4 metreden 90 metreye istikrarlı bir şekilde artar[4]
Kambriyen (bazenꞒ şeklinde sembolize edilir), yaklaşık 538,8 milyon yıl önce başlayıp 485,4 milyon yıl öncesine kadar devam edenjeolojik dönemi ifade eder. Bu dönem, Farklıhayvan gruplarının karmaşıklaştığı, hayvanların çeşitlendiği bir dönemdir.[5][6] AdınıGaller'inLatince karşılığı olanCambria'dan alan Kambriyen Dönem,yer kabuğundaki dikkate değer değişimler, deniz seviyelerinin yükselmesi ve iklim değişiklikleri gibi etkilerle şekillendi.[7][8][9]
Kambriyen Dönemi,yaşamın karmaşıklaşması ve çeşitlenmesi açısından kritik bir evredir. Bu dönemde fosilleşmiş birçok hayvan türü bulunmuştur ve bu fosillerdeniz tabanlarındakitortullarda korunmuşlardır. Fosillerinjeolojik tarihte ilk kez bu sıklıkta görüldüğü içinKambriyen Patlaması olarak adlandırılan bu olayda,omurgasızlar çeşitlendi, fosil kayıtları daha ayrıntılı hâle geldi vebiyolojik çeşitlilik hızla arttı. Kambriyen'den önce, genel olarak yaşayan organizmaların çoğunluğu küçük, tek hücreli ve basitti (Ediyakaran faunası ve daha önceki Tonian Huainan biyotası dikkate değer istisnalardır). Karmaşık, çok hücreli organizmalar, Kambriyen'in hemen öncesindeki milyonlarca yılda giderek daha yaygın hale geldi, ancak mineralleşen organik yapıla dolayısıyla kolayca fosilleşen organizmalar bu döneme kadar yaygınlaşmadı.[10]
Kambriyen patlaması olarak bilinen Kambriyen devrindeki yaşam formlarının hızla çeşitlenmesi, modern hayvan filumlarının çoğunun ilk temsilcilerini üretti. Filogenetik analiz, Kambriyen radyasyonundan önce,Kriyojen[11][12][13] veyaToniyen[14]'dehayvanların (metazoanlar) tek bir ortak atadan monofiletik olarak evrimleştiği görüşünü destekledi.[15] Okyanuslarda çeşitli yaşam formları zenginleşse de, arazinin, mikrobiyal toprak kabuğu ve mikrobiyal biyofilmi otlatmak için ortaya çıkan birkaç yumuşakça ve (karasal olmasa da) eklembacaklılardan daha karmaşık hiçbir şey olmadan nispeten çorak olduğu düşünülüyor. Kambriyen Dönemi boyunca yaşam büyük orandadeniz habitatlarındaydı ve kara üzerindeki yaşam oldukça sınırlıydı. Kambriyen'in sonlarına doğru ise ilkdeniz bitkileri vekabuklu canlılar ortaya çıkmaya başladı.[16][17] Bu dönemdeki biyolojik çeşitliliğin büyük bir kısmıdeniz ekosistemlerinde meydana geldi ancak dönemin sonlarına doğru karada da bazı omurgasız gruplarının evrimleştiği düşünülmektedir.
Sonuç olarak Kambriyen Dönem, yaşamın çeşitlenmesi ve karmaşık organizmaların evrimleşmesi açısından öneme sahiptir.Kambriyen Patlaması, hayvanlarınvücut planlarının veanatomik özelliklerinin hızla değiştiği bir dönem olarak bilinir.[16][18][19] Bu dönemde evrimsel yenilikler veadaptasyonlar, gelecektekiekosistemlerin temelini atmış ve canlı çeşitliliği konusunda temel bir rol oynamıştır. Kambriyen Dönemi'nin jeolojik ve biyolojik olayları, yaşamın bugünkü çeşitliliğine giden yolda kritik bir adım olmuştur. Kambriyen'in sonuna gelindiğinde, ilk gerçek bitkilerin şekillendiği dönem olmakla[20][21] birlikteçok bacaklılar,[22][23]örümceğimsiler[24] vealtı bacaklılar[25] ana hatları oturmuşlardı ve karaya uyum sağlamaya başlardı. Kıtaların çoğu muhtemelen bitki örtüsü eksikliğinden dolayı kuru ve kayalıktı. Sığ denizler, süper kıta Pannotia'nın parçalanması sırasında oluşan birçok kıtanın kenarlarını çevreliyordu. Denizler nispeten sıcaktı ve dönemin büyük bölümünde kutuplarda buz yoktu.
