.eu alan adı da diğer Avrupa Birliği üye ülkeleriyle paylaşıldığı için kullanılmaktadır.
Bu sayılar muhtemelen düşük tahminlerdir, çünkü Lüksemburg vatandaşlığına sahip çifte vatandaşlar resmi tahminlerde yalnızca Lüksemburglu olarak sayılmaktadır.
Lüksemburg veya resmî adıylaLüksemburg Büyük Dukalığı (Lüksemburgca: Groussherzogtum Lëtzebuerg),Batı Avrupa'da, denize kıyısı olmayan küçük bir devlettir. TopraklarıBelçika,Fransa veAlmanya ile çevrelenmiştir. Başkenti ve en büyük şehri, ülkeyle aynı adı taşıyanLüksemburg'dur. Yüzölçümü yaklaşık olarak 2.586 kilometrekaredir.[9] 2019 verilerine göre 626.108 nüfusuyla Avrupa'nın en az nüfuslu ülkelerinden biridir.
Lüksemburg,Roma veCermen kültürlerinin kesiştiği bir noktada yer alır ve bu iki uygarlığın da ülkenin kültürel yapılanmasında büyük payı vardır.Lüksemburgca,Almanca veFransızca olmak üzere üçresmî dilin bulunduğu ülkelaik bir devlet yapılanmasına sahip olsa da Lüksemburg halkının büyük çoğunluğuRoma Katolik Kilisesi'ne bağlıdır.
Bu küçük ülkenin tarihi 963'te Kont Siegfried'in Lütteburg Kalesi'ni kurdurmasıyla başlar.15. yüzyılda 4Kutsal Roma Cermen imparatoru Lüksemburg'dan seçilmiştir. Bunlardan I. Karl, Lüksemburg'u 1354'te dükalığa dönüştürmüştür. 1443'teBourbon Hanedanının eline geçen ve yüzyıllarca yabancı ülkelerin egemenliğinde yaşayan dükalık Bourbon hanedanından Marie'ninAvusturya İmparatoru I. Maximillian ile evlenmesi sonucuHabsburglara geçmiştir.
Lüksemburg Büyük Dükalık Sarayı
Habsburgların bölünmesi ile Lüksemburg aileninİspanyol koluna geçti. 1684'teFransa Kralı XIV. Louis tarafından ele geçirildi. 1697'de Habsburgların geri aldığı ülke, 1794'te yineFransız işgaline uğradı. 1815'e kadar Fransız egemenliği altında kalan ülkeViyana Kongresi'nde bağımsız birbüyük dükalık olarakHollanda'ya geçmiştir. 1830 Ayaklanması'ndan sonraBelçika'nın bir parçası haline gelmiştir.
Fransız İmparatoru III. Napoléon'un ele geçirme girişiminin başarısızlığa uğramasından sonra, 1827'de bağımsızlığa kavuşan Lüksemburg Büyük Dükalığı büyük devletlerin himayesi altına alınmış ve Dükalık'ta, 1868'de üstünde birçok değişiklikler yapılmasına rağmen günümüzde de geçerli olananayasa kullanılmaktadır. O tarihten itibaren yansızlıkpolitikası uygulamasına karşın her iki dünya savaşında daAlman işgalinde kalan Lüksemburg, 1947 Mart'ındaBelçika veHollanda'yla iktisat ve gümrük birliğiBenelüks'ü oluşturmuş, 1949'daNATO'ya, 1957'deAvrupa Ekonomik Topluluğuna üye olmuştur.
BaşkentiLüksemburg, 2007Avrupa kültür başkenti seçildi. Ayrıcakişi başına düşen yıllık millî gelirde dünyada ilk sıradadır (81.000$ 2006 tahmini). Diğer ülkelere nazaran zengin bir toplum olması; ülke topraklarının küçük olması ve çekirdek bir ülke olarak yaşaması ile doğru orantılıdır.
Bunların dışında, Lüksemburg, dünyada hâlen bağımsız olarak varlığını sürdüren vedükalık sistemiyle yönetilen tek devlettir.
