrelerine bağımlıdır. Bağ dokularında bulunan mast hücreleri çok sayıda bazofilik granüller içerir.
Mast hücrelerifagositoz yapar,antijen işler,sitokin üretir,vazoaktif madde salgılarlar.Fagositoz yaparak bakterileri öldürebildiği bilinse de bu etkisifagositlerden daha azdır.
Mast hücreleri membranlarındaImmünoglobulin E (IgE)reseptörlerinin yanı sıra,Immünoglobulin G (IgG) vekompleman reseptörleri bulunur.
Mast hücrelerinin membranında bulunan FcεRI isimli yüksek afiniteliIgE reseptör bulunur. Yüksek afinitesi yüzünden IgE molekülleri bir kez bağlandıktan sonra ayrılamazlar, bunun sonucunda da mast hücreleri IgE ile kaplanır. IgEantikorlarıB hücreleri tarafından üretilir.
Alerjik reaksiyonlarda, mast hücreleri birallerjen, zaten hücreye bağlanmış olan, birIgE'ye bağlanana kadarinaktif kalırlar.Allerjenler genellikleprotein veyapolisakkarittirler. Allerjen mast hücresinin yüzeyindeki IgE'ye moleküllerininFab kısmına bağlanır. Bulgulara göre iki veya daha fazlaIgE molekülüne antijenlerin bağlanması (yani çapraz bağların oluşması) sonucu mast hücresi aktive olur (etkinleştirilir).
Aktive olduktan sonra mast hücreleri hızlıca granüllerini ve çeşitli hormonalmediatörleriinterstitiuma salarlar. Farklı formlardaki (IgE dışındaki,kompleman sistemi gibi) aktivasyon süreçleri de mümkündür, tanımlanmıştır.
Aktivasyon sonucu hücrelerarası (interselüler) ortama salınanmoleküllerden bazıları:
Ayrıca,tümör nekrozis faktör alfa (TNF-α) mast hücrelerinde hem önceden sentezlenip depolanmakta, hem de aktive olan hücrelerde sentezlenmektedir.
Mast hücreleri birçokkütanöz vemukozalalerjide,astım,egzama (ekzema),alerjik rinit vealerjik konjunktivitte rol alırlar. Ayrıca kullanılanantihistamin ilaçları histaminin sinir uçlarındaki etkisini bloke ederek (engelleyerek) çalışır.
Aşırı duyarlılık yaratan bir antijenin vücuda girişi ile oluşan bir tür şiddetliantijen-antikor reaksiyonu olananafilakside, vücudun her yanındaki mast hücreleridegranülasyona uğrar ve bunun sonucundavazodilasyon (damar genişlemesi) gerçekleşir.
Mast hücrelerinin hızla üremeleri ve birikmeleri durumunamastositoz adı verilir.Kütanöz ve sistemik formlarda görülür. Kütanöz sadece deri ile ilgiliyken, sistemik formu birçok organı içerebilir.
_diagram_en.svg)