Kayaçları ilk inceleyen İngiliz yerbilimcisiAdam Sedgwick'tir. Kayaçları bulduğu yer olan Birleşik KrallıkGaller bölgesine eskiRomalılarCambria adını verdiklerinden benzer isimlendirme yapılmıştır.[26][27] Kambriyen, Adam Sedgwick tarafından "Kambriyen serisi" olarak adlandırıldı[28] ve bu adlandırmanın kökeni,Britanya'nın Kambriyen kayaçlarının en iyi görüldüğü yer olan "Cymru" (Galler) bölgesineRomalıların verdiği isim olanCambria'dan gelmekteydi.[27][29][30] Sedgwick, büyük "Geçiş Serisi"ni alt bölümlere ayırmakla görevlendirilenRoderick Murchison ile birlikte bu tabakayı tanımlamıştı fakat iki jeolog uzun bir süre boyunca uygun bir kategorilendirme yapma konusunda anlaşmazlık yaşadı.[28]
Kambriyen, öncekiEdiyakaran Dönemi'nin sonundan 538,8 milyon yıl önce (myö) başlayıp,Ordovisiyen Dönemi'nin başlangıcına denk gelen 485,4 milyon yıl öncesine kadar 53,4 milyon yıl sürdü.[31] Kambriyen Dönem'den önce, Ediyakaran Dönem gelir ve Kambriyen'in sonrasında da Ordovisiyen Dönem gelir.[31]
Kambriyen'in tabanı,Treptichnus pedum adı verilen karmaşık biriz fosili grubu üzerinde yer alır.[32] Kambriyen'in alt sınırını belirlemek için referans bir iz fosili olarakTreptichnus pedum'un kullanılması sorunlu bir durumdur çünkü Treptichnids grubuna aitT. pedum'a çok benzeyen iz fosilleri,Namibya,İspanya veNewfoundland gibi bölgelerde T. pedum'un çok daha altında bulunur ve muhtemelen BatıABD'de de bulunabilir. T. pedum'un stratigrafik yayılımı, Namibya'daki ve muhtemelen İspanya'daki Ediyakaran fosillerinin yayılımı ile örtüşür.[33][34]
Levhaların yeniden yapılandırılması, küresel birsüperkıta olanPanotya'nın Kambriyen'in erken evrelerinde parçalanma sürecinde olduğunu göstermektedir.[35][36] Ana süperkıtaGondvana'dan ayrılmışLaurentia (Kuzey Amerika),Baltika veSibirya, ayrı ve izole birer kara kütlesi hâline geliyordu.[37] Bu dönemde kara kütlelerinin çoğunluğu Güney Yarımküre'de toplanmıştı ancak kuzeye doğru sürükleniyorlardı.[37] Gondvana'nın büyük çaplı ve yüksek hızlı dönme hareketinin Erken Kambriyen'de meydana geldiği görünmektedir.[38]
MarinoanKartopu Dünya'nın büyük buzulları uzun bir süre önce eridikten sonra[39] denizlerdeki buzul eksikliği sebebiyle deniz seviyeleri yükseldi. Bu durum, kıtaların büyük bölgelerinin deniz yaşamı için uygun sıcak ve sığ sular altında kalmasına yol açtı. Jeolojik kayıtlarda deniz seviyelerinde dalgalanma görülmesi,Güney Kutbu'ndakibuz tabakasının genişleme ve küçülme dönemleriyle ilişkili "buzul çağları" olduğunu göstermektedir.[40]
