Flavius Valentinianus (321 - 17 Kasım 375), 364 yılından ölümüne kadarRoma imparatoruydu. Kendisinden genellikle son büyükBatı imparatoru olarak bahsedilir. Başarılı birgeneral olan Yaşlı Gratianus'un oğlu olarak dünyaya gelmiştir.
Ammianus Marcellinus’a göre Valentinianus, “kuvvetli bedeni, parlak teni, geniş göğsü ve gri gözleriyle dikkat çeken, askerî disiplinin vücut bulmuş hâliydi.” Ancak Marcellinus aynı zamanda onun öfkesinin dizginsizliğini ve sert mizacını da eleştirir:“Hiddete kapıldığında aklın sınırlarını aşar, adaleti öfkeye karıştırırdı.”[1]
Valentinianus'un üzerinde yer aldığı Solidus altını
Yönetim anlayışı sert ama etkiliydi; yozlaşmaya karşı katı davranmış, yetkililer arasında sık sık görevden almalar ve cezalandırmalar uygulamıştır. Bununla birlikte Ammianus, halkın güvenliği ve sınırların korunması konusunda gösterdiği dikkatin Roma’nın istikrarına katkı sağladığını da belirtir.Doğu ile ilişkilerinde kardeşiValens’e geniş yetkiler vermiş ve imparatorluğu ikiye bölerekBatı’nın savunmasını bizzat üstlenmiştir.[1]
A.H.M. Jones'un yazdığına göre "Valentinianus sert ve gaddar olmasının yanında kendi görgüsüz olduğu gibi görgülü kişilere de düşman olduğunu anlatır. İyi giyimlilerden, eğitimlilerden, zenginlerden ve iyi şartlarda doğmuş olanlardan nefret ederdi. Ancak yetenekli bir asker ve vicdan sahibi bir yöneticiydi. Kendi babasının da geldiği alt sınıflarının refahına ilgi gösterirdi. Ne yazık ki, iyi niyetli girişimleri seçtiği yanlış bakanlar ve tüm kanıtlara rağmen onların erdemine olan inatçı inancı yüzünden çoğu zaman boşa giderdi."[2]
Valentinianus,Julianus veJovian dönemlerinde subaydı ve imparatorluk kademelerinde yukarılara yükselmişti. Sağlam yapısı ve dikkat çeken görünümüyle büyük cesaret ve askerî yeteneğe sahipti. Jovian'ın ölümünden sonra 26 Şubat 364'teBitinya'da Nicaea'da (bugünküİznik) kırk dört yaşında ordudaki subaylar tarafından imparator seçildi. Valentinianus kısa bir süre sonra kardeşiValens'i de imparator yaptı.
Valentinianus'un kısa süreli hükümdarlığı sırasında Afrika,Almanya ve Britanya'da savaşlar vardı. Roma barbarlarla, özellikle de Burgundiler veSaksonlar ile çatışma içindeydi.
Valentinianus'un başlıca çalışması sınırların korunmasıydı. BaşlangıçtaMilano kuzey İtalya'nın meselelerini çözmek için seçtiği karargâhtı. Ertesi yıl (365) ValentinianusAlamanlara karşı generallerinin seferlerini idare etmek için önceParis sonra daReims'teydi. Jovian'ın yenilgiye uğrattığı AlamanlarRen'in öteki yakasına çekilmişlerdi. Ancak 367'nin sonlarından aniden Ren'i geçip Moguntiacum (Mainz)'a saldırdılar ve şehri yağmaladılar. Valentinianus, Solicinum'da büyük bir orduyla Alamanlara saldırdı ve büyük bir katliam yaparak yendi. Ancak kendi de büyük kayıplar verdiği için başarısının arkasını getirmedi.
Daha sonra 374'te Valentinianus, Alamanlar'ın kralı Macrianus ile barış yaptı ve o noktadan sonra Macrianus gerçek anlamda Romalıların dostu oldu. Sonraki üç yılı Valentinianus Ren sınırının savunmasını düzenlemek için karargâh olarak seçtiğiTrier'de geçirdi ve sayısız miktarda kalenin inşasını bizzat idare etti.
Döneminde Galya kıyıları Sakson korsanların saldırılarına uğruyordu.Piktler veİskoçlarla iş birliği yapan korsanlarAntoninus DuvarındanKent kıyılarına kadar Britanya'yı yakıp yıkmışlardı. 368 yılında istilacıları püskürtmek için Kont Theodosius gönderildi ve başarı sağlandı. Ardından adada imparatorun onuruna Valentia adında yeni bir eyalet kuruldu.
Afrika'da Firmus askerî vali Comes Romanus'un zalimliği ve zorbalığından çaresiz düşmüş köylülerin desteğiyle isyan çıkardı. Yine Theodosius ufak çaplı bir gazi ordusuyla Afrika'ya gönderildi. Firmus esir düşmemek için intihar etti.
374'te bugünkü Moravya veSlovakya'nın olduğu bölgedeki bir Germen kabilesi Quadi kendi toprakları kabul ettikleriTuna'nın kuzeyindeki Roma kalelerinden rahatsız oldular ve kralları Gabinius'un haince öldürülmesiyle iyice çileden çıktılar ve nehrini öteki yakasına geçerek Panonya eyaletini yakıp yıktılar. İmparator 375'in Nisan ayında güçlü bir ordu ile İlliryum'a girdi.
Valentinianus, 375 yılında Tuna boylarında Quadi elçileriyle görüşürken öfke nöbeti geçirdi. Ammianus’un anlatımına göre, elçilerin kibrine sinirlenerek bağırmaya başlamış, sinir krizi sırasında beyni kanla dolmuş ve birkaç dakika içinde hayatını kaybetmiştir.[1]
Valentinianus,Hristiyan olmasına rağmen dini hoşgörüsüyle dikkat çeker.Pagan tapınaklarına doğrudan müdahalede bulunmamış, dinî özgürlük ilkesini korumuştur. Ammianus, onun bu tavrını “ne aşırı inançlı ne de imansız; her inanca mesafeli bir yöneticiydi” sözleriyle özetler. Bununla birlikte büyü,kehanet veastrolojiye karşı yasaklar getirmiştir; bu yasalar özellikle 370’lerde imparatorluk genelinde uygulamaya konmuştur.[1]
.png)
