Kuş gribi (Avian İnfluenza, Tavuk Vebası, Pestis Avium, Bird Flu, Avian Flu).[1]Virüs kaynaklıölümcül bir hayvanhastalığıdır. VirüsünH5N1 adındaki türeviinsanları da öldürebilir.
Ateş, öksürük, boğaz ağrısı, kas ağrıları başlangıç belirtileridir. Akciğerde ağrı görülür. Bunun sonucundazatürre, solunum sıkıntısı ve ölüme kadar giden birtakım tablolar oluşabilir. Belirtiler hastalıkla temastan 2-3 saat ila 3-4 gün içinde kendini gösterir. Ancak 7-10 günlük kontrol daha doğru olur. Hücrelere yeterli oksijen gitmediği için vücut morarmaya başlar. Bundan dolayı Endonezyalılar kuş gribine "mavi ölüm" de derler.
Gayri resmi olarakkuş gribi,kuş'lara uyarlanmışvirüs'lerin neden olduğu birgrip çeşididir.[2][3][4][5][6][7][8] En riskli türyüksek patojenik kuş gribi (HPAI)'dir. Kuş gribi,domuz gribi,köpek gribi,at gribi veinsan gribi'ne benzer şekilde belirli bir konakçıya musallat olmuş influenza virüslerinin suşlarının neden olduğu bir hastalıktır. Üç tip influenza virüsünden (A,B veC), influenza A virüsü neredeyse tamamen kuşlarda doğal rezervuarı ilezoonotik bir enfeksiyondur.[9] Kuş gribi denilince çoğunlukla influenza A virüsü ifade edilir.
İnfluenza A, kuşlara musallat olmasına rağmen aynı zamanda kişiden kişiye de kararlı bir şekilde bulaşır.[9]İspanyol gribi virüsünün genlerine yapılan son grip araştırması, hem insan hem de kuş türlerinden virüsten uyarlanmış genlere sahip olduğunu gösterir. Domuzlara ayrıca insan, kuş ve domuz gribi virüsleri bulaşabilir bu da gen karışımlarının (yeniden sınıflandırma) yeni virüs türü oluşturmasına imkan tanır, bu daantijenik kayma'dan yeni influenza A virüsü alt tipine neden olabilir ki çoğu insanın buna karşı çok az veya hiç bağışıklık koruması yoktur.[9]
Kuş gribi suşlarıpatojen'liklerine göre iki tipe ayrılır: yüksek patojenite (HP) veya düşük patojenite (LP).[10] En iyi bilinen HPAI suşu,H5N1, ilk olarak 1996 yılında Çin'inGuangdong Eyaletinde bir çiftlik kazından yalıtıldı ve ayrıcaKuzey Amerika'da bulunan düşük patojenik suşlara sahiptir.[10][11] Esaret altındaki yoldaş kuşların virüse bulaşması olası değildir ve 2003'ten beri kuş gribi ile eşlik eden kuşa dair herhangi bir rapor bulunmamaktadır. Güvercinler kuş türlerine bulaşabilir ancak nadiren hastalanırlar ve virüsü insanlara veya diğer hayvanlara etkin şekilde bulaştıramazlar.[12]
2013'ün başı ile 2017'nin başı arasında,Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) laboratuvar tarafından doğrulanmış 916 insanH7N9 vakası bildirildi.[13] 9 Ocak 2017'de Çin Ulusal Sağlık ve Aile Planlaması Komisyonu, 35 ölüm, 2 muhtemelen insandan insana bulaşma vakası ve 106 kişiden 80'inin canlı kümes hayvanı pazarlarını ziyaret ettiğini belirten kasım ayı sonundan aralık ayı sonuna kadar görülen 106 adet H7N9 vakasını WHO'ya raporladı. VakalarJiangsu (52),Zhejiang (21),Anhui (14),Guangdong (14),Şanghay (2),Fujian (2) veHunan'dan (1) bildirilmişti. H7N9 insan vakalarının sayısında benzer ani artışlar, önceki yıllarda Aralık ve Ocak aylarında meydana geldi.[13]
Tarihsel olarak incelendiğinde 20. yüzyılda 9-39 yıl araylaantijenik sapma sonucu ortaya çıkan yeni virüs alt tiplerine bağlı dört ya da beş grip pandemisi olmuştur. 1918-1919 yıllarındaki H1N1 (İspanyol gribi) pandemisinin 40-50 milyon kişinin ölümüne neden olduğu tahmin edilmektedir. Ardından 1957-1958 (H2N2), 1968-1969 (H3N2) ve 1977-1978 (H1N1) pandemileri olmuştur. Hâlen dünya üzerinde H3N1 ve H1N1 virüsleri birlikte dolaşmaktadır. H5N1 virüsü ise ilk 1983 yılında Amerika'da görüldü.[14] 2016 yılındaH5N8 kuş gribi virüsü Rusya'nın güneyinde yer alanTuva Cumhuriyeti'ndeki yabani kuşlarda görüldü. Kanatlı hayvanlar için oldukça bulaşıcı olan virüs,Polonya veMacaristan'a ulaşarak batıya ve güneye yöneldiği ve şimdiye kadar bu kuş ile enfekte olan bir insana rastlanmadığı bildirilmiştir[15]
Bundan sonra da yeni pandemilerin olması kaçınılmaz gibi görünmektedir. Uğradıkları sık ve kalıcıantijen değişmeleri nedeniyle, dünya üzerindeki influenzavirüs aktivitesi sürekli olarak izlenmekte ve grip aşılarının bileşiminde her yıl ayarlamalar yapılması gerekmektedir.Dünya Sağlık Örgütü (WHO) bu amaçla 1947'de başlattığıKüresel Grip Programı'nı uygulamaktadır. Kuş gribi 2005-2008 yılları arasında da ortaya çıkmıştır. Ocak 2021'de kuş gribinin 8 bölgede görüldüğüFransa'da 2 milyona yakın ördek hastalığın yayılmasını önlemek amacıyla öldürüldü.[16]
Tedavisi yoktur, H5 ve H7 tipleri başta ABD, Avustralya ve Türkiye'de görülmüştür. Aşılama ile korunma sağlanır. Hastalığa yakalanan hayvanlarınitlafı gerekir.
^[1] 10 Mart 2010 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi. CDC has aphylogenetic tree showing the relationship between dozens of highlypathogenic varieties of the Z genotype of avian flu virus H5N1 and ancestral strains.
^Hiromoto, Y.; Yamazaki, Y.; Fukushima, T.; Saito, T.; Lindstrom, S. E.; Omoe, K.; Nerome, R.; Lim, W.; Sugita, S.; Nerome, K. (2000). "Evolutionary characterization of the six internal genes of H5N1 human influenza a virus".The Journal of General Virology.81 (Pt 5): 1293-1303.doi:10.1099/0022-1317-81-5-1293.PMID10769072.
^[2] 29 Eylül 2009 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi. Resmî Gazete, 3285 Sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanununun 4 üncü Maddesine Göre Tespit Edilen İhbarı Mecburi Hastalıklar Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 2007/32)