Kambriyen, olağanüstü yüksek orandalagerstätte (bkz:Almanca: lagerstätte) tortul yataklarına sahip olmasıyla özeldir.Lagerstätte türü mineral yatakları, canlıların "yumuşak" kısımlarının yanı sıra daha dayanıklı kabuklarının da korunduğu istisnai birer koruma bölgesi olma özelliğini taşır. Bu durumun bir sonucu olarak Kambriyen biyolojisi hakkındaki bilgiler, Kambriyen'den sonra gelen bazı dönemlere kıyasla daha fazladır.[56]
Kambriyen'e tarihlenen herhangi birkara bitkisi (embriyofit) fosili yoktur. Buna karşın 500 milyon yıl önce[48] Kambriyen Dönemi'ne aitgelgit düzlükleri ve sahillerinde biyofilmler ve mikrobiyal matlar çoktan gelişmişlerdi. Mikroskopik Dünya ekosistemlerini oluşturan mikroplar da tıpkı çöl bölgelerindeki günümüzdeki toprak kabukları gibi toprak oluşumuna katkıda bulunuyordu.[58][59] Moleküler saat, kara bitkilerinin ilk kez Orta veya Geç Kambriyen'de ortaya çıktığını ortaya koysa da, atmosferdensera gazıkarbondioksitin büyük ölçekli olarak azalması ancakOrdovisiyen'de başladı.[60]
^Howe, John Allen (1911). "Cambrian System" . In Chisholm, Hugh (ed.).Encyclopædia Britannica. Vol. 05 (11th ed.). Cambridge University Press. pp. 86–89.
^Sedgwick and R. I. Murchison (1835) "On the Silurian and Cambrian systems, exhibiting the order in which the older sedimentary strata succeed each other in England and Wales" Dublin toplantısında Britanya Bilimi İlerletme Derneği'ne gönderilen Bildirimler ve Özetler, Ağustos 1835, s. 59-61, şurada: Britanya Bilimi İlerletme Derneği'nin Beşinci Toplantısı Raporu; 1835'te (1836) Dublin'de düzenlendi. s. 60: "Profesör Sedgwick daha sonra Galler ve Cumberland'da görüldüğü gibi arduvaz kaya gruplarını azalan sırayla tanımladı. En yükseğe Üst Kambriyen grubu adını verdi. ... Bir sonraki alt gruba ise adını verdi. Orta Kambriyen... Alt Kambriyen grubu Cærnarvonshire'ın güneybatı kıyısını kaplar."
^Love; Grosjean, Emmanuelle; Stalvies, Charlotte; Fike, David A.; Grotzinger, John P.; Bradley, Alexander S.; Kelly, Amy E.; Bhatia, Maya; Meredith, William; et al. (2009). "Fossil steroids record the appearance of Demospongiae during the Cryogenian period" (PDF).Nature.457 (7230): 718–721. Bibcode:2009Natur.457..718L. doi:10.1038/nature07673. PMID 19194449. S2CID 4314662.
^Maloof, Adam C.; Rose, Catherine V.; Beach, Robert; Samuels, Bradley M.; Calmet, Claire C.; Erwin, Douglas H.; Poirier, Gerald R.; Yao, Nan; Simons, Frederik J. (17 August 2010). "Possible animal-body fossils in pre-Marinoan limestones from South Australia".Nature Geoscience.3 (9): 653–659. Bibcode:2010NatGe...3..653M. doi:10.1038/ngeo934.
^Asimov, Isaac (1989).Patlayan Güneşler. Çeviren: Nejat Ebcioğlu. İstanbul: İnkılap Kitabevi. s. 227.
^abSedgwick, A. (1852). "On the classification and nomenclature of the Lower Paleozoic rocks of England and Wales".Q. J. Geol. Soc. Land. Cilt 8. ss. 136-138.doi:10.1144/GSL.JGS.1852.008.01-02.20.
