Mardin ili Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Dicle Bölümü'nde yer alır. Suriye ile sınır komşusudur. Güneyinde Suriye, batısındaŞanlıurfa, kuzeyindeDiyarbakır veBatman, kuzeydoğusundaSiirt ve doğusundaŞırnak bulunur.
Mardin ili, yaklaşık olarak 37°18′44″ kuzey enlemi ve 40°44′06″ doğu boylamı üzerinde yer almaktadır.
Mardin'in deniz seviyesinden yüksekliği 1.050 metredir.[1]
İl genelindeki başlıca akarsular; Buğur Çayı, Çağçağ Suyu, Savur Çayı ve Zergan Deresidir. Derik ilçesininBuğur köyü yakınlarında doğan Buğur Çayı 53,65 km uzunluğunda olup, akarsuyun tamamına yakını il içerisinde akmaktadır. 103 km uzunluğundakiÇağçağ Deresinin tamamı il içerisinde akmaktadır.Savur ilçesinden kaynağını alan 92 km uzunluğundaki Savur Çayının 60,5 kmlik bölümü il içerisinde akmaktadır.[2]
2013 yılı verilerine göre il genelinde 126.908 hektar alanda orman arazileri görülmektedir. Orman arazilerinin büyük bölümü bozuk baltalıklardan oluşmaktadır.[3]Mardin ilindeki mera arazileri insan faaliyetleri nedeniyle azalmaktadır. 2011 yılı verilerine göre ilde, çayır ve meraların kapladığı alan 115.447hektardır.[4] Mera arazileri zayıf vasıflı olup, tarla açmaları nedeniyle azalmaktadır.
İl genelindekarasal iklim özellikleri görülmektedir. Kış ayları soğuk geçmektedir. Yaz aylarında güneyden gelen çöl iklimi etkisi altında olduğu için kurak geçer. İlde ölçülen en yüksek sıcaklık 42,5 °C'dir (31 Temmuz 2000). İlde ayrıca Türkiye sıcaklık rekoru kırılmıştır (48,8 °C Mardin, Kızıltepe). İlde ölçülen en düşük sıcaklık -14,0 °C'dir (22 Şubat 1985). Ayrıca bölge ilkbahar yaz gibi çöllerden gelen toz taşınımı etkisi altına girer.Derik,Nusaybin veSavur ilçelerindeAkdeniz iklimi özellikleri de görülür. Ortalama en yüksek sıcaklık 34,9 °C ile temmuz ayında, ortalama en düşük sıcaklık 0,5 °C ile ocak ayında görülür.[5]
1960'lı yıllarda şehre göç başlamış ve kır nüfusu oran olarak azalmaya başlamıştır. 1990 yılında dört ilçenin komşu illere bağlanmasıyla nüfus %14,4 oranında azalmıştır. 2000 nüfus sayımında ilk defa kır nüfusu, kent nüfusunun gerisinde kalmıştır. Bunda en önemli etkenler ekonomik kaygılar ve 90'lı yıllarda başlayan terör faaliyetleridir. Güvenlik kaygıları nedeniyle hem ildeki kırsal kesimlerden, hem de diğer illerden Mardin şehrine göç hareketleri başlamıştır.
Şehir nüfusu oranı %60, kırsal nüfus oranı %43'tür. Nüfusu en yüksek ilçeler sırasıylaKızıltepe,Merkez, Nusaybin veMidyat'tır. Genç bir nüfus yapısına sahiptir. 2000 yılına göre 15 yaşın altındaki nüfusun oranı %44,8'dir.
Not: 1990 yılında bazı ilçelerin yeni kurulanBatman veŞırnak illerine bağlanmaları ile nüfus azalmıştır.
Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2025 verileri[30])
Mardin il nüfusu: 895.911 (2024 sonu). İlin yüzölçümü 8.780 km2dir.[31] İlde km2ye 102 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 223 kişi ileArtuklu veKızıltepe'dir.)