Ülkedeparlamentertemsilî demokrasi ileanayasal krallık sistemi vardır. 1868 Anayasası ışığında, yürütme gücü grandük ve çeşitli görevlere atanmış birkaç bakandan oluşan Bakanlar Kurulunun yükümlülüğündedir. Hükûmet başkanı, grandükün onayını aldığı sürece yasama konularında değişiklik yapma ya da yeni yasalar hazırlama yetkisine sahiptir.[11]
Lüksemburg Ulusal Meclisinin temsilcileri, 5 yılda bir yenilenen seçimlerle işbaşına gelirler ve halk tarafından doğrudan seçilirler. 4 seçim bölgesinden toplam 60 milletvekili ülkenin tek meclisli parlamentosuna girer ve yasama yetkisini elinde bulundurur.Ülke Konseyi (Conseil d'État) adı verilen birim ise grandük tarafından atanan 21 sıradan vatandaştan oluşur ve bu üyeler, Temsilciler Meclisine görüş ve önerilerini sunma hakkına sahiptirler.[12]
Ülkede,Esch-sur-Alzette,Lüksemburg veDiekirch şehirlerinde olmak üzere üç genel mahkeme;Lüksemburg veDiekirch'da iki bölge mahkemesi, temyiz ve fesih mahkemelerinden oluşan Yüksek Adalet Divanı bulunmaktadır. Ayrıca idari mahkeme ve anayasa mahkemesi de kurulmuştur ve bu mahkemeler de başkentte yer alır.
Lüksemburg;Diekirch,Grevenmacher veLüksemburg olmak üzere 3ile bölünmüştür. Bu üç il kendi içinde toplam 12kantona ve bu kantonlar da 16komüne ayrılmıştır. Ülkedeki komünlerden 12'si şehir statüsüne sahiptir ve bunlar içinde en büyüğü başkentLüksemburg'dur
Lüksemburg'unNATO görevlerine göndermek ve ülke içinde savunma gücünü sağlamak amacıyla oluşturduğu küçük bir ordusu vardır. Yaklaşık 900 kişiden oluşan ülke ordusuna katılım, 1967 yılından bu yana isteğe bağlıdır. Denize çıkışı olmayan Lüksemburg'un donanması da bulunmamaktadır.
Askerî havacılık kuvvetleri de olmayan Lüksemburg, buna karşın NATO'nun 17 adet savaş uçağının sahibi olarak kaydedilmiştir.[13]Belçika ile yapılan iki taraflı antlaşmalar ışığında iki ülke ortaklaşa olarak bugün kullanımda olan bir askerî kargo uçağını finanse etti.
Lüksemburg,Avrupa'daki en küçük ülkelerden biridir ve dünyadaki 194 bağımsız devlet içinde yüzölçümü bakımından 175. sıradadır. Ülkenin toplam yüzölçümü yaklaşık 2.586 kilometrekaredir ve en geniş noktasında 82 kilometre uzunluğunda, 57 kilometre genişliğindedir. Lüksemburg doğusunda,Almanya'nınRenanya-Palatina veSaarland eyaletleri ile güneydeFransa'nınLorraine bölgesiyle komşudur. Batısında ve kuzeyindeBelçika'nınAlmanca konuşulan bölgeleri veLüksemburg ileLiège illeriyle çevrilidir.
Ülkenin kuzey ucunda Ardenler uzanır. Yoğun ormanlarla kaplı bu bölgeyeÖsling (Lüksemburgca: Éislek) adı verilir. Bu bölge engebeli arazi yapısına sahiptir ve ülkenin en yüksek tepesi olan 560 metrelikKneiff da burada yer alır. Bu bölge çok seyrek nüfuslanmıştır. Burada yer alan tek kasaba olanWiltz, nüfusu 4 bini biraz aşan bir yerleşim birimidir.
Ülkenin güney bölümü iseGutland olarak adlandırılmaktadır ve Ösling'e göre daha yoğun nüfuslanmıştır. Bu bölge daha çeşitlidir ve coğrafi olarak 5 alt bölgeye ayrılabilir. Lüksemburg platosu, ülkenin orta-güney bölümünde yer alır. Burada geniş, düz bir alanda kumtaşı oluşumları gözlenir.Küçük İsviçre bölümü, ülkenin doğusunda yer alır ve sarp kayalıklar, yoğun ormanlarla kaplıdır.Moselle Vadisi, ülkenin en alçak kesimleridir. Güneydoğu sınırına yakın bir noktadadır.Kızıl Topraklar ise ülkenin en güneyinde ve güneybatısında yer alır. Bu bölge Lüksemburg'da sanayinin en önemli merkezlerinin ve ülkenin en büyük şehirlerinin bulunduğu yerdir.