^Sedgwick and R. I. Murchison (1835)"On the Silurian and Cambrian systems, exhibiting the order in which the older sedimentary strata succeed each other in England and Wales," Notices and Abstracts of Communications to the British Association for the Advancement of Science at the Dublin meeting, August 1835, pp. 59–61, in:Report of the Fifth Meeting of the British Association for the Advancement of Science; held in Dublin in 1835 (1836). From p. 60: "Professor Sedgwick then described in descending order the groups of slate rocks, as they are seen in Wales and Cumberland. To the highest he gave the name ofUpper Cambrian group. ... To the next inferior group he gave the name ofMiddle Cambrian. ... TheLower Cambrian group occupies the S.W. coast of Cærnarvonshire,"
^A. Ragozina, D. Dorjnamjaa, A. Krayushkin, E. Serezhnikova (2008). "Treptichnus pedum and the Vendian-Cambrian boundary 4 Ekim 2011 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi." 33 Intern. Geol. Congr. 6–14 August 2008, Oslo, Norway. Abstracts. Section HPF 07 Rise and fall of the Ediacaran (Vendian) biota. p. 183.
^Scotese, C.R. (1998). "A tale of two supercontinents: the assembly of Rodinia, its break-up, and the formation of Pannotia during the Pan-African event".Journal of African Earth Sciences.27 (1A): 1-227.Bibcode:1998JAfES..27....1A.doi:10.1016/S0899-5362(98)00028-1.
^Smith, Alan G. (2009). "Neoproterozoic timescales and stratigraphy".Geological Society, London, Special Publications.326 (1): 27-54.Bibcode:2009GSLSP.326...27S.doi:10.1144/SP326.2.
^Brett, C. E.; Allison, P. A.; Desantis, M. K.; Liddell, W. D.; Kramer, A. (2009). "Sequence stratigraphy, cyclic facies, and lagerstätten in the Middle Cambrian Wheeler and Marjum Formations, Great Basin, Utah".Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology.277 (1–2): 9-33.Bibcode:2009PPP...277....9B.doi:10.1016/j.palaeo.2009.02.010.
^Maloof, Adam C.; Rose, Catherine V.; Beach, Robert; Samuels, Bradley M.; Calmet, Claire C.; Erwin, Douglas H.; Poirier, Gerald R.; Yao, Nan; Simons, Frederik J. (17 Ağustos 2010). "Possible animal-body fossils in pre-Marinoan limestones from South Australia".Nature Geoscience.3 (9): 653-659.Bibcode:2010NatGe...3..653M.doi:10.1038/ngeo934.
^LoDuca, S. T.; Bykova, N.; Wu, M.; Xiao, S.; Zhao, Y. (July 2017). "Seaweed morphology and ecology during the great animal diversification events of the early Paleozoic: A tale of two floras".Geobiology.15 (4): 588-616.Bibcode:2017Gbio...15..588L.doi:10.1111/gbi.12244.PMID28603844.
Collette, J. H.; Gass, K. C.; Hagadorn, J. W. (2012). "Protichnites eremita unshelled? Experimental model-based neoichnology and new evidence for a euthycarcinoid affinity for this ichnospecies".Journal of Paleontology.86 (3): 442-454.Bibcode:2012JPal...86..442C.doi:10.1666/11-056.1.
Peng, S.; Babcock, L.E.; Cooper, R.A. (2012)."The Cambrian Period"(PDF).The Geologic Time Scale. 12 Şubat 2015 tarihindekaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi:14 Ocak 2015.
Schieber, J.; Bose, P. K.; Eriksson, P. G.; Banerjee, S.; Sarkar, S.; Altermann, W.; Catuneau, O. (2007).Atlas of Microbial Mat Features Preserved within the Clastic Rock Record. Elsevier. ss. 53-71.ISBN9780444528599.
