Bu, bu sayfanın kontrol edilmiş bir sürümüdür
| Doğruluk | Görüldü |
Kitap yakımı ve bilginlerin gömülmesi (geleneksel Çin yazısı:Geleneksel Çince: 焚書坑儒,basitleştirilmiş Çin yazısı:Basitleştirilmiş Çince: 焚书坑儒;pinyin: Fénshū Kēngrú),Çin'deQin Hânedanlığı döneminde M.Ö213 - M.Ö206 târihleri arasında yapılmış olan ve birkaç kitap tür hariç bütün kitapların alenen yakılarak tahrîbiyle sonuçlanıp bugüne kadar unutulamayan, târihe çizgisini koymuş eski birsansür uygulanmasıdır.
Büyük Târihçiler'in Kayıtlarından ilk Çin imparatoruQin Shi Huang,MÖ 221'deÇin'i birleştirdikten sonra veziriLi Si'ninfikir özgürlüğünü sınırlamayı teklif ederek bütün düşünceleri ve politik görüşleri kontrol altına almak istemesiyle başlamıştır. Gerekçe olarak entelektüellerin devlet aleyhine iftirâ ettikleri ve insanları böldükleri suçlamasıydı.
MÖ 213'te başlamak üzeri Li Si'nin kendilegalist eserleri hariçYüz Düşünce Okulu'nun eserleri yakılmaya başlandı.
Kendi tebaası öğrenme aşkıyla yanmasına rağmenQin Shi Han, korkudan bütün kitapları yaktı ve kendi târih kitaplarını ele aldı. Ondan sonra Li Si yerine geçti.
Li Si, Qin târihçilerinin yazmış olduğu eserler hariç imparatorluk arşivinde bulunan bütün târihi kayıtlarının imhâsını emretti.Nazım Klâsikleri veTârih Klâsikleri yöresel yöneticilere yok edilmek üzere teslîm edilecek, bu kitapları tartışanlar öldürülecek, eski zamânın örnekleriyle zamânın politikasını tenkîd edenler aileleriyle berâber îdam edileceklerdi. Ayrıca böyle olayları haber vermeyen yöneticiler de aynı derecede suçluydu. Bu emrin yayınlanmasından sonra 30 gün içinde yerine getirmeyenler,Çin Seddi'nin inşâsı için kuzeye sürülecekti. Ancak tıp, tarım ve kehânetle ilgili eserler bu tahrîbattan muaftı.[1]
Bazısimyâgerlerce ebedî hayat konusunda aldatıldıktan sonra ilk Çin imparatoru Qi Shi Huang, yasaklamanın ikinci yılında 460,Wei Hong'un2. yüzyıldaki bir kaydına göre 700 bilginin başkentte canlı olarak gömülmesini emretti.VeliahtFusu, yeni birleşen devlette düşmanların da daha susturulamadığı bu zamandaKonfüçyüs'ü saygıyla anan bilginlere karşı bu şekilde sert çıkış yapılmasının devletin istikrârını bozacağını öne sürdü.[2] Fakat babasının karârını değiştirmeyipfiîlî bir sürgün olarak sınırları korumakla görevlendirildi.
Qin Hânedanlığı'nın hızlı düşüşünün sebebi olarak bu yasaklama görülmüştür.Konfüçyüsçülük, arkasından gelenHan Hânedanlığı sırasında yeniden canlanmış ve Çin İmparatorluğu'nun resmî ideolojisi hâline gelmiştir. Fakat imhâ edilen düşünce okullarının birçoğu yok olmuştur.
Büyük Târihçiler'in Kayıtlarından târihçiSima Qian, elindeki tek kitabınQin Devleti'nin kitapları olduğunu ve kitap yakımının işini çok zorlaştırdığını yazar. Elindeki kitaplarsa bu konudaki târihleri esaslı kaydetmemiş ve kıt ifâdeler kullanmıştır.[3]
Olaylar, zamanla entelektüel kişilere karşı davranışları ifâde edendört karakterli bir deyimle bilinmeye başlandı.Tang Hânedanlığı zamânında bir şâir olan Zhang Jie (章碣), bu politikayla ilgili şöyle bir şiir yazmıştır:
