Muâviye bin Ebû Süfyân (Arapça: معاوية بن أبي سفيان, romanize: Mu'āviyye ibn Ebu-Sufyān;Arapça telaffuz: [muʕaːwija ibn abiː sufjaːn];y. 603 - Nisan 680),Emevî Devleti'nin kurucusu ve ilkhalifesiydi. 661 yılında halife oldu ve ölümüne kadar hüküm sürdü. Halifeliği,Muhammed'in ölümünden yaklaşık otuz yıl sonra veDört Halife döneminin hemen ardından başladı. Önceki halifeler, Muhammed'in en yakınları ve ilksahabelerden olurken, Muâviye ona daha sonradan katılan bir isimdi.
Muâviye ve babasıEbû Süfyân, uzaktan akrabaları ve sonradan eniştesi olan Muhammed'e karşı çıktı, ancak 630’daMekke'nin fethedilmesiyle ona boyun eğdiler. Daha sonra Muâviye, Muhammed'inkâtiplerinden biri oldu. HalifeEbû Bekir (h. 632-634) tarafındanSuriye’nin fethinde yardımcı komutan olarak görevlendirildi.Ömer'in halifeliği (h. 634-644) boyunca rütbelerini yükselterek,Emevî akrabası HalifeOsman (h. 644-656) dönemindeSuriye valisi oldu. Burada güçlüBeni Kelb kabilesiyle ittifak kurdu, kıyı şehirlerinin savunmasını güçlendirdi veBizans İmparatorluğu'na karşısavaşları yönetti, hatta ilk Müslüman deniz seferlerini düzenledi. 656 yılında Osman'ın öldürülmesine tepki olarak Muâviye, öldürülen halifenin intikamını alma davasını üstlendi veAli'nin seçilmesine karşı çıktı.Birinci Müslüman İç Savaşı'nda Ali ile 657’deSıffin Savaşı'nda karşı karşıya geldi ve savaş bir çıkmaza girdi. Sonuçsuz kalan hakemlik görüşmelerinin ardından Muâviye, Suriye'de kendini halife ilan etti ve 658'de Mısır'ı Ali'nin valisinden fetheden müttefikiAmr bin Âs tarafından halife olarak tanındı. 661'de Ali'nin öldürülmesinin ardından, Ali'nin oğlu ve halefiHasan'ı tahttan çekilmeye zorladı ve böylece Muâviye’ninhâkimiyeti tüm hilafet topraklarında kabul edildi.
Muâviye, ülke içinde kendisine sadık Suriyeli Arap kabilelere ve Suriye'nin Hristiyan ağırlıklı bürokrasisine güveniyordu.Posta yolu, yazışmalar ve kançılaryadan sorumlu devlet dairelerini kurdu. İsmi, İslam İmparatorluğu'nun para, kitabe ve belgelerinde yer alan ilk halifeydi. Dış politikada ise Bizans'a karşı neredeyse her yıl kara ve deniz seferleri düzenledi; ancakKonstantinopolis Kuşatması başarısız oldu.Irak ve doğu eyaletlerinde yönetimi, güçlü valilerMugîre ve tartışmalı bir şekilde kardeşi olarak tanıdığıZiyâd bin Ebih'e bıraktı. Onun döneminde, 670'teUkbe bin Nâfi komutasındaİfrîkiye'nin fethi başlatıldı ve doğudaHorasan ileSistan'daki fetihler sürdürüldü.
Muâviye,Ümeyyeoğulları kabilesinin etkisiniMedine valiliğiyle sınırlandırmasına rağmen, oğluYezîd'i veliaht olarak atadı. Bu, İslam siyasetinde eşi benzeri görülmemiş bir adımdı ve Ali'nin oğluHüseyin ileAbdullah bin Zübeyr gibi önemli Müslüman liderlerin muhalefetiyle karşılaştı. Muâviye'nin ölümünden sonra bu muhalefet,İkinci İslam İç Savaşı'nın patlak vermesiyle sonuçlandı. Çağdaş kaynaklar, Muâviye'ye dair önemli bir hayranlık içerse de, onun Dört Halife'nin adalet ve takvasına sahip olmadığı ve halifeliği bir krallığa dönüştürdüğü yönünde eleştiriler de bulunmaktadır. Bununla birlikte,Sünni İslam geleneği, onu Muhammed'in sahabesi veKur'ân vahyinin yazıcılarından biri olarak saygıyla anar.Şiî İslam'da ise Muâviye, Ali'ye karşı çıkması, Hasan'ı zehirlemekle suçlanması ve inançsız bir şekilde İslam’ı kabul ettiği iddiaları nedeniyle kötü bir figür olarak görülür.
Darabjird'in Fasa darphanesinde Mu'aviye adınaPehlevi alfabesiyle basılmışSasani tarzı gümüş dirhem, y. 674. Para üzerinde İslam öncesi Sasani paralarında da görülen semboller; Ay-yıldız, Besmele ve Zerdüşt ateşi görülüyor.
Muaviye bin Ebu Sufyan 602 yılında Mekke'deKureyş üyelerindenBeni Abd Şems ailesinin bir ferdi olarak dünyaya geldi.Mekke Kureyş'in yönetimindeydi. Abd-Şems ailesi yönetici zümrenin en nüfuzlu üyelerindendi. Muaviye'nin babasıEbu Sufyan bin Harb annesi iseHind bint Utbedir.
Muhammed, Mekke'de yeni dini duyurmaya başladığında Abd-Şems ailesinin çoğu ona karşı çıkarakHicret etmesine neden oldular ve ardından Müslümanlara karşı açılan tüm savaşlara katıldılar. 630 yılında Müslümanlar Mekke'yi fethedince, Mekkelilerle birlikte Abd-Şems ailesi de Müslüman oldu.
Bazı tarihçilere göre Muaviye akrabalarının şiddetli itirazlarına rağmen Müslüman oldu. Şiiler ise,Mekke'nin fethi bunu zorunlu kılana dek İslam'ı kabul etmediğini söylerler.
Muhammed karşıtlarına merhametli davrandı. Ordusuna katılıp önemli görevlere gelmelerine müsaade etti.[1] 632 yılında peygamberin ölümünden sonraSuriye'dekiBizans ordusuna sefere giden orduya katıldı. Orduda yükselerek büyük nüfuz sahibi oldu. İkinci halifeÖmer bin Hattab tarafından Şam valisi olarak atandı. Üçüncü halifeOsman bin Affan döneminde de halife tarafındanSuriye eyalet valiliğine getirildi.
Kendisinden 130 hadis rivayet edilmiştir. Bunlardan sadece dördünün rivayetindeBuharî veMüslim ittifâk etmişlerdir.Ebu Zer-el Gıfârî,İbn-i Abbâs gibisahabilerin kendisinden rivayetleri vardır. Tâbiî'nden de Cübeyr İbn-i Nüfeyr, Saîd İbn-i Müseyyeb ve daha başkaları rivayet etmişlerdir.[2]
Hamat Gader'deki Roma döneminden kalma hamam tesislerini restore ettiği için Mu'aviye'ye kredi açan Yunanca yazıt, Mu'aviye'nin yönetim merkezi olan Suriye'deki tek epigrafik kanıtdır.(y.663)
Muaviye, kardeşi Yezid'in 638'de vefatı üzerineÖmer bin Hattab tarafından Şam valiliğine atandı. Osman bin Affan zamanında valiliği sırasındaSuriye'nin tamamını yönetimi altına aldı. Yöre ahalisi ve asker üstünde dikkate değer şekilde etki sahibi oldu. Yavaş–yavaş dahilden kendi devletinin alt yapısını atmaya başladı. 647 yılına gelindiğindeBizans'ın saldırılarına dayanabilecek güçte bir ordu oluşturmuştu. Ardından 649'daKıbrıs'ı ve 654'teRodos'u aldı. 655 yılındaLikya açıklarında Bizans donanmasını ağır bir yenilgiye uğrattı. Aynı süre içindeAnadolu'ya defalarca sefere çıkıldı. Bu askeri girişimlerinin tamamını Ali'ninhalife olmasının ardından durdurdu.
