Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


İçeriğe atla
VikipediÖzgür Ansiklopedi
Ara

Karbondioksit

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Karbondioksit
Structural formula of carbon dioxide with bond length
Ball-and-stick model of carbon dioxide
Ball-and-stick model of carbon dioxide
Space-filling model of carbon dioxide
Space-filling model of carbon dioxide
Adlandırmalar
karbon dioksit
Diğer adlar
  • karbonik asit gazı
  • karbonik anhidrit
  • karbonik oksit
  • karbon(IV) dioksit
  • metandion
  • R-744 (soğutucu)
  • kuru buz (katı faz)
Tanımlayıcılar
3D model (JSmol)
3DMet
1900390
ChEBI
ChEMBL
ChemSpider
ECHA InfoCard100.004.271Bunu Vikiveri'de düzenleyin
EC Numarası
  • 204-696-9
E numaralarıE290(koruyucular)
989
KEGG
MeSHCarbon+dioxide
RTECS numarası
  • FF6400000
UNII
UN numarası1013 (gaz), 1845 (katı)
  • InChI=1S/CO2/c2-1-3 
    Key: CURLTUGMZLYLDI-UHFFFAOYSA-N 
  • InChI=1/CO2/c2-1-3
    Key: CURLTUGMZLYLDI-UHFFFAOYAO
  • O=C=O
  • C(=O)=O
Özellikler
Kimyasal formülCO2
Molekül kütlesi44,01 g mol−1
Görünümrenksiz gaz
Koku
  • düşük konsantrasyonlarda kokusuz
  • yüksek konsantrasyonlarda keskin ve asidik[1]
Yoğunluk
  • 1562 kg/m3 ( 1 atm (100 kPa) ve -785 °C (-1.381 °F)'de katı)
  • 1101 kg/m3 (sıvı, -37 °C (-35 °F))
  • 1.977 kg/m3 (gaz, 1 atm (100 kPa) and 0 °C (32 °F))
304.128(15) K[3] (30.978(15) °C), 7.3773(30) MPa[3] (72.808(30) atm)
Çözünürlük (su içinde)1.45 g/L, 25 °C (77 °F), 100 kPa (0,99 atm)
Buhar basıncı5.7292(30) MPa, 56.54(30) atm (20 °C (293.15 K))
Asitlik (pKa)6.35, 10.33
−20.5·10−6 cm3/mol
Isı iletkenliği0.01662 W·m−1·K−1 (300 K (27 °C; 80,6 °F))[2]
Kırınım dizimi (nD)1.00045
Akmazlık
  • 14.90 μPa·s at 25 °C (298 K)[4]
  • 70 μPa·s at -785 °C (-512 K)
Dipol momenti0 D
Yapı
Trigonal
Lineer
Termokimya
37.135 J/(K·mol)
Standart molarentropi(S298)
214 J·mol−1·K−1
Standart formasyonentalpisifH298)
−393.5 kJ·mol−1
Farmakoloji
V03AN02 (DSÖ)
Tehlikeler
NFPA 704
(yangın karosu)
Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC):
90,000 ppm (162,000 mg/m3)(human, 5 min)[6]
NIOSHABDmaruz kalma limitleri:
PEL (izin verilen)TWA 5000 ppm (9000 mg/m3)[5]
REL (tavsiye edilen)TWA 5000 ppm (9000 mg/m3), ST 30,000 ppm (54,000 mg/m3)[5]
IDLH (anında tehlike)40,000 ppm (72,000 mg/m3)[5]
Güvenlik bilgi formu (SDS)Sigma-Aldrich
Benzeyen bileşikler
Diğeranyonlar
Diğerkatyonlar
Benzeyen bileşikler
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri,Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
Bilgi kutusu kaynakları

Karbon dioksit,kovalent bağlı birkarbon ve ikioksijen atomundan oluşanmoleküle sahip, normal koşullarda gaz hâlinde bulunanbileşiğin adıdır.Renk vekokusu yoktur.Kimyasal formülü CO2 şeklinde olupmolekül ağırlığı 44,009g/mol'dür. Karbon içeren besin maddelerininmetabolize edilmesi sonucu meydana gelen bir son üründür.Karbon döngüsünde önemli bir pay sahibidir.

