Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi Rehiyong Awtonomo ng Muslim Mindanao (Filipince) | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1989-2019 | |||||||||||
 Bayrak  Arma | |||||||||||
 Filipinler'deki konumu | |||||||||||
| Tür | Özerk bölge | ||||||||||
| Başkent | Cotabato(Hükûmetin geçici ve fiili makamı Parangde jure hükûmet merkezi, (1995–2001) | ||||||||||
| Tarihî dönem | 1989–2019 | ||||||||||
| |||||||||||
| Nüfus | |||||||||||
• 2015 sayımı | 3,781,387 | ||||||||||
| |||||||||||
| Günümüzdeki durumu | Bangsamoro | ||||||||||
Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi (kısacaARMM)Filipinler'in güneyinde Mindanao Adalar grubunda yer alan,Müslümanların çoğunlukta olduğu özerk bir bölgeydi. Özerk bölge Müslümanların çoğunlukta olduğu 5 ilden oluşur. Bu illerBasilan,Lanao del Sur,Maguindanao,Sulu veTawi-Tawi'dir .Cotabato Şehri her ne kadar kendi yetkisinin dışında olsa bile bölgesel başkentidir. Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi 21 Ocak 2019 yapılan halkoylamasında Bangsomoro Organik Yasası'nın onaylanmasından sonra yeriniBangsamoro Özerk Bölgesine bıraktı.[1]
Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi,Mindanao adası veSulu Takımadaları olmak üzere iki coğrafi alana ayrılır.Lanao del Sur veMaguindanao illeri Mindanao adasında yer alır.Basilan,Sulu veTawi-Tawi illeri iseSulu Takımadalarında bulunur.
Filipinler tarihinin büyük bir kısmında, bölge veMindanao adasının çoğu bölümükültürleri ve kimlikleri konusunda Filipinler'den ayrı bir gelişim süreci yaşadı. Bölge,15. yüzyıldaİspanyolların gelişine kadarMüslüman Filipinlilerin anayurduydu.[2]Müslüman Arapların 1380'deTawi-Tawi'ye gelmeleriyle beraber bölgede İslamiyet yayılmaya başladı. Bölgede 1457'deSulu Sultanlığı 1515'te de Maguindanao Sultanlığı adıyla 2İslam devleti kuruldu.[3] Filipinler'in çoğuİspanyol hakimiyeti altındayken busultanlıklar bağımsızlıklarını ve düzenlerini korudu ve kuzeydeki sahil kasabalarına yapılan İspanyol taarruzlarını geri püskürttü.19. yüzyılın son çeyreğine kadar İspanyol varlığıSulu Sultanlığı tarafından resmen tanınmıyordu. Bölgede askeri karakolların bulunduğu alanlarla sınırlı zayıf bir İspanyol idaresi vardı. 1898 dekiİspanyaAmerika savaşını kaybeden İspanya 1898 Paris Antlaşmasıyla bölgeyiABD'ye bıraktı.[4] Bölgede yaşayan Müslümanlar 400 yıldan fazla bir süreden beri sırasıyla İspanyol AmerikalıJapon ve Filipin orduları ile mücadele etti.
Filipinler meclisi 1 Ağustos 1989 tarihinde Müslüman Mindanao özerk Bölgesinin kurulması için birkanun çıkardı.[5] Kanuna göre bölgedeki 13 il ve 10 şehirde yeni kurulacak özerk bölgeye katılıp katılmama konusunda halk oylaması yapılmasına karar verildi.[6] Yapılanhalk oylaması sonucunda Lanao del Sur, Maguindanao, Sulu ve Tawi-Tawi olmak üzere 4 il yeni kurulan özerk bölgeye katılma yönününde oy kullandı. Böylece özerk bölge Cotabato şehrinde 6 Kasım 1990'da yapılan törenle resmen tanındı veCotabato Şehri geçicibaşkent yapıldı. 14 Ağustos 2001 tarihinde yapılan halk oylaması sonucunda Basilan ili de özerk bölgeye katıldı.[7] Bu karardan sonra Müslüman Mindanao Özerk bölgesindeki il sayısı beşe yükseldi.
| № | İl | Merkez | Nüfusu (2015) | Yüzölçümü km² | Nüfus Yoğunluğu km²'ye |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Basilan | Lamitan | 346.579 | 1.103,50 | 310 |
| 2 | Lanao del Sur | Marawi | 1.045.429 | 3.872,89 | 270 |
| 3 | Maguindanao | Buluan | 1.173.933 | 4.871,60 | 240 |
| 4 | Sulu | Jolo | 824.731 | 1.600,40 | 520 |
| 5 | Tawi-Tawi | Bongao | 390.715 | 1.087,40 | 360 |
| Bütünü | 3.781.387 | 12.535,79 | 300 |
Bölge, bölgesel başkan (vali) tarafından yönetilir. Başkan ve başkan yardımcısı doğrudanyürütme kurulu tarafından seçilmiştir. Bölgeselkanunlar bölge meclisi tarafından çıkarılır vemeclis üyeleri tarafından kabul edilir.Oylama açıktan yapılır.Bölgeselseçimler genellikle FilipinKongresinden çıkacak yasaya bağlı olarakgenel seçimlerden (ulusal veyerel)biryıl sonra yapılır.
| Dönem | Bölge Valisi | Vali Yardımcısı |
|---|---|---|
| 1990-1993 | Zacaria Candao | Benjamin Loong |
| 1993-1996 | Lininding Pangandaman | Nabil Tan |
| 1996-2001 | Nurallaj Misuari | Guimid P. Matalam |
| 2001 | Alvarez Isnaji | |
| 2001-2005 | Parouk S. Hussin | Mahid M. Mutilan |
| 2005-2009 | Zaldy Ampatuan | Ansaruddin-Abdulmalik A. Adiong |
| 2009-2011 | Ansaruddin-Abdulmalik A. Adiong | Reggie M. Sahali-Generale |
| 2011-2019 | Mujiv S. Hataman | Haroun Al-Rashid Lucman II |
ARMM Valiliğinin, tek meclisli bir bölgesel yasama meclisi vardı. Her seçim bölgesi bu bölgesel meclise 3 temsilci gönderiyordu. Meclis 6'sıLanao del Sur (Marawi Şehri dahil), 6'sıMaguindanao, 6'sıSulu, 3'üBasilan ve 3'ü deTawi-Tawi ilinden gönderilen toplam 24 temsilciden oluşuyordu.
Bölgesel Meclis ARMM Hükûmetinin yasama organıydı. Meclis üyeleri 3 yıllığına seçiliyordu. Bir üye üst üste en fazla 3 defa seçilebiliyordu. Bölgesel Yasama meclisi, dış ilişkiler, ulusal savunma ve güvenlik,posta servisi,para basma ve maliye ve para politikaları,adalet,karantina,gümrük ve tarife,vatandaşlık, vatandaşlığa kabul,göç ve sınır dışı etme, genel denetim, ulusal seçimler,denizcilik, kara ve hava taşımacılığı, iletişim, patentler, ticari markalar, ticari unvanlar vetelif hakları, dışticaret veİslamiyetle ilgili konuların dışındaki alanlarda yasama yetkisine sahipti. 2019 yılının Ocak ve Şubat aylarında yapılan halk oylamalarının ardından ardından Bölgesel Meclisin varlığı sona erdi. Bu meclisin yerine kurulan Bangsamoro Özerk Meclisi ilk toplantısını 29 Mart 2019'da gerçekleştirdi.[8]