Suikaste uğrayan HalifeOsman bin Affan'ın öcünü almak, aynı kabileden olduklarından Muaviye'ye düşmekteydi. Muaviye, Osman'ın katillerinin kovuşturmasını yapmadığından onların işbirlikçisi olduğunu iddia ettiğiAli'nin hilafetini reddetti. Bununla birlikte, öncülüğünüAyşe,Talha veZübeyr bin Avvam'ın yaptığıisyana da katılmadı.
Ali,Cemel Savaşı'nın ardından valisinin önderliğinde isyan edenSuriye'ye yöneldi.Fırat Nehri tarafına yönelen Ali, 657 yılında Muaviye'nin güçleriyle çarpıştı. Muaviye, neredeyse mağlup olacağıSıffin Savaşı'ndan hile yaparak kurtulmayı başardı. Muaviye'nin, Ali'nin safında çarpışanların dindarlığını istismar etmek için askerlerinin mızraklarınaKur'an'dan sayfalar astırdığı söylenir. Düşmanlarını görüşmeye ikna eden Muaviye, Ali'nin yandaşlarını bölerek hilafetinin geçerliliğine gölge düşürdü. Ali'nin eski yandaşlarıharicilerin isyanından doğan zayıflıktan yararlanan MuaviyeMısır'ı ele geçirmek üzere harekete geçti.Muaviye,Amr bin As komutasındaMısır'a bir ordu gönderdi. Amr bin As, Halife Ali'ye bağlı şekildeMısır'ı idare eden ve birinci halifenin oğlu olan Muhammed binEbubekir'i çıkan bir savaşta yenerek öldürdü.Amr bin As yaklaşık 2 yıl burayıMuaviye'ye bağlı bir şekilde idare etti.
Suriye'nin fethinden sonra Muaviyenin kendi adına bastırdığı paralarda Bizans modeli devam ediyor, ancak haçların şekli değişmiş.[3]
AliKufe'de öldürüldükten sonra bazı Müslümanlar,Ali'nin oğluHasan'a biat ettiler.[4] Bu biat'ı, Ali ile halifelik için çatışan ve savaşan Muaviye kendi otoritesine bir tehdit olarak algıladı. Muaviye derhalSuriye,Filistin veLübnan'daki ordu komutanlarına savaş hazırlıklarına başlamaları için talimat verirken diğer yandan da genç varis Hasan ile anlaşmayı denedi. Bu amaçla Hasan'a halifelik iddiasından vazgeçmesini bildiren bir mektup gönderdi ve eğer vazgeçmezse istemediği sonuçların doğacağını ve Müslümanların öleceğini bildirdi. Aslında Muaviye için en iyisi Hasan'ın halifelik hakkından vazgeçmesi olacaktı, çünkü Muaviye orduları Hasan'ı savaş meydanında öldürüp tüm güç Muaviye'nin elinde toplansa bile Muaviye'nin halife olabilirliği tartışılmaya devam edecekti. Muaviye için bu hiç de istenilen bir durum değildi.
Hasan hakkından vazgeçmedi ve anlaşma sağlanamadı. Kimi kaynaklara göre 60 bin kişi olduğu iddia edilen Muaviye'nin ordusu Hasan'ı mağlup edip öldürmek için yürüyüşe geçti. Diğer yandan Hasan da 40 bin kişilik ordusunu kurmuş ve savaşmaya hazırdı, iki orduMedain yakınlarında karşılaştılar.