İlde yıllık nüfus artış oranı %0,79 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük olan ilçeler:Artuklu (%1,91) -Savur (-%7,18)
06 Şubat 2025 TÜİK verilerine göre 10 ilçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 701 mahalle bulunmaktadır.
2024 yılı sonunda Mardin ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri[32]
Ekonomisi tarım, hayvancılık ve ticarete dayalıdır. 2001 yılına göre ildeki iktisadi faaliyetlerin %66,8'i tarım, çiftçilik ve hayvancılık alanlarında gerçekleşmiştir.[34]Suriye sınırındakiorganik tarıma elverişli topraklarmayınlı olması nedeniyle Mardin ekonomisine katkı sağlamamaktadır.[35] Tarımdan sonraki en önemli sektörü devlet hizmetleri oluşturmaktadır.[34] 2001 yılına göre ilde kişi başına düşengayri safi yurt içi hasıla 983 Dolardır.[36]
İlde "Mardin Serbest Bölgesi" ve "Mardin Organize Sanayi Bölgesi" adlarında üretim ve sanayi bölgeleri bulunmaktadır. Bölgenin en önemli projesi olanGüneydoğu Anadolu Projesi'nin tamamlanamaması nedeniyle tarım ürünlerine dayalı sanayi gelişmemiştir. Sanayinin toplam gelir içindeki payı %5,5'tir.[34]
İlde kültür turizmi, inanç turizmi imkânları olmasına karşın Mardin ekonomisinde önemli bir yere sahip değildir.
Mor Petrus - Mor Paulus Kilisesi, Mardin kent merkezindedir.
Mort Şmuni Kilisesi, Mardin kent merkezindedir.
Surp Kevork Kilisesi, Mardin kent merkezindedir.
Mor Hürmüzd Keldani Kilisesi, Mardin kent merkezindedir.
Mor Mihael Manastırı, Mardin kent merkezinin güneybatısındadır.
Deyrüzzaferân Manastırı, şehir merkezine 5 km. mesafededir. Milattan önceki dönemlere ait bölümleri olmakla birlikte, dördüncü yüzyılın sonlarında yapıldı. Geçmişte farklı isimlerle, 15. yy'dan günümüze ise Za'ferân olarak bilinen manastır 1293-1932 yılları arasında Süryani Patriklik merkezlerinden biriydi.
Deyrulumur Manastırı,Midyat ilçesi,Yayvantepe mahallesi yakınlarındadır. 397 yılında yapılan manastır, tarih boyunca dört farklı isimle anıldı. 615 yılından 1049 yılına kadar Turabidin Metropolitlik merkezi olan manastır, bu sıfatını 1915 yılına kadar korudu.
2018-2019 Sezonu sonunda, futboldaBAL'daki tek takım Mardin BŞB grup 2.si olmuştur.
Futbolda 2020-2021 Sezonu içinde şu an Misli.comTFF 3. Ligde Mardin Fosfat Spor mücadele etmektedir.
Basketbol kadın 1. ligde Mardin BŞB lig 6.sı olmuştur. Federasyon kupasında ise Yarı final sonu kupa 5.si olmuştur.
Voleybolda kadınlar 1. Liginde Mardin BŞB, grup 10.su olmuştur. Mardin'in erkekler 2. liginde 10 takımı, kadınlar 2. Liginde 3 takımı yer almıştır. Bölgesel ligde 13 takımı vardır.
Hentbol kadınlar 1. ligindeki Mardin BŞB, süper lige yükselmiştir. Ligdeki diğer takım 1947 Sağlık ve SK. lig 5.si olmuştur. Erkekler 2.ligde 1903 Mardin Spor da lig 5.si olmuştur.
Önemli spor tesisleri:21 Kasım Stadyumu (5.700) ve Artuklu Yeni Spor Salonu (2.300)'dur.
Büyükşehir illerinde merkezi yönetim vali, il müdürleri ve il danışma kurulundan oluşur.
