Kutbşahlar Devleti | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1518-1687 | |||||||||||||||||
 Bayrak | |||||||||||||||||
 Kutbşahlar Devleti | |||||||||||||||||
| Başkent | Golkonda,Haydarabad | ||||||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Farsça (resmi)[1] Azerbaycan Türkçesi[2](resmi) Telugu[3] Urduca | ||||||||||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Para birimi | Mohur | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Azerbaycan tarihi |
|---|
 |
Kutub Şah Hanedanı (Urduca: قطب شاہی خاندانQuṭb Shāhī Khāndān), soyu Türk kökenliKarakoyunlu hükümdarıKara İskender'e dayanan[4][5] ve 1512-1687 yılları arasındaHindistan'ın güneyine hakim olmuş[6] hanedan.Behmeni Sultanlığı'nın yıkılmasından sonra Kutbşahlar hanedanı 1512'de iktidara geldi.[1] Bu hanedanın ilk hükümdarıSultankulu Kutbü'l-Mülk'tür. İngilizce kaynaklarda bu hükümdara genellikle Guli Kutubşah adı verilir.[7][8][9][10]
1636 yılında,Babür İmparatoruŞah Cihan, Kutbşahlar'ın üstün hakimiyetini tanımaya ve yıllık vergi ödemeye zorlamayı başardı. Hanedanın 7. hükümdarı Abulhasan Kutbşah'ın hakimiyetinin sonunda varlığını kaybetti.Babür İmparatoruEvrengzib, Abulhasan'ı mağlup ederek onu Dövlatabad kalesinde ömür boyu hapis cezasına çarptı. Bundan sonra Golkonda Sultanlığı'nın topraklarını kendi imparatorluğuna dahil etti.[11][12][7] Hanedanın yönettiği bölgelere modern Karnataka, Andhra Pradesh, Orissa ve Telangana eyaletleri dahil olmuştur.[13] Kutbşahlar sürekli olarakAdilşahlar ve Nizamşahlar arasındaki çatışma içinde yer aldı.[12]
Kutbşahlar ülkelerinde Şii kültürünün yayılmasından sorumluydu.[7][8] Richard Eaton'a göre bu politika zamanla değişti, KutbşahlarTelugu dilini benimsediler, devletlerini Teluguca konuşan bir devlet olarak görmeye başladılar ve elit sınıf ve hükümdar kendilerini Telugu sultanları olarak sundu.[14]
Hanedanlığın kurucusu Sultangulu Bey Baranlı, Hemedan vilayetinde doğmuştur.Karakoyunlu hanedanına mensup,Kara Yusuf soyundan gelen bir Türkmendir.[15][16] 16. yüzyılda amcası Allahgulu ve bazı arkadaşları ve ailesiyle birlikte Delhi'ye göç etti. Daha sonra güneydeki Deccan'a giderek burada Müslüman II. Mahmud Şah Bahmani'ye hizmet etmeye başladı.[17][18]Behmeni Sultanlığı'nın 5Dekkan sultanlıkları'na bölünmesinin ardından Sultangulu,Golkonda'nın bağımsızlığını ilan etti.[18] Kısa bir süre sonra bağımsızlığını ilan eden Sultangulu, Kutbşah unvanını alarak Kutbşahlar hanedanını kurdu. 1543'te oğlu Cemşid tarafından öldürüldü ve yerine oğlu geçti.[18] Cemşid 1550'de kanserden öldükten sonra yerine küçük oğlu geçti. Bir yıl sonra saltanat ileri gelenleri İbrahimgulu'yu geri getirip padişah yaptı.[19]
İslam araştırmaları uzmanıAnnemarie Schimmel, ilk Kutbşahi sultanlarının Hinduların dini bayramlarını kutlamalarını yasakladığını belirtiyor. Daha hoşgörülü bir hükümdar olan Muhammedgulu Şah (1580-1611) döneminde, Hinduların Divali ve Holi gibi dini bayramlarını açık alanda kutlamalarına izin verildi.[20] Daha sonraki hükümdarlar döneminde Hindular eyalette üst düzey görevlere atandılar. Örneğin Tana Şah döneminde Madanna ve Akkanna gibi Brahma Hinduları bakan olarak atandılar ve vergi toplamak, hazineyi kontrol etmek gibi önemli görevler üstlendiler. Ancak bu durum devlet içinde Müslüman seçkinler ile yavaş yavaş yükselen Hindular arasında hizipçiliğe yol açtı. Müslüman grup Evrengzib'e ulaştı ve o da oğlunun komutasındaki bir alayı Golkonda'ya saldırması için gönderdi. Madanna ve Akkanna'nın başlarını kestiler, malları yağmaladılar ve Kutb Şahi hanedanının idari pozisyonlarında bulunan daha birçok Hinduyu öldürdüler. Kısa bir süre sonra hanedanın son Sultanı Evrengzib tarafından Dövlatabad kalesine hapse etti ve Kutbşahlar hanedanı sona erdi.Golkonda'da daha sonra inşa edilen Çar Minar (daha sonraHaydarabad) saltanatın başkenti oldu. Her iki şehir de Kutbşahi hükümdarları tarafından geliştirildi. Hanedan Golkonda'yı 171 yıl yönetti, 1687'deEvrengzib'in saldırısıyla hükümdarlıkları sona erdi.[21] Eski Golkonda Sultanlığı'nın toprakları Babür İmparatorluğu topraklarına dahil edildi ve Haydarabad subahlığı olarak adlandırıldı.[22]
