Karakalpakça (Qaraqalpaq tili / Қарақалпақ тили),Türk dillerininKıpçak grubuna bağlı bir dildir.[2] Aynı gruba mensup olduğuKazakça ile aralarında karşılıklı anlaşılabilirlik vardır.[3][4]
Karakalpakça için Özbek-Latin alfabesi de kullanılır.[5]
| Latin | Kiril | OTA | IPA | | Latin | Kiril | OTA | IPA | | Latin | Kiril | OTA | IPA |
|---|
| A a | А а | A a | /a/ | Q q | Қ қ | Q q | /q/ | W w | Ў ў | W w | /w/ |
| Á á | Ә ә | Ä ä | /æ/ | L l | Л л | L l | /l/ | Y y | Й й | Y y | /j/ |
| B b | Б б | B b | /b/ | M m | М м | M m | /m/ | Z z | З з | Z z | /z/ |
| D d | Д д | D d | /d/ | N n | Н н | N n | /n/ | Sh sh | Ш ш | Ş ş | /ʃ/ |
| Щ щ |
| E e | Е e | E e | /e/ | Ń ń | Ң ң | Ñ ñ | /ŋ/ | C c | Ц ц | (ts) | /t͡s/ |
| Э э |
| F f | Ф ф | F f | /f/ | O o | О о | O o | /o/ | Ch ch | Ч ч | Ç ç | /t͡ʃ/ |
| G g | Г г | G g | /ɡ/ | Ó ó | Ө ө | Ö ö | /œ/ | (Yu yu) | Ю ю | (Yu yu) | /ju/ |
| Ǵ ǵ | Ғ ғ | Ğ ğ | /ɣ/ | P p | П п | P p | /p/ | (Ya ya) | Я я | (Ya ya) | /ja/ |
| H h | Ҳ ҳ | H h | /h/ | R r | Р р | R r | /r/ | | Ъ ъ | | (ses değeri yok) |
| Ь ь |
| X x | Х х | X x | /x/ | S s | С с | S s | /s/ | |
| Í ı | Ы ы | I ı | /ɯ/ | T t | Т т | T t | /t/ |
| I i | И и | İ i | /i/ | U u | У у | U u | /u/ |
| J j | Ж ж | J j | /ʒ/ | Ú ú | Ү ү | Ü ü | /y/ |
| K k | К к | K k | /k/ | V v | В в | V v | /v/ |
Kazak alfabesinde bulunan "Ii" harfi Karakalpak Kirilinde görünmemektedir. Ayrıca Karakalpaklar'ın Özbek latinine geçme eğilimleri vardır. Karakalpakça'da "Ii" yerine "Ии" vardır.
- y>j (c) olayı bu lehçede de görülebilir.жазыўшы (jazıwşı)- yazar, yazıcı
- Eski Türkçe'deki "ğ"'leriny'ye dönüştüğü söylenebilir. Mesela eski Türkçe mastar eki olan "-ığ" Karakalpakça'da "-ıw" şeklindedir.
- Özbekçe'denArapça-Farsça kelimeler almıştır.
- Çoğul eklerindeKazakçadaki gibi -lar, -ler'in dışında -dar, -der, -tar, -ter şekilleri yoktur. Yani Karakalpakçada bu ek sadece -lar, -ler şeklindedir. Örneğin Kazakçada "kendilerinin" anlamındaki "өздерінің (özderiniñ)" Karakalpakça'da "өзлериниң (özleriniñ)" şeklindedir.
- Bazı değişmeler Kazakçadan farklı olarak olmamıştır. Mesela Kazakçada "söylesetin" "konuşacak" anlamdadır. Mesela "söylesetin adam", "konuşacak, söyleşecek adam". Bu kelimedeki -tin kısmıEski Türkçe'deki -tuğın şeklindeki ekten gelir.Karakalpakçadaysa bu ek değişmemiştir ve tek şekillidir: "söylesetuğın"
- Karakalpakça'da ş>s değişmesi de vardır: söyleş->söyles- gibi...
- Karakalpakça'da ç>ş değişmesi de görülür: qança>qanşa...
AyrıcaVikipedi'nin Karakalpakça sürümü de bulunmaktadır.
1 - bir2 - eki3 - üş4 - tört5 - bes6 - altı7 - jeti8 - segiz9 - toğız10 - on20 - jigirma30 - otız40 - qırıq50 - eliw60 - alpıs70 - jetpis80 - seksen90 - toqsan100 - jüz1000 - mıñ
- ^"Arşivlenmiş kopya". 4 Mayıs 2020 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2013.
- ^Johanson, Lars (2021).Turkic: Cambridge Language Surveys. Cambridge: Cambridge University Press.ISBN 978-0521865357.
- ^Robbeets, Martine (2020).The Oxford guide to the Transeurasian languages (1. bas.). Oxford: Oxford University Press.ISBN 978-0198804628.
- ^Johanson, Lars (1998).The Turkic languages. Londra: Routledge.ISBN 978-0415412612.
- ^Öztopçu, Kurtuluş (1996).Dictionary of the Turkic languages : English, Azerbaijani, Kazakh, Kyrgyz, Tatar, Turkish, Turkmen, Uighur, Uzbek. Londra: Routledge.ISBN 978-0415160476.
|
|---|
| Ön diller | |
|---|
| Ogur | |
|---|
Şaz
Türkçesi | |
|---|
Notlar:1İki farklı dilin karışımı ile oluşmuş melez diller.2 Yazı dili olmayan diller.3Sınıflandırılması tartışmalı diller. |