LüksemburgKöppen iklim sınıflandırmasında Cfb ile sınıflandırılan Batı Avrupa deniz iklimine sahiptir. Özellikle yaz sonlarında yoğun miktarda yağış alır.[14]
Lüksemburg'un yerli halkıKelt kökenli; ancak Fransız-Alman ırkları ile karışıktır.[15] 20. yüzyılda artan göç oranları ve göçmen sayısıylaBelçika,Fransa,Almanya,İtalya ve büyük çoğunluğu daPortekiz'den olmak üzere binlerce kişi ülkeye giriş yapmıştır. 2001 nüfus sayımlarında ülkede Portekiz vatandaşlığına sahip 58.657 kişi yaşadığı belirtilmiştir.[16] Yugoslav Savaşları'nın başladığı dönemden beri Lüksemburg,Bosna-Hersek,Karadağ veSırbistan'dan büyük oranda göç almıştır. Her yıl ortalama 10 bin göçmen alan Lüksemburg'a son dönemde yapılan göçler büyük orandaAvrupa Birliği üyesi ülkelerden ve Doğu Avrupa ülkelerinden yapılmaktadır. 2000 yılı verilerine göre ülkede 162.000 göçmen vardır ve toplam nüfusun %37'sini oluşturmaktadırlar. Bunun yanı sıra ülkedesığınma hakkı istemiyle başvuranlar da dâhil, toplam 5 bin kayıt dışı göçmen olduğu sanılmaktadır.[17]
Lüksemburg'da,Lüksemburgca,Fransızca veAlmanca olmak üzere üç resmî dil vardır. Lüksemburgca resmî dillerden biri olmasının yanı sıra dükalığın ulusal dili olarak kabul görmekte ve hemen hemen tüm Lüksemburglular tarafından bilinmektedir. Lüksemburgca, Almanya sınırında, Almanların konuştuğu lehçeye yakın bir dildir ancak Fransızcadan yoğun biçimde etkilenmiştir.
Ülkedeki resmî dillerin üçü de çeşitli alanlarda birinci dil olarak kullanılmaktadır. Lüksemburgca günlük hayatta konuşulan dil olma özelliğine sahiptir ancak yazılı dilde pek kullanılmamaktadır. Resmî yazışmaların büyük bölümü Fransızca yapılır ancak okullarda en çok öğretilen dil ise Almancadır. Basın-yayın organlarının büyük çoğunluğunun ve ülkedekiKatolik Kilisesi'nin de dili Almancadır.[18]
Lüksemburg'da eğitim de üç-dillidir. İlköğretimin ilk yılları Lüksemburgca yapılır. Daha sonra kullanılan dil Almanca olarak değişir. Ortaöğretimde ise öğretim dili Fransızcaya döner.[19] Ancak ülkede ortaöğretimden mezun olabilmek için ülkenin üç resmî dilinde de yeterlilik belgesi gerektiğinden ülkede okul bitirme diploması almadan eğitim kurumlarını terk edenlerin sayısı oldukça yüksektir. Özellikle göçmen ailelerin çocukları bu konuda büyük güçlüklerle karşılaşmaktadırlar.[20]
Ülkenin üç resmî dilinin yanı sıra,İngilizce de eğitim süresince öğretilmektedir. Bunun dışında,Portekizce veİtalyanca ülkedeki en büyük azınlık dilleridir.
Lüksemburg laik bir devlet olmasına karşın, devlet bazı inançları resmî olarak tanır. Böylece devlet dinî işlerde yönetimde söz sahibi olur ve din adamlarının atanmasında rol oynar. Bunun karşılığında, dinî kurumların giderleri ve din adamlarının ücretleri ödenir. Günümüzde Lüksemburg'da tanınmış inançlar Katolik Kilisesi,Rum Ortodoks Kilisesi,Rus Ortodoks Kilisesi,Yahudilik,Anglikanizm,Protestanlık veİslam'dır.[21]
Lüksemburg'da 1980 yılından beri devletin dinî inançlara ve eylemlere ilişkin istatistiksel bilgi toplaması yasaklanmıştır.[22]
CIA'in 2000 yılı için yaptığı tahminlere göre Lüksemburg halkının %87'si Katolik Kilisesi'ne bağlı iken kalan %13'ü de Protestanlık, Rum Ortodoks, Yahudilik ve İslam inançlarına mensup ya da dinsizdir.[23]
Lüksemburg'da inançlar konusunda en güncel istatistik sonuçlarıAvrobarometre'nin 2005 yılında yürüttüğü çalışmalar sonucu elde edilenlerdir. Buna göre, Lüksemburg vatandaşlarının %44'ü tanrının varlığına inandığını, %22'si bir özel ruh ya da yaşam kaynağının olduğunu düşündüğünü, %22'si de herhangi bir tanrı ya da kutsal varlığa inanmadığını belirtmiştir.[24]
Lüksemburg ekonomisi istikrarlı, yüksek gelirli, büyüme hızı yüksek bir ekonomidir. Ülkede enflasyon ve işsizlik oranları son derece düşüktür. 1960 yılına dek çeliğin egemen olduğu sanayi sektörü, son dönemlerde çeşitlenmiş ve kimyasallarla kauçuk işlemenin payı artmıştır. Ülke Amerika Birleşik Devletleri'nden sonra dünyanın en büyük ikinci yatırım fonu merkezi ve avro alanı içindeki en önemli bireysel bankacılık merkezidir. Avrupa'nın en önde gelen sigorta şirketlerinin merkezidir.