Hasan, savaş başlamadan önce Muaviye askerlerine konuşma yaparak onlara yanlış yönde olduklarını ve Muaviye'yi haksız görüyorlarsa onun tarafında bulunmamaları gerektiğini hadis ve Kuran'dan örnekler vererek bildirdi. Hasan'ın kendi ordusundan teslim olacağını sanan bir kısım birlikler, Hasan'a isyan ettiler ve ona saldırdılar. Hasan yaralandıysa da, yakın korumaları bu saldırıyı püskürtmeyi başardı. Fakat Hasan'ın komutanlarından Ubeydullah, para ve altın karşılığında Hasan'a ihanet ederek Muaviye'nin tarafına geçti.
İki ordu arasında birkaç sonuç getirmeyen çarpışma yaşandı. Hasan'ın komutanlarındanKays bin Sa'd'ın 4.000 kişilik küçük ordusu, Muaviye'nin komutanlarından olan Busr bin Ertad'ıKufe yakınlarında mağlup etti. Sonunda Muaviye üstün gelemeyeceğini, üstün gelse bile birçok adamını kaybedeceğini anladı ve ikiKureyşli adamını Hasan ve takipçileriyle anlaşsınlar diye görevlendirdi. Halifenin 40.000 kişilik ordusu artık dağılmıştı ve kabileler köylerine dağılmaktaydı. Ayrıca halife Hasan yaralanmıştı ve ordusunun içinde meydana gelen başıbozukluk yüzünden ordusuna pek güvenemiyordu. Sonunda Hasan ve Muaviye 661 yılında Meşkin'de[5] bir araya geldiler ve anlaştılar.Hasan; Kuran'a ve sünnete uyması, yandaşlarından intikam almaması şartlarını ve Muaviye'nin ölmesinden sonra halifeliğinin tekrar kendisine, eğer kendisi hayatta değil ise kardeşiHüseyin’e geçmesi şartını öne sürmüştü. Muaviye sözde kabul etti.Hasan hicretin 41. yılında (m. 661) Rebiulevvel veya Cemazielevvel ayında Muaviye'ye biat etti.[6]
Antlaşmadan sonra biat almak üzereKufe'ye yola çıkan Muaviye, Nuhayle'de[7] konakladı. Buradacuma namazını kıldırdıktan sonra şöyle bir konuşma yaptı:[8][9]
"Vallahi ben sizinle namaz kılmanız, oruç tutmanız, zekat vermeniz ve haccetmeniz için savaşmadım. Ben sizinle sadece üzerinize emir olmak için savaştım. Siz istemeseniz de Allah bana bunu nasib etti."
Daha sonra Kufe'ye giden Muaviye orada halka hitap ettikten sonra minbere Hasan çıktı ve şöyle dedi;
"Ey Irak halkı! Benim gönlüm sizden soğudu. Babam Ali'nin sağlığında bunca muhalefetler ettiniz, bir gün onu gamsız bırakmadınız. Nihayet babamı öldürdünüz. Bana da bunca zahmet verdiniz; üzerime hücum eylediniz; Malımı yağmaladınız. Beni yaraladınız. Henüz yaram iyileşmedi. Ey Irak halkı! Eğer sizEhli beyt'i peygambere eza kıldınızsa da Allah kıyamette bizimle sizin aranızda hâkim ve kafidir. Şu halde ben Muaviye'ye biat ettim. Sizin biatınızdan bizar oldum."
Muaviye halifeliğini tanımayanları sert bir biçimde bastırdı ve iç karışıklıklara son vererek güçlü bir devlet oluşturdu. Ardından yeni fetihlere girişti. Emevi egemenliğini doğudaHindistan sınırına, batıda Kuzey Afrika'ya, oradan da Güney İspanya'ya kadar yaydı. Yeni kurulan donanmayla 669-678 arasında Bizans'ın başkenti Konstantinopolis'i (İstanbul) ele geçirmek için seferler düzenlendi ama başaramadı. Muaviye 680’de öldüğünde ardında güçlü bir devlet bıraktı. Halifeliği dinsel önderliğin yanı sıra, tam bir siyasal önderliğe dönüştürdü. Muaviye, ölümünden hemen önce, 679 yılında,Hasan ile yaptığı anlaşmaya veHüseyin veAbdullah bin Zübeyr'in karşı çıkmasına rağmen oğluYezid'i halife ilan etti ve kendisine biat edilmesini istedi. Artık halife bir kurul tarafından seçilmiyor, babadan oğula geçiyordu. Nitekim Muaviye'nin yerine oğluI. Yezid halife oldu.
