Kornea,gözün en ön kısmında yer alan, ışığı odaklamak ve gözü dış etkenlerden korumak için özelleşmiş saydam ve eğimli doku.
Korneanın ön yüzeyi gözün temelkırıcı bileşenidir (diğer kırıcı bileşen iselenstir). Kornea ve lens, dış ortamdan gelen ışığın etkin bir şekilderetinaya odaklanmasını sağlar. Korneanınkırıcılık gücü değişken değildir, buna karşın lensin kırıcılık gücü değişkendir.Hayvanlarda kornea, evrimsel olarak lens ve/veyairis içeren gözlerde bulunur.İnsanlarda ise gözün dış yüzeyinin 1/6'sını oluşturan oval bir yapıdır. Dışarıdan ölçüldüğünde yatay çapı yaklaşık 12,6 mm, dikey çapı ise yaklaşık 11,7 mm'dir. Orta kısımdaki kalınlığı 0,5 mm, kenar kısımlarında ise 1,2 mm'dir.
Kornea, ışığın net bir şekilde kırınımı için saydam olmak zorundadır. Bu nedenle yapısında kandamarları içermez. Korneanınoksijenlenmesini ve beslenmesini dışta gözyaşı salgısı iç kısımda isegöz içi görme sıvısı sağlar.
Kornea, yapısında birçoksinir lifi içerdiğinden dış etkenlere karşı çok hassastır. Sinir lifleri, göz kırpma refleksi ve destekleyici özellikleri ile korneanın sağlığını korur ve devamını sağlar. Kornea,embriyolojik olaraksaç,tırnak vederi gibiektoderm kökenli olduğundan sürekli olarak yenilenir.
Kornea epiteli: Bu katman korneanın en dış tabakasıdır, beş kat hücreden oluşur, en altta yer alan hücreler ve kornea'yı çevreleyenlimbusdaki hücreler çoğalır ve yukarı katlara doğru ilerleyerek yaşlı hücrelerin yerini alırlar, böylece kornea epiteli yaklaşık iki haftada bir yenilenir.
Bowman zarı: Aslında gerçek anlamda bir zar (membran) değildir,kollajen liflerinin düzensiz olarak sıkışması sonucu meydana gelir. Epitel hücreleri Bowman zarına sıkıca yapışmıştır, korneaya yapısal destek sağlar.
Kornea stroması: Kornea kalınlığını oluşturan saydam bir yapıdır, düzenli bir şekilde sıralanmışkollajen liflerinin oluşturduğu 100 kadar tabakadan oluşur, içeriğinde keratosit denilen hücreler seyrek olarak yer alır. Bu tabaka hasar gördüğünde iyileşme genellikle saydamlık kaybına ve/veya kornea eğimi değişikliklerine yol açarak görmeyi olumsuz olarak etkiler.
Desme membranı: Korneaendotel hücrelerinin salgıladığı bir bazal zardır. Hasarlanması veya hastalıkları sonrasında kornea endoteli zarar görerek korneadaödem gelişir.
Dua's layer : Dua's tabakası yeni bulunan bir katman olup fibrinoid bir dokuya sahip hücreden yoksun desme üzerinde güçlü bir zardır
Kornea endoteli: Korneanın en içteki tabakasıdır, altıgen şeklinde, tek katman olarak sıralanmış hücrelerden oluşur. Hücreler birbirlerine sıkı bağlantılar ile yapışmıştır, yarı geçirgen bir zar işlevi görür. Hücrelerin yanal yüzlerinde yer alan pompa enzimleri sayesinde kornea stroması su içeriği sabit tutulur.Endotel ismi aslında bu hücreler için yanlış olarak kullanılmaktadır. Bu hücrelerkan veyalenf sıvısı ile değilgöz içi sıvısı ile temastadır ve embriyolojik köken olarak da damar endotelinden farklı kökenlidir.
