Kafkas adının nereden geldiğiyle ilgili ilk açıklamalardan biri antik dönem yazarıPlinius'a aittir. Plinius,Kafkas adının kökeninin İskit dilindeak kar anlamına gelenGracaucasus'tan geldiğini belirtmiştir. 1800'lü yıllarda Kafkasya'yı gezenJ. Klaproth ise Kafkas adınınFarsça kökenli olduğunu ve FarsçadaKaf Dağı anlamına gelenKoh-Kaf(Kuh-i Kaf) sözcüğünden kaynaklandığını iddia etmiştir. Romalılar ise bu bölgeyiKavkasus olarak adlandırmıştır.Avrupa'da 15. ve 16. yüzyıllarda Kafkas adıCaucasus olarak geçmiş ve bu kullanım günümüze kadar gelmiştir; fakat bu kullanımlarda belirtilenKafkasya, günümüzdeKuzey Kafkasya olarak anılan bölgeyi belirtiyor, Güney Kafkasya bu tanıma girmiyordu. Güney Kafkasya'yı belirtmek içinKafkas ötesi anlamındakiTranscaucasia sözcüğü kullanılıyordu.
Doğal sınırlarını batısındaKaradeniz, doğusunda iseHazar Denizi oluşturur.Kafkas DağlarıTaman Yarımadası'ndan başlayıp, güneydoğu istikametinde uzanarakApşeron Yarımadası'na ulaşır. Uzunluğu 1440 kilometreden fazladır. Genişliği ise 50 ile 225 km arasında değişir. Genellikle iki veya üç sıra halinde uzanır. Bu sarp dağlar batıdan doğuya doğru üç ana kısımdan oluşur. Birinci kısım Taman Yarımadası'ndanKuban Irmağı'nın kaynaklarına kadar uzanır.Pşeha Vadisi'ne kadar yükseklik 1000 metrenin altındadır. Daha doğuya doğru ise 1500 metrenin altına düşmez.
Orta Kafkasya ise Kuban Vadisi'ndenDaryal Geçidi'ne kadar uzanır.[1] Dağların en sarp ve yüksek kesimi buradadır. Aynı zamanda dağlar en fazla genişliğe de burada ulaşırlar. Yüksekliği 5642 metre olanElbrus ve yine yüksekliği 5047 metreKazbek burada yer alır.[1] Burada da büyük kitlelerin hareketine elverişli geçit yoktur. Böylece Batı ve Orta Kafkaslar sarp, son derece engebeli ve geçit vermeyen özellikleri nedeniyleRusya'ya karşı direnen Kafkasyalıların son sığınaklarını teşkil etmiştir. Doğu Kafkaslar ise, Daryal Geçidi'nden Apşeron Yarımadası'na kadar uzanır. Burada dağlar alçalır ve yayvanlaşırlar. Daha çok yüksek platolar egemen manzarayı teşkil eder. Hazar Denizi'ne doğru ise bu platolar da kademeli olarak alçalmak suretiyle yok olurlar. Bu bölgenin merkezinde doğu-batı istikametinde uzunluğu 180 km, genişliği ise 106 km olanDağıstan Platosu yer alır. Bu bölgenin batısı daha yüksek ve engebeli olduğu için oraya nüfuz edilmesi de zordur. AncakHazar Denizi'ne doğru arazi yapısı daha yeknesak bir hal alır ve içine girilmesi daha kolaydır. İşte bu nedenle Doğu Kafkasya'daRusya'ya karşı mukavemet daha çokÇeçen İnguşlar'ın veAvarlar'ın yaşadıkları Daryal Geçidi'ne doğru olan kesimde daha şiddetli olmuştur.
Kafkasya'nın akarsuları genellikle kaynaklarını Kafkas dağlarının kar ve buzlarla örtülü tepelerinden alırlar.[1] Derin vadiler oyarak dağlardan indikten sonra kaynaklarını zaten bu dağlardan alanKuban,Terek,Sulak veKura nehirlerine kavuşurlar. Doğu Kafkasya'nın kuzeyi Terek ve Sulak nehirlerine rağmen bir bozkırdır. Bu bozkır ile dağlıkDağıstan arasındaki sınır aşağı yukarıMahaçkale-Hasavyurt arasında uzanan çizgidir. Bu çizginin kuzeyindeki bozkırda ve Hazar Denizi kıyılarındaKumuklar otururlar. Buna karşılık dağlık bölgede Kafkasyalı yerli halklar yaşarlar.
Kafkasya'nın iki önemli ve her zaman açık olan geçidi vardır. Bunlardan biriDaryal Geçidi'dir. Geçidin deniz seviyesinden yüksekliği 2379 metredir. Vladikafkas'ıTiflis'e bağlayan ve Rusların "Gürcü Askeri Yolu" dedikleri yol da bu geçitten geçer. Yol aynı geçitte akmakta olan Terek Nehri'nin ana kolunu takip eder. Orta ve güney kesimleri üzerinde Osetler yaşarlar. Bu geçit Kafkasya'yı siyasi, askeri ve hattâ sosyal yönlerden iki ana parçaya ayırır. Gürcistan'ın Rusya'ya bağlanmasından sonra bu geçidin önemi daha da büyümüştür. Kafkasya'yı ele geçirmek isteyen Rusya için hemGürcistan'la irtibatı sürekli açık tutmak ve hem de Batı Kafkasya'daki Çerkesler ve Abazalar ile Doğu Kafkasya'dakiÇeçenler ve Dağıstanlılar arasındaki işbirliğini kesmek açısından hayati bir önem taşımaktaydı.
Daryal'dan başka ikinci önemli geçit Derbent'tir. Bu geçit Hazar Denizi kıyısı boyunca uzanır ve genişliği 1.5 ile 30 km arasında değişir. Dağıstan'da bu iki geçit kadar önemli olmasa da Avar, Karayan, Sol ve Mamison geçitleri de bulunmaktadır.