Bununla birlikte Lüksemburg hükûmeti son dönemlerde bir internet hamlesi gerçekleştirmiş ve bunun üzerine Skype, eBay ve Jajah gibi tanınmış internet şirketleri yerel ya da uluslararası genel merkezlerini Lüksemburg'a taşımışlardır.
Ülkede tarım çok küçük oranda genelde ailelerin işlettiği çiftliklerde yapılmaktadır. Lüksemburg özellikle Benelüks Birliği'nin diğer iki üyesi Belçika ve Hollanda ile sıkı ticari ve ekonomik ilişkiler geliştirmiştir. Avrupa Birliği'nin de üyesi olan ülke Avrupa Birliği'nin ortak pazar uygulamasından da yararlanmaktadır.kişibaşına düşen yıllık millî gelir ortalamasında dünyada birinci sıradadır.[23]Ülkelere göre yaşam kalitesi sıralamasında 4. sıradadır.[25] 2006 yılında ülkede işsizlik oranı %4,8 olarak ölçülmüştür.[26] 2005-2006 yılları arasında ilk kez uluslararası büyüme hızlarının düşük olmasından dolayı ülke ekonomisi carî açık vermiştir.[27]
Lüksemburg'dakarayolu,Demiryolu vehavayolu taşımacılığı hizmetleri son derece gelişmiştir. Son yıllarda özellikle karayolu ağı önemli ölçüde yenilenmiş ve 147 kilometre uzunluğunda otoyolla başkent komşu ülkelere bağlanmıştır. Başkenti,Paris'e bağlayanyüksek hızlı demiryolu hattının kullanıma girmesi ile şehir garı yenilenmiş ve son dönemdeLüksemburg-Findel Havalimanı'na yeni bir yolcu terminali eklenmiştir. Yakın gelecekte başkentte şehiriçi ulaşımda cadde tramvayı ve komşu şehirlerle bağlantı içinde hafif metro hatları yapılması düşünülmektedir.
Ülkede, 2019 yazında yirmi yaş altı bireylere ücretsiz yapılmış toplu ulaşım düzeni, 1 Mart 2020 tarihi itibarıyla yurt dışına giden trenler ve bütün birinci sınıf biletler hariç olmak üzere, bu yolculuğu isteyenler yıllık 660 euro ödemeye devam edecek, herkese ücretsiz hizmet vermeye başladı. Ücretsiz binişlerde geçerli bir kimlik göstermek yeterli olacak.[28]
Lüksemburg'dan, ressamJoseph Kutter veMichel Majerus ile fotoğraf sanatçısıEdward Steichen gibi dünyaca tanınmış sanatçılar yetişmiştir. Steichen'ınThe Family of Man adlı sergisiClervaux'da kalıcı olarak sergilenmektedir.
Başkent Lüksemburg, 1995 ve 2007 yıllarında olmak üzere iki kez Avrupa Kültür Başkenti olma özelliğini taşıyan tek şehirdir. 2007 yılında Avrupa Kültür Başkenti'nin Büyük Lüksemburg Dükalığı,Almanya'nınRenanya-Palatina veSaarland eyaletleri ileFransa'nınLorraine bölgesini kapsayan sınırötesi bir alan olması kararlaştırıldı. Böylece bölgelerarası ilişkilerin artırılması, geliştirilmesi ve karşılıklı görüş alışverişi sağlanması amaçlandı.
^"Évolution de la population".Statistiques – Luxembourg (Fransızca). 10 February 2023. 16 April 2023 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:18 April 2023.
^(Fransızca)"Mémorial A, 1979, No. 29"(PDF). Service central de législation. 7 Mart 2008 tarihindekaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2006.
.jpeg)
.svg)