Mardin, bir büyükşehirdir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan vali, merkezi yönetimi temsil eder ve cumhurbaşkanı tarafından atanır.
Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi'ne devretmiş ve kaldırılmıştır.
Mardin Valisi 1976-Elazığ doğumluTuncay AKKOYUN, Ağustos 2023/376 sayılı kararla Karaman Valisi iken atanmıştır.
Vali ve kaymakamlara ait bilgilerMardin'in ilçeleri sayfasında gösterilmiştir
Büyükşehir belediyelerinde yerel yönetim; büyükşehir belediye başkanı, büyükşehir belediye meclisi ve büyükşehir belediye encümeninden oluşur.
Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.[42][43] Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.
Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16.madde)
2019 Türkiye yerel seçimleri sonunda Mardin Büyükşehir Belediye Başkanlığını kazananAhmet Türk (HDP), 19 Ağustos 2019 tarihinde görevden alınmış, yerine Mardin Valisi Mustafa Yamankayyum olarak atanmıştır.[44]
Diğer ilçelerden Derik, Kızıltepe, Mazıdağı, Nusaybin ve Savur'un HDP'li belediye başkanları da göreve geldikten sonra İçişleri Bakanlığı tarafından görevden alınmış, yerlerine ilçe kaymakamları kayyum atanmıştır.[45][46]
Son durumda 10 ilçe belediyesinin 5'ini kayyum olarak atanan kaymakamlar, 5'ini deAk Partili belediye başkanları yönetmektedir.
Mardin Büyükşehir Belediye Meclisi bazı üyelerin görevden uzaklaştırılması nedeniyle belirsizleşmiştir[47]
Büyükşehir ve ilçe belediye başkanlarına ait bilgilerMardin'in ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.
Büyükşehir ve ilçe belediyeleri 2019 yerel seçim sonuçları aşağıdaki gibidir.[48]
Diyarbakır yolu üzerinde, Mardin şehir merkezinde yer alanMardin Artuklu Üniversitesi 2007 yılında kurulmuş ve 2007-2008 döneminde eğitim öğretime başlamıştır.
Mardin ilindeSağlık Bakanlığı'na bağlı 11 hastane bulunmaktadır. Mardin şehir merkezindeMardin Devlet Hastanesi,Mardin Kadın Doğum ve Çocuk Hastanesi veMardin Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi bulunmaktadır.Derik ilçesindeDerik Devlet Hastanesi,Dargeçit ilçesindeDargeçit Devlet Hastanesi,Kızıltepe ilçesindeKızıltepe Devlet Hastanesi,Mazıdağı ilçesindeMazıdağı İlçe Hastanesi,Midyat ilçesindeMidyat Devlet Hastanesi,Nusaybin ilçesindeNusaybin Devlet Hastanesi,Ömerli ilçesindeÖmerli İlçe Entegre Hastanesi,Savur ilçesindeSavur İlçe Entegre Hastanesi sağlık hizmeti sağlamaktadır.[50] Özel kurum olarakMardin şehir merkezinde 1 hastane hizmet vermektedir.[51]
Kızıltepe ve Nusaybin ilçelerinden geçen doğu-batı yönündekiD.400 karayolu, ildeki en önemli karayoludur.Şanlıurfa veŞırnak illerinden bu yolla ulaşılabilir. Şehir merkezine 20 km uzaklıktakiMardin Havalimanı'na Türkiye içi tarifeli uçak seferleri düzenlenmektedir.
^"1935 Genel Nüfus Sayımı"(PDF).20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihindekaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
^ ."1945 Genel Nüfus Sayımı"(PDF).21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihindekaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
^ ."1955 Genel Nüfus Sayımı"(PDF).23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihindekaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
"Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları"(html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi:13 Nisan 2016.
"Mardin Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
"Mardin Nüfusu". nufusune.com.Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
"Mardin Nüfusu". nufusubu.com.Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