Solunumdaki yeri açısından hayati önem arz eder. Oksijenakciğerlere üst hava yollarını geçerek gelir vealveoldehemoglobin ile taşınarak alveole getirilmiş olan karbon dioksit ile yer değiştirir. Daha sonra karbondioksit oksijenin takip ettiği yolla dışarıya verilir.Bitkiler gündüz CO2 alır, O2 verirler. Gece ise O2 alır, CO2 verirler.

CO2serbest gaz hâlindevolkanik bölgelerden çıkan gazlarda, suda çözünmüş olarak isemaden suyunda bulunur. Şehir ve dağlık bölgelerde değişmek üzereatmosfer havasında ortalama %0,03-0,04 nispetinde,egzozlarda ise %13 nispetinde bulunur.

Laboratuvarda CO2, kızdırılmışkok kömürü üzerinden hava geçirilerek elde edilir. CO2 kanda belli seviyelerde bulunur ve vücudumuzun tampon sistemlerinden birini meydana getirir. Kanda artması hâlindeasidoz, azalması hâlinde isealkaloz meydana gelir. Bu durumlar dolaylı olarak hidrojeniyonu konsantrasyonunu etkilemesi ile meydana getirir.Atardamar kanında CO2 basıncı 120 mmHg'ye varırsa;baş ağrısı,adale seğirmeleri,oryantasyon bozukluğu,şuur bulanıklığı,konfüzyon, hattakoma görülebilir.

Karbonik asit

[değiştir |kaynağı değiştir]

Karbon dioksitin su ilekimyasal reaksiyonu sonucu meydana gelen zayıf bir asittir: (CO2 + H2O → H2CO3).Gazoz vesoda yapımında kullanılır. Karbonik asit basınç altında şişelere konur, bir kısmı çözünür, bir kısmı ise sıvının üzerinde kalır. Kapak açılınca kaynama sesi vererek dışarı çıkar. Çözünmüş kısım ise gazoza ve sodaya tat verir.

Karbon dioksityangın söndürme cihazlarında da kullanılır. Bugün birçok yerde bulunması mecburi olan bu araçların aslını basınçla doldurulmuş CO2 meydana getirir. Kafi miktarda CO2 bulunan yerde yanma olayı devam edemez. Çelik tüplerde 50 Atmosfer basınç altında CO2 saklanır. Tüp içindebasınç sebebiyle sıvı halde bulunur. Musluğu açıldığında CO2 hızla buharlaşır ve yanmakta olan cismin üzerini örter, hava ile temasını keser. Böyleceyanma olayı durur.

Kuru buz

[değiştir |kaynağı değiştir]
Suda kuru buz.

Kuru buz (veya karbondioksit karı), katı karbon dioksittir. Katısudan çok daha yoğundur ve donma noktası da çok daha düşüktür. Gaz sıkıştırılarak dışarı ısı vermesi sağlanır ve bu ısı kondansatörler yardımıyla depolanır. Daha sonra birden basınç düşürülünce, madde, alması gereken ısıyı geri alamaz ve buz hâlinde kalır.

Oda koşullarında (~1 atm) kuru buzda katı-gaz faz geçişi,süblimleşme olur. Adının kuru buz olmasının sebebi de budur. Kuru buz, ılık veya sıcak suya konulursa, havada sisli bir ortam meydana getirir. Bunun sebebi, kuru buzun süblimleşirken ortamdaki ısıyı almasıdır. Bu, hava içerisinde bulunan su moleküllerini soğutur ve sonuçta ağır hareket eden yoğun bir sis bulutu ortaya çıkar. Aynı şey, sıvıazot için de geçerlidir.