Dekkan'da birçok Şii devletinin kurulmasıylaSafevi İmparatorluğu kendisini Şii dünyasının ortasında buldu. Safevi sarayı, diğer Şii devletler tarafından devlet alanında bir rehber olarak görülüyordu ve "öfkeli Sünni dünyasından" korunma arayışındaydı.[23] Bu sultanlıklar, 16. yüzyıldaBehmeni Sultanlığı'nın dağılmasından sonra modern orta ve batıHindistan'da ortaya çıktı ve büyük kıyı şeritlerini kontrol etti. Bu sultanlıklardan ikisi olan Ahmednagar ve Golkonda sultanlıkları, ŞahI. İsmail'in ilgili adımından sonra Şiiliği de devletin resmi dini olarak ilan ettiler.[24] Ancak buna rağmenKarakoyunlu hanedanına mensup olanSultangulu Baharlı, dedeleriKara Muhammed veKara Yusuf'un Şah İsmail'den önce Şiiliği kabul etmesiyle gurur duyuyordu.[25] O söylüyordu:
| “ | "Peygamber ve onun canişiniAli'ye, Allah yolunda yalnızca onların izinden gitmeğe yemin etdim. Eğer bir gün bağımsızlığı elde edebilirsem, 'mümin bayraklarının dalgalanmadığı' yerlerde,on iki imamın (Allah onlara selam etsin) inancının yayılmasına yardımcı olacağım. Ancak bilmelisin ki, ben bu fikri Şah İsmayıl'dan almış değilim. Bilinsin ki, ben ondan önce,Sultan Yakup döneminden, atalarımın inancı gibi, on iki imamın dinine inanmışım. Şu an yüz yaşım var, çoğunu gerçek dinin kanunlarını yaymaya adamışım; şimdi ise dış dünyadan uzaklaşıp kalan günlerimi dua ile geçirmek istiyorum." | ” |
Azerbaycan Türkü ve Karakoyunlu soyundan İbrahimgulu Kutubşah'ın Golkonda'dan Safevi Şahı I. Tahmasb'a gönderdiği mektupta şöyle deniyor:
| “ | İbrahimgulu Kutbşah, ilahi yardım ve şah lütfuyla zafer bayrağını kaldırdı. O, Pleiades'e yığılmış düşman sıralarını Ursanın kuyruğu gibi dağıtmayı başardı. Şimdi o, liderliğin sorumluluklarını yerine getirebilir ve eski ilişkileri yenileyebilir. Açıktır ki, bizden önce hiç kimse bu topraklarda İmami inancının tebliğat bayrağını yükseltmemiş! Bizden önce hiç kimse əzəmətli On İki İmam'ın kıtaatlarını yaymamış! Bu büyük inancın temellerini ve bu yüksek şeriat hükümlerini sağlamlaştırmak için günden güne büyük çaba sarf ediyoruz.[26] | ” |
Tarihçi Harun Hhan Şirvani, Golkonda sultanları ile Safeviler arasındaki ilişkilerin, Safevilerde Şiiliğin hakimiyetiyle güçlendiğini savunuyor.[27] 1631 yılında Babür İmparatoru Şah Cihan'ın bölgeye karşı büyük bir sefer başlatmasıyla Güney Hindistan'daki Dekkan Platosu'nun siyasi düzeni önemli bir değişimin eşiğindeydi. Durumun ciddiyetini fark eden Golkonda Sultanı Abdulla Kutubşah, Haydarabad'daki sarayında şu konuşmayı yaptı. Saray tarihçisi Nizamuddin Ahmed Şirazi ondan alıntı yapıyor:
| “ | Şanlı atalarımız, Hindistan'ın hükümetlerinin fatihi ve sahib-i keranı (hükümdarı) olarak, peygamberin, müminlerin lideri olan Ali (Heyder)in pak ruhu ve On İki İmamın mübarek ruhlarının yardımıyla, kafirlerin ve alçak hinduların liderlerinin başlarını ve boyunlarını kendi güç ve şanları, Zülfikar gibi kılıçlarıyla vurdu... Böylece kendi saltanatını fethetti. Muhammed soyunun adet ve geleneklerini yayarak, Ali'nin inancını benimsedi.[28] | ” |