Bizanslılara karşı kış mevsimi akını: Melik bin Ubeydullah.
47
Bizanslılara karşı kış mevsimi akını: Melik bin Ubeydullah). Antakya,Horasan; Gur ve Farvanda uzerine akınlar: Abdurrahman bin Velid
48
Yaz Antakya akını: Abdurrahman bin Velid. Deniz akını: Abdullah bin Kays Madianlar ve Mısır üzerine birleşik akın: birleşik Melik bin Hubayra ve Ukbe bin Naif.
49
Bizanslılara karşı kış mevsimi akını: Melik bin Hubayra. Cabbara'nin fethi: Fadala. Yaz akınları: Abdullah bin Kurz; akın:Yezid bin Şacara; deniz akını: Ukba bin Nakfi; Konstantinopolis üzerine hucum: Yezid bin Sacara.
50
Bizanslılara karşı akın: Busir bin Ebu Artah ve Sufyan bin Avf. Deniz akını; Kuzey Afrika'nın fethi; Keyravan'in kurulması: Fadala Horasan'da Turkler uzzeine akin:Hakem bin Amr .
Musul'da Amr bin Hamih'in Irak valisi Ziyad tarafından öldürülmesi. Ziyad eskiden Ali'nin bir komutanıydı ve Amr bin Hamik Halife Osman'ın rakibiydi.[11]
51
Bizanslılara karşı kış mevsimi akını: Fadala. Yaz akınlar kampanyası: Busir bin Ebi Artah; Balkh Kuhistan fethi:ar-Rabi.
52
Akın:Sufyan bin Avf. Bizanslılara karşı kış ve yaz mevsimleri akınları.
53
Bizanslılara karşı kış mevsimi akını. Rodos'un fethi.
54
Bizanslılara karşı kış mevsimi akını: Muhammed bin Melik). Bizanslılara karşı yaz mevsimi seferi: Ma'n bin Yazid. Arvad Adası fethi. Buhara'daRanithan veBaykland'in fethi:Melik bin Ubeydullah Bukharalılar üzerine sefer.
55
Bizanslılara karşı kış mevsimi seferi.
Halife Osman aleyhtarı olan Hücr bin Adiyy öldürüldü.[11]
56
Bizanslılara karşı kış mevsimi kara ve denizden akınlar. Semerkant veTirmiz üzerinde seferler.
57
Bizanslılara karşı kış mevsimi akını.
58
Bizanslılara karşı denizden sefer.
Hariciler.
59
Bizanslılara karşı kış mevsimi deniz seferi.
Orta Asya'da seferler: Abdurrahman bin Velid.
60
Savriyye ve Rudas'a karşı akınlar.
Peikund Belh, İndus Nehri.
Amr bin el-Âs'ın yeğeni olanUkbe bin Nafi komutasında Emevi ordusu Kuzey Afrika'da Güney Akdeniz kıyılarını eline geçirerekFas'a kadar bu arazileri eline geçirmiştir.Ukbe bin NafiIfrıkiyye'de Emeviler merkezi olarak yeni şehir olarakKeyrevan'ı kurdu ve bu şehri Ifrıkiyye valilik merkezi yaptı. Bu şehirde yaptırdığıUkbe Camii çok muhteşemdir. Bu fetihten birkaç yıl sonraTarık bin Ziyad veMusa bin Nusayr idaresindeki Emevi ordularıİspanya ve güneyFransa'yı ellerine geçirmişlerdir.
