| III. İngiliz-Afgan Savaşı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İngiliz-Afgan Savaşları | |||||||
 | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
.svg) Afganistan Emirliği | .svg) Britanya İmparatorluğu Britanya Hindistanı | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Emanullah Han | Arthur BarrettReginald DyerAlexander Eustace | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| yaklaşık 1.000 ölü[2] | yaklaşık 2.000 ölü ve yaralı[2] | ||||||
III. İngiliz-Afgan Savaşı, 6 Mayıs-8 Ağustos 1919 tarihleri arasındaAfganistan Emirliği ileBritanya İmparatorluğu arasında yaşanmış üçüncüsavaştır.[3]
Afganistan ile Büyük Britanya savaşlarında İngilizler, Afganistan'ın herhangi bir yerini işgal edebiliyor ama hiçbir yere gerçek anlamda hâkim olamayıp, sonunda çekilmek zorunda kalıyorlardı. Afganistan'ın 19. yüzyılda yitirdiği toprakları geri almak için harekete geçmesi, savaşın ana nedenidir.Üçüncü Afgan Savaşı olarak anılan savaşta olaylar 1919 yılında, o sıradaki EmirHabibullah Han'ınav sırasında bir suikasta kurban giderek yerine oğullarındanEmanullah Han'ın geçmesi üzerine başlamıştır. Reformcu bir kişiliğe sahip olanEmanullah Han, ordu ve kabile liderlerinin çoğunun desteğini aldıktan sonra, İngilizlerin Afganistan üzerindeki etkilerini kırmak ve 19. yüzyılın sonlarında İngiltere'ye (Britanya Hindistanı'na) bırakılan bazı toprakları geri almak üzere harekete geçti.Emanullah Han, İngiltere'nin etkisiniSovyetler Birliği ile dengelemek istiyordu. Bu nedenle Sovyetler Birliği ile bir antlaşma yaptı. Bu durum 1917Ekim Devrimi'nden beri sürekli olarak Sovyetler Birliği'ni sıkıştırma peşinde koşmuş olan İngilizlerin hoşuna gitmedi. Ayrıca bazı Hint milliyetçilerinin de Afganistan'da sığınak bulması, İngilizlerin sınırdaki Peştun kabileleri arasında karışıklık çıkarmaları ve Hindistan üzerinden mal giriş çıkışını sınırlayarak Afganistan'a gözdağı vermelerine neden oldu. Ancak Afganistan'a doğrudan müdahalede bulunmadılar.[4]
Savaş 3 Mayıs 1919'da Afgan birliklerininHayber Geçidi'ni aşarak İngiliz denetimindeki Britanya Hindistanı topraklarına girmeleri ve İngiliz garnizonunun bulunduğu stratejik önemi olan Bağ şehrini ele geçirmeleri ile başladı.[5] Başlangıçta bu İngiltere tarafında küçük bir sınır ihlali olarak algılandı ancak Afgan birliklerininPeşaver'e kadar ilerlemeleri üzerine 6 Mayıs 1919'da İngiliz hükûmeti Afganistan'a savaş ilan etti ve Hindistan'da seferberlik ilan edildi.[6] 9 Mayıs'ta İngiliz-Hint kuvvetleri İngiliz Hava Kuvvetleri'nin de desteği ile karşı taarruza geçtiler vePeşaver'de kontrolü tekrar sağlayarak Bağ şehrini geri aldılar. 13 Mayıs'ta Afgan kuvvetleri geri çekilmiş, İngiliz-Hint kuvvetleriHayber Geçidi'ni aşarak Hayber'in batısını ele geçirmişlerdi. 17 Mayısa kadar İngiliz askerleri iyice zayıflamış ve yıpranmıştı. Bunun üzerineEmanullah Han liderliğindeki Afgan kuvvetleri İngilizlere karşı taarruza geçti ve Hayber'in batısı tekrar ele geçirildi ancak ertesi gün İngilizler karşı saldırı başlatarak bölgeyi tekrar ele geçirdiler ve Kabil'i bombaladılar. 27 Mayıs günü İngilizler savaşın merkezi olan Kurram'a saldırı düzenlediler ancak başarız oldular. İngiltere'nin üstünlüğü ve İngiliz Hava kuvvetlerinin saldırıları sonucuEmanullah Han barış istedi.[7] Uzun görüşmeler sonucu 8 Ağustos 1919'daRawalpindi Antlaşması kabul edildi.[8]
