James Augustine Aloysius Joyce (2 Şubat 1882 - 13 Ocak 1941)İrlandalı yazar, şair, öğretmen ve edebiyat eleştirmeni.Modernistavangart akıma katkıda bulunduğu için 20. yüzyılın en etkili ve önemli yazarlarından biri olarak kabul edilmektedir. Joyce'unUlysses (1922) adlı romanı,Homeros'unOdisseia'indeki bölümlerinin, özelliklebilinç akışı olmak üzere çeşitli edebi tarzlarda paralelleştirildiği bir dönüm noktasıdır. Diğer bilinen eserlerikısa öykü derlemesiDublinliler (1914) ileSanatçının Gençlik Portresi (1916) veFinneganın Vahı (1939) romanlarıdır. Diğer yazıları arasında üçşiir kitabı, bir oyun, mektuplar ve zaman zaman gazetecilik bulunmaktadır.
Joyce,Dublin'de orta sınıf bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. County Kildare'deki Cizvit Clongowes Wood Koleji'ne, ardından kısa bir süreliğine Hristiyan Kardeşler tarafından işletilen O'Connell Okulu'na devam etti. Babasının öngörülemeyen mali durumunun dayattığı kaotik aile yaşamına rağmen, Cizvit Belvedere Koleji'nde başarılı oldu ve 1902'de Dublin Üniversitesi Koleji'nden mezun oldu. 1904 yılında müstakbel eşi Nora Barnacle ile tanıştı ve Avrupa topraklarına taşındılar. Kısa bir sürePula'da çalıştıktan sonraAvusturya-Macaristan'dakiTrieste'ye taşındı ve İngilizce eğitmeni olarak çalıştı.Roma'da yazışma memuru olarak çalıştığı sekiz aylık bir süre ve Dublin'e yaptığı üç ziyaret dışında Joyce 1915'e kadar orada ikamet etti. Trieste'de şiir kitabıOda Müziği'ni ve kısa öykü derlemesiDublinliler'i yayımladı ve İngiliz The Egoist dergisindeSanatçının Gençlik Portresi'ni seri olarak yayımlamaya başladı.Birinci Dünya Savaşı'nın büyük bölümünde Joyce, İsviçre'ninZürih kentinde yaşadı veUlysses üzerinde çalıştı. Savaştan sonra kısa bir süre Trieste'ye döndü ve ardından 1920'deParis'e taşındı ve 1940'a kadar birincil ikametgâhı oldu.
Ulysses ilk olarak 1922'de Paris'te yayımlandı, ancak müstehcen olduğu gerekçesiyleBirleşik Krallık veAmerika Birleşik Devletleri'nde yayımlanması yasaklandı. Kopyalar her iki ülkeye de kaçırıldı ve 1930'ların ortalarına kadar korsan versiyonları basıldı, sonunda yayın yasal hale geldi. Joyce bir sonraki büyük eseriFinneganın Vahı romanına 1923'te başladı ve on altı yıl sonra 1939'da yayımladı. Bu yıllar arasında Joyce çok seyahat etti. Nora ile 1931'de Londra'da sivil bir törenle evlendiler. Giderek ağırlaşan göz sorunları için tedavi görmek ve kızı Lucia için psikolojik yardım almak amacıyla sık sık İsviçre'ye gitti.İkinci Dünya Savaşı sırasında Fransa, Almanya tarafından işgal edilince, Joyce 1940'ta Zürih'e geri taşındı. Burada 1941 yılında, 59. doğum gününe bir aydan kısa bir süre kala, ülser ameliyatı sonrası öldü.
Ulysses, büyük edebiyat kitapları listelerinde sıklıkla üst sıralarda yer alır ve eserini analiz eden akademik literatür kapsamlı ve devam etmektedir. Birçok yazar, film yapımcısı ve diğer sanatçılar, detaylara gösterdiği titizlik,iç monolog kullanımı, kelime oyunları ve geleneksel olay örgüsü ve karakter gelişimini radikal bir şekilde dönüştürmesi gibi üslup yeniliklerinden etkilendi. Yetişkinlik hayatının büyük bir kısmı yurtdışında geçmesine rağmen, kurgusal evreni Dublin'i merkez alır ve büyük ölçüde orada geçirdiği zamanlardaki aile üyelerine, düşmanlarına ve arkadaşlarına benzeyen karakterlerle doludur. ÖzellikleUlysses, şehrin sokaklarında ve ara sokaklarında geçer. Joyce'un şu sözleri aktarılır: "Kendi adıma her zaman Dublin hakkında yazarım, çünkü Dublin'in kalbine inebilirsem dünyanın tüm şehirlerinin kalbine inebilirim. Tikel olanın içinde evrensel olan vardır."[1]
James Joyce, 1882 yılındaDublin'de doğdu. Babası, John Stanislaus Joyce ve annesi, Mary Jane Murray Joyce'un beşi yaşayan on çocuğunun en büyüğüydü.[2] Babası ile çeşitli sorunlar yaşasa da annesi ile daha yoğun bir ilişkisi vardı.[3]Cizvit okullarında eğitim gördü; ailenin maddi durumu bozuluncaDublin'deki University College'defelsefe ve sanat okudu. İngiltere'ye karşı bağımsızlık düşüncesini destekleyenİrlanda milliyetçiliğinin yoğun olduğu bir dönemde yetişen Joyce, katolik eğitiminin ardından dini inançlarını sorgulayarak Dublin'den ayrıldı.[4] 1902'de tıp okumak içinParis'e gitse de ertesi yıl ölüm döşeğindeki annesini ziyaret için Dublin'e geri döndü ve edebi eserleri üzerine yoğunlaştı. 1904'te Dublin'i yeniden terk etti. Ancak maddi kısıtlar yaşamını oldukça etkiledi ve bir yandan da eserlerini bastırmakta zorlandı.[2]
1900'de, henüz üniversite öğrencisiykenIbsen'in bir oyunu üzerine kaleme aldığı uzunca yazıFortnightly Review dergisinde yayımlandı. O sıralar, daha sonraChamber Music (Oda Müziği) adlı kitapta toplanacak olanlirik şiirlerini yazmaya başladı. 1904'ten sonraNora Barnacle'la yaşamaya başladı. 1905'ten 1915'e kadarTrieste'de yaşadılar. 1906 yazındaRoma'ya giden Joyce yaklaşık dokuz ay boyunca bir bankada çalıştı.Roma'dan sıkılınca 1907 kışında tekrarTrieste'ye döndü.Trieste'deBerlitz School'daİngilizce öğretmenliği yaptı.
James Joyce'un Paris-Shakespeare tarafından yayınlanan Ulysses kitabının ilk baskısının fotoğrafı, 1. basımı. (1922)
George Russell'ın önerisiyleIrish Homestead için yazmaya başladığı öykü kitabıDublinliler, yazımından 9 yıl sonra[2] 1914 yılındaBirleşik Krallık'ta yayımlandı. Joyce, 1915'te tek oyunu olanSürgünler'i yazdı.Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi adliotobiyografik romanı 1916 yılında yayımlandı. Aynı yıl Joyce ve ailesiZürih'e taşındı. Burada İngiliz Oyuncuları Tiyatrosu'nu kurdu. Büyük bir yoksulluk içinde yaşadıklarıZürih'te en büyük eseri olanUlysses üzerine çalıştı ve bu kitapLittle Review adlı birAmerikan dergisinde dizi halinde yayımlanmaya başladı. Dizileştirme 1918'de başladı; ancak kitap hakkında ahlaksız ve erotik bulunduğu için dava açılması nedeniyle, 1920'de diziye ara verildi. Yayımcılarla yaşadığı çeşitli zorlukların ardındanUlysses kitap olarak ilk kez Şubat 1922'deParis'te basıldı. 16 Haziran 1904 günüDublin'de geçen 24 saati anlatan romanHomeros'unOdysseia'sı üzerine kuruludur. Pek çok yeni tekniğin kullanıldığıroman yayınlandığında büyük yankı uyandırmıştır ve yayınlanmasından çok sonra dahi farklı yorumlama biçimleriyle ele alınmıştır.[5] Kitap 1924'te yeniden basıldı.[2]
Joyce ailesi iki büyük savaş arasında Paris'te kaldı. Bu dönemde son romanı olanFinnegans Wake üzerinde çalıştı. Eşinin Dublin'e dönüşünün etkisiyle 1923'te yazmaya başladığı bu kitap, önce çeşitli bölümleri dergilerde yayınlandıktan sonra, 1939'da basıldı. 1927'de son şiirleriniPoems Penyach adıyla yayınladı. 1929'da edebi çevrelerdeki arkadaşları, Joyce hakkında bir kitap yayınladı. Bu süreçte Nora Barnacle'la resmen evlendi; aynı yıl oğlu da evlendi. 1932'de kızları Lucia'nın şizofreni olması, gelininin de akli dengesini yitirmesiyle ailevi sorunlarla uğraştı.[2][3]
Ağır hipermetrop olan ve gözlerinden defalarca ameliyat geçiren Joyce, ülser teşhisiyle ameliyat edilse de kurtarılamadı ve 13 Ocak 1941'de öldü.Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi'nin ilk taslağı olanStephen Hero yazarın ölümünden sonra, 1944 yılında basıldı. İlk basımı birçok dizgi yanlışı içerenUlysses'in aslına uygun halde basılması 1984 yılında gerçekleşti.
Ulysses'in ilkTürkçe çevirisiNevzat Erkmen tarafından yapıldı ve Yapı Kredi Yayınları tarafından 1996 yılında basıldı. 2012 yılında ise Armağan Ekici çevirisi ile Norgunk Yayıncılık tarafından basıldı.