Golkonda Sultanlığı maddi açıdan oldukça zengindi. Başlıca gelir kaynağı toprak vergisi olmasına rağmen,[29] sultanlık, güney bölgelerinde elmas üretimi üzerindeki tekelinden önemli gelir elde etti. Aynı zamanda Golkonda Sultanlığı, Krishna ve Godavari deltaları üzerinde kontrol sahibiydi, bu da ona tekstil gibi ürünlerin üretildiği bölgelerde zanaatkarlık üretimine katılma fırsatı veriyordu. Masulipatnam şehri, Golkonda Sultanlığı için ticaretin ve tekstilin ihraç limanı olarak hizmet veriyordu. Krallık, 1620-1630'lu yıllarda mali zenginliğin zirvesine ulaştı.[30][31]
On yedinci yüzyılın başlarında Dekkan bölgesinde güçlü bir pamuklu dokuma endüstrisi mevcuttu. İç tüketim ve ihracat için büyük miktarlarda pamuklu kumaş üretiliyordu. Müslin ve patiskadan yapılmış yüksek kaliteli düz ve desenli kumaşlar üretiliyordu. Düz kumaş beyaz ya da kahverengi renkte, ağartılmış ya da boyanmış olarak üretiliyordu. Bu kumaş İran'a veAvrupa ülkelerine ihraç edilirdi. Desenli kumaşlar, mavi için çivit, kırmızı renkli baskılar için chay-root ve bitkisel sarı ile yerel olarak yapılan baskılardan yapılmıştır. Desenli kumaş ihracatı ağırlıklı olarakCava,Sumatra ve diğer doğu ülkelerine yapılıyordu. Golkonda'nın Ayutthaya Siam ile güçlü bir ticari ilişkisi vardı.[32]
Golkonda Sultanlığı, Golkonda elmasları olarak adlandırılan elmaslarıyla biliniyordu. Bu elmaslar Kutbşahlar hanedanı iktidara gelmeden çok önce de aranan elmaslardı veAvrupalı tüccarlar aracılığıyla bu talebi karşılamaya devam ettiler.[33]
Madenlerden (özellikle şu anda Andhra Pradesh'in Guntur bölgesinde bulunan Kollur Madeni) çıkarılan elmaslar kesilmek, cilalanmak, değerlendirilmek ve satılmak üzereHaydarabad şehrine taşınırdı. Golkonda kendisini bir elmas ticaret merkezi olarak kurdu ve 19. yüzyılın sonuna kadar Golkonda pazarı dünyanın en iyi ve en büyük elmaslarının birincil kaynağı oldu.[34]
Kutubşahlar öncelikle kendi devletlerinde Şii kültürünü yaymaya çalıştılar.[7][8] Bu politika, yönetimlerinin ilk 90 yılında (1510-1600) izlendi.[14] 17. yüzyılın başlarında Sultan Muhammedgulu Kutbşah ile bu politika değişmeye başladı.[12] Devlette Telugu diline ve kültürüne hakim olmaya başladı. Hükûmet kararnameleri hemFarsça hem de Telugu dillerinde yayınlandı. Hanedanlığın sonlarına doğru devlet fermanlarının son kısmı Farsça çıkarılsa da büyük kısmı Telugu dilinde çıkarıldı. Richard Eaton'a göre bu politika zamanla değişti, Kutbşahlar Telugu dilini benimsediler, devletleriniTeluguca konuşan bir devlet olarak görmeye başladılar ve elit sınıf ve hükümdar kendilerini Telugu sultanları olarak gördüler.[14]
Sultan Muhammedgulu Kutbşah (1580-1612) Dakhini Urduca, Farsça ve Telugu dillerinde şiirler yazmıştır. Ancak daha sonraki şair ve yazarlar Urduca yazarken Farsça, Hintçe ve Telugu dillerinden kelimeler kullanmışlardır.[8] 1634 yılında Abdullah Kutbşah döneminde, Kokkoka'nın aşk ve seks üzerine yazdığıRatirahasya adlı eski bir Sanskritçe metin Farsçaya çevrilmiş ve Lazzat-un-Nisa (Kadının Lezzetleri) olarak adlandırılmıştır.[35]
Kutb Şahi mimarisi, Hint ve Orta Doğu mimari tarzlarının doruk noktası olan Hint-İslam mimarisiydi.[36] Üslupları diğer Dekkan sultanlıklarına çok benziyordu. Kutbşahla hükümdarları Çar minaresini inşa etti.[8]
Kutb Şahi Hint-İslam mimarisinin bazı örnekleri Golkonda Kalesi, Kutb Şahi Mezarları, Çar Minar ve Çar Kaman, Mekke Camii, Khairtabad Camii, Hayat Bakshi Camii, Taramati Baradari ve Toli Camii'dir.[36][37]
Kutb Şahi devleti son derece merkezi bir devletti. Sultan mutlak yönetici, yargı ve askeri yetkilere sahipti. O yokken, kral adına yönetimi bir naip yürütürdü. Peshwa (Başbakan) sultanlığın en üst düzey yetkilisiydi. Kendisine Mir Jumla (maliye bakanı), Kotwal (polis komiseri) ve Khazanadar (hazinedar) da dahil olmak üzere bir dizi bakan yardımcı oluyordu.