Kuru buz elde etmek için yapılması gereken ilk iş, CO2 gazını sıvı hâle dönüştürmektir. Bunun için de yüksek basınç ve düşük sıcaklık gerekir. Bir tüp içinde sıvı hâlde bulunan CO2, tüp eğilerek dışarı döküldüğünde gürültü ile etrafa dağılır ve sıvı halden gaz haline geçer. Bu değişim için gerekli enerjinin tamamını dışarıdan alamaz (olay çok hızlı cereyan eder) ve bir miktarını kendi içinden alır. Böylece gaz hâlindeki CO2 kendini soğutarak donar. BunaKarbon dioksit karı denir. Bu olaydan faydalanılarak istenildiği anda -80 °C'lik soğuk ortam elde edilebilir.Dewar kapları bu karınasetonla karıştırılmasıyla meydana getirilen özel termoslardır. Bu termosların dışarıyla ısı alış verişi olmadığından -80 °C'lik ortam elde edilmiş olur. CO2 karına elle dokunulduğunda yanma acısı verir ve fazla bekletildiğinde ise deriye yapışır.

Kaynakça

[değiştir |kaynağı değiştir]
  1. ^Kaynak hatası:Geçersiz<ref> etiketi;AirProductsMSDS isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz:Kaynak gösterme)
  2. ^Touloukian YS, Liley PE, Saxena SC (1970). "Thermophysical properties of matter - the TPRC data series".Thermal Conductivity - Nonmetallic Liquids and Gases. Cilt 3. Data book. 
  3. ^abSpan R, Wagner W (1 Kasım 1996). "A New Equation of State for Carbon Dioxide Covering the Fluid Region from the Triple‐Point Temperature to 1100 K at Pressures up to 800 MPa".Journal of Physical and Chemical Reference Data.25 (6). s. 1519.Bibcode:1996JPCRD..25.1509S.doi:10.1063/1.555991. 
  4. ^Schäfer M, Richter M, Span R (2015). "Measurements of the viscosity of carbon dioxide at temperatures from (253.15 to 473.15) K with pressures up to 1.2 MPa".The Journal of Chemical Thermodynamics. Cilt 89. ss. 7-15.doi:10.1016/j.jct.2015.04.015. 
  5. ^abcNIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards."#0103".Ulusal İş Güvenliği ve Sağlığı Enstitüsü (NIOSH). 
  6. ^"Carbon dioxide".Immediately Dangerous to Life or Health Concentrations (IDLH).Ulusal İş Güvenliği ve Sağlığı Enstitüsü (NIOSH). Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
  7. ^"Safety Data Sheet – Carbon Dioxide Gas – version 0.03 11/11"(PDF).AirGas.com. 12 Şubat 2018. 4 Ağustos 2018 tarihinde kaynağındanarşivlendi(PDF). Erişim tarihi: 4 Ağustos 2018. 
  8. ^"Carbon dioxide, refrigerated liquid"(PDF).Praxair. s. 9. 29 Temmuz 2018 tarihindekaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi:26 Temmuz 2018. 
İnorganikkarbon bileşikleri ve ilişkiliiyonlar
Bileşikler
CBr4 •CCl4 •CF •CF4 •CI4 •CO •CO2 •CO3 •CS •CS2 •CSe2 •C3O2 •SiC
İyonlar
Oksitler ve diğerleri
Karışık yükseltgenme basamağı
+1 yükseltgenme basamağı
+2 yükseltgenme basamağı
+3 yükseltgenme basamağı
+4 yükseltgenme basamağı
+5 yükseltgenme basamağı
+6 yükseltgenme basamağı
+7 yükseltgenme basamağı
+8 yükseltgenme basamağı
İlgili maddeler
Otorite kontrolüBunu Vikiveri'de düzenleyin
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Karbondioksit&oldid=35745832" sayfasından alınmıştır
Kategoriler:
Gizli kategoriler:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp