| Büyük III. Davit დავით III დიდი | |
|---|---|
_(7993420831).jpg) Büyük III. Davit, heykeliOşki Manastırı'nda bir duvara tasvir edilmiştir.[1] | |
| Tao-Klarceti Prensi | |
| Hüküm süresi | 966–1000/1001 |
| Önce gelen | II. Bagrat |
| Hüküm süresi | 978–1000/1001 |
| Sonra gelen | III. Bagrat |
| Doğum | 930s |
| Ölüm | 1001 Tao-Klarceti |
| Çocuk(lar)ı | III. Bagrat (üvey) |
| Hanedan | Bagrationi hanedanı |
| Babası | V. Adarnase |
| Dini | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
III. Davit Kurapalati (Gürcüce: დავით III კურაპალატი, Davit III Kurapalati) veyaDavit Didi (Büyük) (Gürcüce: დავით III დიდი, Davit III Didi), aynı zamanda II. Davit olarak da bilinir (yaklaşık 930'lar – 1000/1001), GürcüBagrationi hanedanından 966'dan 1000/ 1001'de öldürülmesine kadar Orta Çağ Gürcü-Ermeni sınır bölgelerindeki Tao Prensi idi.Kuropalates, kendisine 978'de ve yine 990'da verilen birBizanssaray unvanıdır.
Davit, en çok 976-9 iç savaşında BizanslıMakedon hanedanına yaptığı önemli destek ve Gürcü devletlerinin siyasi birleşmesindeki benzersiz rolünün yanı sıraHristiyan kültürü ve öğrenimini himaye etmesiyle tanınır. 987 ile 989 yılları arasında Davit, arkadaşıBardas Fokas'ın yanındaBizans imparatoruII. Basil'e karşı bir isyana destek verdi ancak isyan başarısız oldu ve ölümünden sonra topraklarını Bizans'a bırakmayı kabul etmek zorunda kaldı. Ancak varisiIII. Bagrat'a birleşik bir Gürcistan krallığının ilk hükümdarı olma fırsatını sağlamayı başardı.
Davit, Tao'da (tarihi Gürcü-Ermeni sınırındaki bir bölge) hüküm süren GürcüBagrationi hanedanınınKartli soyunun bir kolu olan Tao'nun İkinci Boyu'nun temsilcisi V. Adarnase'nin küçük oğluydu. Birinci Tao Hanedanı 940 yılında sona ermiştir.
966'da kardeşi II. Bagrat'ın yerini Tao Dükü olarak aldı ve yayılmacı politikası ve esnek diplomasisi sayesinde daha büyük bir devlet kurmaya başladı. Davit, iddialı planlarını hayata geçirmek için imparatorII. Basil (r. 976–1025) döneminde güçlenenBizans İmparatorluğu'na karşı bağımsızlığını güvence altına almak zorundaydı.
Bizanslıların doğudaki komşuları – parçalanmış Ermeni ve Gürcü prenslikleri - imparatorluğu nadiren doğrudan tehdit ediyordu ancak kendi bölgelerinden geçen stratejik uluslararası ticaret yollarını kontrol ettikleri içinKonstantinopolis'i özellikle ilgisini çekiyordular.[2] Bizanslılar, Taron (966) veMalazgirt (968) Ermeni prensliklerini zaten sonra erdirmişti ve Tao-Klarceti olarak bilinen birkaç Gürcü Bagrationi prensliğinin devleti için tehlike oluşturuyordular.[3] Bununla birlikte, 976'daBardas Skleros liderliğindeki geniş çaplı bir isyan patlak verdikten sonra imparatorluğun bütünlüğü ciddi bir tehdit altındaydı. Bir dizi ayaklanmanın ardından isyancılarAnadolu'yu kasıp kavurdu ve Konstantinopolis'i tehdit etti. Durumun aciliyetinde, genç imparator Basil Tao'lu Davit'den yardım istedi, o da hemen yanıt verdi ve kısa süre önce yenilen sadık Bizans generaliBardas Fokas'ı takviye etmek için Tornike Eristavi komutasındaki 12.000 birinci sınıf süvari birliğini gönderdi ve böylece 24 Mart 979'da Caesarea yakınlarındakiPankaleia Muharebesi'nde[4] kazanılan kesin zafere büyük bir katkıda bulundu.
Davit bu desteğin karşılığı olarak çağdaş Gürcü kaynakları tarafından "Yunanistan'ın Yukarı Toprakları" (ზემონი ქუეყანანი საბერძნეთისან) olarak bilinen Doğu Anadolu'daki kilit imparatorluk bölgelerinin ömür boyu yönetimiydi bu topraklar esas olarak Theodosiopolis veya Karin şehri (Gürc. Karnu-kalaki, bugünküErzurum, Türkiye),Pasinler, Hark (şimdikiMuş İli),Apahunik, Mardali (Mardaghi),Khaldoyarich veChormayri. Bu vesileyle, kendisine yüksek Bizans saray unvanı olankouropalates unvanı verildi. Basileios ayrıcaAthos Dağı'nda bulunan birGürcü Ortodoks manastırını finanse ederek Davit'in komutanı Tornike Eristavi'nin yiğitliğini ödüllendirdi. Şu anda manastır esas olarak Yunan keşişleriyle dolu olmasına rağmen bugüne kadarİberyalıların (yani Gürcüler) anlamına gelenIviron Manastırı olarak biliniyor.
Bu müthiş kazanımlar, Davit'iKafkasya'daki en güçlü hükümdar yaptı ve hem Gürcistan hem de Ermenistan'daki hanedan anlaşmazlıklarına müdahale etmesini ve yargıçlık yapmasını sağladı.[3] Orta Çağ Gürcü yazarları ona "Tao'nun tüm krallarının en büyüğü"[5] diyorlar ve on birinci yüzyıl Ermeni tarihçisi Aristakes Lastivertsi onu şöyle tanımlıyor:
güçlü bir adam, dünyayı inşa eden, çok onurlu, yoksulları seven, gerçekten de barışın tanımı. Çünkü onun zamanında durum kehanetin belirttiği gibiydi: Herkes onun asmasının ve incir ağacının altında dinleniyordu.[6]
Çok önemli ticaret merkezlerinin kontrolünü elinde bulunduran prensliği, güneybatı Kafkasya ve Doğu Anadolu'dan geçen ana ticaret yollarının vergilendirilmesinden kazanç sağladı. Davit bu gelirleri kapsamlı inşaat projelerine yatırdı: kasabalar, kaleler ve kiliseler inşa etmek ve hem Gürcistan'da hem de yurtdışında Gürcü manastır topluluklarını ve kültürel faaliyetleri teşvik etmekte kullandı.
Kendi çocuğu olmayan Davit, Kartli'nin (İberya) Bagrationi tahtının varisi olan akrabası genç prensBagrat'ı evlat edindi. Bunu etkili bir Gürcü soylu Iovane Maruşisdze'nin isteği üzerine yaptı. Şanslı soyu sayesinde Bagrat'ın kaderinde iki tahta da oturmak vardı. Çünkü çocuğu olmayan Abhaz kralıIII. Teodos'un kız kardeşi olan annesi Guranduht aracılığıyla Bagrat, Egrisi-Abhazya Krallığı'nın potansiyel bir varisiydi. Birleşmiş bir Gürcistan devletinin kurulması için plan yapan Davit, 976'da üvey oğlu için kayalara oyulmuş şehriUplistsihe ile birlikte Kartli'yi ele geçirdi ve Kartli'nin batı bölümünü zapt altında tutan en doğudaki GürcüKaheti Krallığı askerlerini geri püskürttü. İki yıl sonra, 978'de David ve Maruşisdze III. Teodos'u tahttan indirerek Egrisi-Abhazya tahtını Bagrat için aldılar.
Davit'in şansı 987'de topraklarını Bizans ilhakına karşı güvence altına almak amacıyla uzun süredir arkadaşı olan Bardas Fokas'a imparator Basil'e karşı bir isyana katıldığında değişti. İsyancılar 989'da Bizans-Vareg güçleri tarafından yenilgiye uğratıldıktan sonra Basil, Gürcüleri cezalandırmak için Haldialı Yuhanna komutasında güçlü bir kuvvet gönderdi ve Davit teslim olmak zorunda kaldı. İmparatorla uzlaşarak, ölümünden sonra topraklarını Bizans İmparatorluğu'na bırakacağına karşılık yeniden kuropalates unvanını aldı.
Aynı yıl, Egrisi-Abhaz Kralı Bagrat'ınKvemo Kartli'de asiKldekari Dükü Rati'ye karşı bir cezalandırıcı sefer planlaması ile başka bir sorun ortaya çıktı. Üvey oğlu Bagrat'ın Tao'ya saldırıp kendisini öldürmeyi planladığına ikna olan Davit, Bagrat'ın biyolojik babası Gurgen liderliğinde Kldekari'ye ilerleyen Bagrat'ın ordusunu bozguna uğrattı. Bir Orta Çağ Gürcü tarihçisinin anlattığı gibi:
Bagrat daha sonra tek başına [Davit'in yanına] gitti, ayaklarına kapandı ve orduyu sadece Rati'ye karşı gönderdiğine yemin etti. [Davit] de buna inandı ve onu huzur içinde serbest bıraktı.[7]
İmparator ve akrabalarıyla barıştıktan sonra Davit,Van Gölü veAzerbaycan dolaylarındaki Müslümanemirliklerine veTiflis Emirliği'ne karşı bir dizi başarılı sefer düzenledi. Gürcistan Kralı II. Bagrat (Bagrat'ın büyükbabası, Davit'in evlatlığı) ve Ermenistan Kralı I. Gagik, Davit ile ittifak kurdu veMalazgirt'iMervani emirinden yaklaşık 993'te geri aldı ve 997'de Mervani hanedanının bir diğer önemli kalesi olanAhlat'a baskın düzenledi.Güney Azerbaycan'ınRevvadi emiri Mamlan da 998'deErciş yakınlarında iki kez, ikinci kez kesin olarak Davit tarafından bozguna uğratıldı.
Davit, 1000 veya 1001'in başlarında soyluları tarafından ihanetle öldürüldü. Aristakes'in kayıtlarına göre:
Kutsal Perşembe günü ayin yiyeceğine zehir karıştırmışlar ve içmesi için ona (Davit'e) vermişler ve bu saygıdeğer adamın boğularak ölmesine neden olmuşlardı. Bunun nedeni ondan bıkmış olmaları ve imparatorun daha önce onlara sunduğu tekliflerle ilgilenmeleriydi.[6]
Gürcü Kronikleri, Davit'in 1001'de öldüğünü iddia etse de, birkaç Ermeni ve Müslüman kaynak onun 1000'de ölmüş olabileceğini öne sürüyor. Aristakes, Davit'in ölüm tarihini 28 Mart 1001 olarak verir ki bu, Davit'inErmeni takvimine göre 449 yılınınPaskalya gününde, yani 31 Mart 1001'de öldüğünü yazar. Başka bir Ermeni vakanüvisAsoghik tarafından da yakından doğrulanmaktadır. Yine başka bir Ermeni olanSamuel Anetsi de ölüm tarihini 1001 olarak verir.
II. Basil,Suriye'dekiFatımi hanedanına karşı yürüttüğü seferin ardından, imparatorluğunun doğu illerinde kışıTarsus ovasında geçiriyordu. Davit'in öldüğünü duyunca, Davit'in imparatora söz verdiği toprakları talep etmek için kuzeydoğuya doğru ilerledi. Yerel Gürcü ve Ermeni soyluları ciddi bir direniş göstermeden teslim oldular. Kayda değer tek olay, bir Gürcü askeri ile birVareg Muhafızı arasında bir balya saman yüzünden çıkan tartışmanın, 6.000 paralı Vareg savaşçısının dahil olduğu ve otuz yüksek rütbeli Gürcü soylunun öldüğü büyük bir muharebeye dönüştüğü zaman meydana geldi.
Davit'in üvey oğlu Kral Bagrat, Basil ile bir araya geldi ancak Davit'in topraklarının ilhakını engelleyemeyincekuropalates imparatorluk unvanı karşılığında yeni sınırları tanımak zorunda kaldı. Bu başarısızlığa rağmen, Bagrat tüm birleşik Gürcistan'ın ilk kralı olmayı başardı[8] bu sonuç büyük ölçüde Tao Prensi Davit'in çabalarıyla mümkün olmuştu; Akademisyen Stephen Rapp'a göre Davit Gürcü tarihi için en önemli 10 figür arasında yer alır.[9]
Modern tarihçiler arasında, Davit'in yalnızca isyancı Bardas Skleros'a karşı yaptığı yardımın bir ödülü olarak kendisine verilen toprakları mı yoksa prensliğinin tamamını mı Basil'e bırakmak zorunda kaldığı konusunda bazı anlaşmazlıklar vardır. Davit'in tüm topraklarını yani Tao'yu ve Van Gölü'ne kadar sahip olduğu tüm komşu topraklarını bıraktığını varsaymak daha mantıklı olacaktır. Davit'in topraklarının büyüklüğü ne olursa olsun, Gürcü kralları bu toprakların kaybedilmesine o kadar kolay razı olamayacaklardı ve bu da 11. yüzyılda Bizans İmparatorluğu ile bir dizi savaşa yol açtı.
<ref> etiketi: "Suny" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz:Kaynak gösterme)