Kutb Şahi sultanlığı, hükümdarlıklarının büyük bir bölümünde, asker sağlamanın yanı sıra vergi de toplayan bir cagir sistemine sahipti. Vergilerin bir kısmını alıkoymalarına ve geri kalanını sultana vermelerine izin verilirdi. Vergi toplama açık artırma çiftlikleri aracılığıyla yapılır ve en yüksek teklifi veren Valiliği alırdı. Valiler lüks bir yaşam tarzına sahip olsalar da, görevlerini yerine getirmedikleri için ağır cezalara çarptırılıyorlardı, dolayısıyla halka karşı sert davranıyorlardı.[38] Son Sultan Tana Şah, vergi tahsilatından sorumlu Brahman bakanlarının tavsiyesiyle, tüm vergilerin bir bölge için sivil uzmanlar tarafından toplandığı bir reform başlattı. Askerlere, hükûmet çalışanlarına, saray görevlilerine ve tüm Müslüman seçkinlere Sultan'ın hazinesinden ödenek verildi. Bu reformlar gelirlerde büyük bir artış sağladı.
Moreland'a göre saltanatın ilk dönemlerinde Ortadoğu'dan gelen Müslümanlara yerelMüslümanlardan daha fazla maaş veriliyordu. 17. yüzyılın başlarında bu Müslümanlar, Hinduların umutsuzluğuna yol açacak şekilde, ayda %4-5 gibi yüksek faizle (tefecilik) borç para vererek zengin oldular.[38]
Sultanlığın 66 kalesi vardı ve her kale birNayak tarafından yönetiliyordu.[39] 17. yüzyılın ikinci yarısında Kutb Şahi Sultan'ı birçok Hindu Nayak kiraladı. Kruijtzer'e göre bunlar çoğunlukla Brahmindi. Bir başka anlatıma göre ise bunlar çoğunlukla Kamma, Velama, Kapu ve Raju savaşçı kastlarındandı.[40] Sivil gelir memurları olarak görev yapıyorlardı.Babürlüler 1687'de Kutb Şahi hanedanını sona erdirdikten sonra bu Hindu Nayaklar da görevden alındı ve yerlerine Müslüman askeri komutanlar getirildi.[41][40][42]
1670 yılında sultanlık 21 serkerden (vilayet) oluşuyordu ve bunlar da 355 paraganaya (ilçe) bölünmüştü.[43][44]
| S. No. | Serkerin (vilayet) adı | Paraganaların sayı |
|---|---|---|
| 1 | Golkondə (Muhammednagar) | 22 |
| 2 | Medak | 16 |
| 3 | Melangūr | 3 |
| 4 | Elangandel | 21 |
| 5 | Varangal | 16 |
| 6 | Hammamēṭ | 11 |
| 7 | Dēvarkoṇḍa | 13 |
| 8 | Pangal | 5 |
| 9 | Mustafanagar | 24 |
| 10 | Bhoṇgīr | 11 |
| 11 | Akarkara | 6 |
| 12 | Kovilkoṇdā | 13 |
| 13 | Ghanpura | 8 |
| 14 | Murtaza Nagar with threeatrafs | 39 |
| 15 | Machilipatnam | 8 |
| 16 | Ellore | 12 |
| 17 | Rajahmundry | 24 |
| 18 | Chicacole with 3 atrafs | 115 |
| 19 | Kaulas | 5 |
| 20 | NizampatnamMahal | 1 |
| 21 | Arkot taraf dahil Karnatak (16 sarkarı vardı)[44] | 162[46] |
Kutubşah hanedanı, Dakka'nın diğer Müslüman devletleri gibi Şiiydi ve birçoğunun modern İran coğrafyasıyla bağlantıları vardı. Başlangıçta çok katıydılar ve nüfusun büyük çoğunluğunu oluşturan Hindulara zulmediyorlardı. Hindu festivallerinin açık bir şekilde uygulanması Golkonda Sultanlığı'nda yasaklanmıştı. Bu politikayı ilk kez tersine çeviren ve Hinduların festivallerini ve dinlerini açık bir şekilde uygulamalarına izin veren Muhammed Guli Kutb Şah oldu.[47][48]
Kutb Şahi hanedanı hükümdarları, iktidarlarının son yıllarında Şii, Sufi ve Sünni İslam geleneklerinin yanı sıra Hindu geleneklerini de himaye etmişlerdir. Sonlarından önce, Brahman bakanları Madanna ve Akkanna tarafından tavsiye edilen Tana Şah, Rama Navami'de Rama'nın Bhadrachalam Tapınağı'na inci gönderme geleneğini başlattı.[49]