Kornea da tüm canlı dokular gibi hastalık yapan nedenlerin tümünden etkilenebilir. Bu hastalıklar,doğumsal veyaedinsel olabilir. Korneanın şekli, saydamlığı vemetabolizması doğumsal bazı hastalıklar sonrası bozulabilir, örneğin kornea doğumsal olarak olması gerekenden daha küçük olabilir, bu duruma mikrokornea adı verilir.
Korneanın edinsel hastalıklarının önemli bir bölümü değişikmikroorganizmalar tarafındanenfekte edilmesi sonrası gelişir, korneaenfeksiyonu,virüsler,bakteriler,mantarlar veyaprotozoalar tarafından oluşturulabilir, kornea enfeksiyonlarınakeratit adı verilir. Korneaotoimmün hastalıklardan etkilenebilir, bu otoimmün hastalıkların bir kısmı yalnızca kornea ve çevre dokularını özel olarak etkilerken, bazı sistemik otoimmün hastalıklar da korneayı tutabilir, örneğin, otoimmün bir hastalık olanromatoid artrit,kuru göz sendromu yaparak kornea sağlığını tehdit edebilir.
Değişik bazı sistemik hastalıklar veya sistemik enfeksiyonlar da korneayı etkileyebilir, söz gelimi sistemik bir hastalık olandiyabet bazal membran kalınlaşması veya sinir hasarı yaparak iyileşmeyen epitel açılmalarına neden olabilir.
Korneaalerjik hastalıklardan da etkilenebilir, örneğin, bir çeşitalerjik konjonktivit olan vernal konjonktivit korneada hasar yaratabilir. Korneaya özgü bazıdistrofik hastalıklar da vardır, bunların birçoğu ailesel geçiş gösterir,keratokonus korneada incelme ve buna bağlı ileriastigmatizma ve görme bozukluğu ile kendini gösteren distrofik bir hastalıktır. Korneada yaşlanmaya vemorötesi (ultraviyole) ışın hasarına bağlı bazıdejeneratif hastalıklar da görülebilir.
Kornea gözün en dış kısmında yer aldığı için sıklıklatravmaya uğrayabilir, bu travmalar mekanik, ısıl veya kimyasal olabilir,radyasyon tüm dokuları etkilediği gibi korneayı da etkileyebilir. Kornea travmaları sonrası göz küresinin bütünlüğü bozulabilir, bu acil olarak tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Gözünasit veyaalkali kimyasal maddeler ile teması sonrası yapılacak en önemli şey gözün ve çevre dokularının derhal suyla bolca yıkanması ve gerekli donanıma sahip bir tıp merkezine başvurulmasıdır, gözün bazı durumlarda litrelerce suyla yıkanması gerekebilir, göz kapakları çevrilerek arada kalmış kimyasal madde artıkları mutlaka temizlenmelidir.
Kornea cerrahisi, korneanın bütünlüğünü, saydamlığını veya optik özelliklerini değiştirmek amacı ile yapılır. 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başlarında,kornea nakli, cam gibisentetik veya, insanlardan ve hayvanlardan alınan dokular gibiorganik birçok değişik maddeyle denense bile başarılı olamamıştır. Ancak artık kornea nakli diğer bir deyişlekeratoplasti, 20. yüzyıl son çeyreğindeki cerrahi teknik ve malzeme ilemedikal tedavinin gelişimi sonrası başarı şansı yüksek birtransplantasyon cerrahisidir.
Miyopi,hipermetropi veyaastigmatizma gibi kırıcılık kusurlarının düzeltilmesi için günümüzde yaygın olarak kornea cerrahisi yapılmaktadır. Özel mikrometrik bıçaklarla, kornea kesileri yapılarak, kornea eğiminin değiştirildiği cerrahiradial keratotomi olarak adlandırılır, bu cerrahi teknik eskiden olduğu kadar yaygın değildir. Excimer lazerlerle yapılan cerrahi ise temel olarakfotorefraktif keratektomi (photorefractive keratectomy,PRK) velazer eşlikli in situ keratomileusis (Laser Assisted In Situ Keratomileusis,LASIK) olmak üzere ikiye ayrılır.