Câbir'den nakledildiğine göre İslam Peygamberi Muhammed şöyle buyurmuştur. ”Allah katında eminler yedi tanedir. Bunlar; Kalem, Cebrâil, Ben, Muâviye, Levh, İsrâfil ve Mikâil’dir.”[12]
Ebû Hüreyre'den ise şöyle nakledilmiştir: “Eminler üç tanedir. Ben, Cebrâil ve Muaviye.”[13]
İslam Peygamberi Muhammed'in şöyle buyurduğu rivâyet edilir. ”Muâviye hilminden ve Allah kelâmı üzerine olan güvenilirliğinden dolayı nerede ise Nebî olarak gönderilecekti.”[14]
Bir başka hadis rivayeti ise şu şekildedir: “Cebrâil, üzerinde Lâ ilâhe illallah, Muâviye sevgisi kullarım üzerine farzdır. yazılı bir sayfa ile geldi.”[13]
Bu tür rivâyetlerin, sened itibarıyla görünüşte sağlam olmalarına rağmen birçok tutarsızlıkları ihtiva ettiği belirtilmektedir.[15] Zehebî de bu haberleri naklederken; İbn Asâkir'in, Muâviye'nin hayat hikâyesini aktarırken birçok zayıf ve batıl haberi karıştırdığını söyleyerek bu haberler hakkındaki endişesini dile getirmiştir.[16]
Zehebi ve diğer İslam tarihçileri, bu rivayetlerin tamamına uydurma demiştir.[17]Ahmet Cevdet Paşa, İslam tarihi kitaplarındaki rivayetler için şöyle demiştir:"İslam tarihi metinleri, uydurma rivayetler ile doludur. Maalesef ki hadis ilmine verilen değer, erken dönem İslam tarihine verilmediği için yeni bir İslam tarihi usulü geliştirmek şart olmuştur.Hz. Ali'nin ilah edinildiğiŞia kaynaklı rivayetler ileEhl-i Beyt'i aşağılayan rivayetlerden kurtulmak gereklidir."[18]
^abHafiz Ibn Katheer (İngilizce çev. Yoosuf Al-Hajj) (2012)Caliphate of Banu Umayyah From Al-Bidayah Wan-Nihayah Ibn Kathir DarusselamISBN 9786035000802 say.113(İngilizce) Ibni Kathir Tarihi'nin kısaltılmış İngilizce çevirisi
^Abdi'l Latifi'z Zebidi,Sahih-i Buhari Muhtasarı, Tecrid-i Sarih tercemesi ve şerhi, Ankara, 1984 (Yedinci Baskı) Cilt 8, Sahife 129
^Umayyadischer arabo-byzantinscherSolidus (oben) geprägt unter Muʿāwiya (661–680) nach dem Vorbild eines Solidus des KaisersHerakleios (610–641). Siehe auchMaronitische Chronik Quote AG 971 [660]... Mu'awiya prägte auch Gold und Silber, aber es wurde nicht akzeptiert weil kein Kreuz darauf war...
^Üçok, Bahriye (1968),İslam Tarihi: Emeviler - Abbasiler, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları say.27
^Kufe yakınlarında bir yer. (e-Berki, II, 1227; Yakut, V, 127-128)
Muir, William (1924),The Caliphate; Its Rise, Decline and Fall, Edinburgh, Bölüm 39-46.[1] 3 Mart 2016 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi. (İngilizce) (Erişim tarihi: 30.8.2009)
Üçok, Bahriye (1979 1.Bas.:1968))İslam Tarihi Emeviler- Abbasiler, Devlet Kitapları, Ankara: Milli Eğitim Basımevi[2]23 Ağustos 2017 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi.
Aycan, İrfan, (2005), "Muâviye b. Ebü Süfyân",TDV İslam Ansiklopedisi Cilt 30, Türkiye Diyanet VakfıISBN 975-95480-0-3 say.332-334[3] 7 Mayıs 2016[Tarih uyuşmuyor] tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi.
.jpg)