Hanedanlığın 8 sultanı vardı. Onlar:
| Personal Name | Titular Name | Reign | Notes | |
|---|---|---|---|---|
| From | Until | |||
| Sultankulu سلطان قلی | Sultankulu Kutubşah | 1512 | 1543 |
|
| Cemşidgulu جمشید | Cemşidgulu Bey Baranlı | 1543 | 1550 |
|
| Sübhan سبحان | Subhangulu Şah | 1550 | 1550 |
|
| İbrahim ابراہیم | İbrahimgulu Şah | 1550 | 1580 |
|
| Muhammedgulu محمد علی | Muhammedgulu Şah | 1580 | 1612 |
|
| Sultan Muhammed محمد سلطان | Sultan Muhammed Şah | 1612 | 1626 |
|
| Abdullah عبداللہ | Abdullah Şah | 1626 | 1672 |
|
| Abulhasan ابُل حسن | Abulhasan Tana Şah | 1672 | 1686 |
|
Kutb Şahi sultanlarının mezarları Golkonda'nın dış duvarının yaklaşık bir kilometre kuzeyinde yer almaktadır. Bu yapılar güzelce oyulmuş taş işçiliğinden yapılmıştır ve peyzajlı bahçelerle çevrilidir. Halka açıktırlar ve çok sayıda ziyaretçi almaktadırlar.[52]
| Kara Yusuf c. 1356-1420 Karakoyunlu Sultanı R.1389-1420 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kara İskender ?-1436 Karakoyunlu Sultanı R.1421-1429, 1431-1436 | Cihan Şah 1397/1405-1467 Karakoyunlu Sultanı R.1438-1467 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Alvand Mirza ?-1470 | Mirza Yusuf ?-1469 Karakoyunlu Sultanı R.1468-1469 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Pir Guli Bey | Hatice Hatun | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Üveys Guli Bey | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1. Sultankulu Kutubşah 1485-1543 Golkonda Sultanı R.1518-1543 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 4. İbrahimgulu Şah 1518-1580 Golkonda Sultanı R.1550-1580 | 2. Cemşidgulu Bey Baranlı ?-1550 Golkonda Sultanı R.1543-1550 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mirza Muhammed Amin | 5. Muhammedgulu Şah 1565-1612 Golkonda Sultanı R.1580-1612 | 3. Subhangulu Şah 1543-1550 Golkonda Sultanı R.1550 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 6. Sultan Muhammed Şah 1593-1626 Golkonda Sultanı R.1612-1626 | Hayat Bakshi Begüm ?-1667 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 7. Abdullah Şah 1614-1672 Golkonda Sultanı R.1626-1672 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 8. Abulhasan Tana Şah ?-1699 Golkonda Sultanı R.1672-1687 | Badşah Bibi | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Khuda Banda | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ibrahim Qutb Shah encouraged the growth of Telugu and his successor Muhammad Quli Qutb Shah patronized and himself wrote poetry in Telugu and in Dakhni. Abdullah Qutb Shah instituted a special office to prepare the royal edicts in Telugu (dabiri-ye faramin-i Hindavi). While administrative and revenue papers at local levels in the Qutb Shahi Sultanate were prepared largely in Telugu, the royal edicts were often bilingual.'06 The last Qutb Shahi Sultan, Abul Hasan Tana Shah, sometimes issued his orders only in Telugu, with a Persian summary given on the back of the farmans.
