Nicomedia [İzmit] antik kentinde,Konstantinopolis'in kutsanması vesilesiyle darb edilmiş Multiplum. Sikke ön yüzde defne yapraklarından taç ve alnında büyük taşlı mücevherler ile imparator Konstantin I büstü. Soldan sağa CONSTANTINVS MAX AVG-Constantinus Maximus Augustus / Büyük Ağustos Konstantin lejantı. Arka tip Konstantin, pelerinli ve askeri kıyafetleri içinde at sırtında, sol eli dizginleri tutuyor, sağ eli bir selamlama hareketi olarak havada. Ön tarafta çelenk tutanVictory [Nike]. AlttaSMN lejant.SM lejantıSacra Moneta / Kutsal Darphane/Para kısaltmasıdır. SondakiN harfi ise Nicomedia antik kentinin baş harfidir. Kutsal Darphane Nicomedia veya Nicomedia antik kentinin kutsal parası/sikkesi. At sırtında bir imparatoru tasvir eden genel olarak Adventus sikke tipi, at sırtında sallanan bir kralı tasvir eden II. Philip'in tetradrahmileri gibi Yunan tiplerinden uyarlanmıştır.
I. Konstantin (Latince: Flavius Valerius Constantinus; 22 Şubat 272 - 22 Mayıs 337) veyaBüyük Konstantin, MS 306 - 337 yılları arasında hüküm süren veHristiyanlığı kabul eden ilkRoma imparatorudur. Roma'da Hristiyanlığın statüsünün yükseltilmesinde,Hristiyan ibadetlerinin suç olmaktan çıkarılmasında ve onlara yönelik zulmün durdurulmasında önemli bir rol oynadı. Böylelikle Roma İmparatorluğu'nun Hristiyanlaşmasında bir dönüm noktası oldu.Konstantinopolis şehrini kurdu ve bin yıldan fazla bir süre boyunca imparatorluğun başkenti olarak kalmasını sağladı.
Mezya'dakiDardania'da (günümüzdeNiş, Sırbistan) doğan Konstantin,İlirya kökenli birRoma ordusu subayı olan veTetrarşi'nin dört imparatorundan biri olacakFlavius Constantius'un oğluydu. AnnesiHelena ise düşük sınıftan bir kadındı ve muhtemelenAnadolu'dan geliyordu. Daha sonraazize ilan edilen Helena, bazı geleneklere göre oğlunun Hristiyanlığa geçmesini sağlayan kişi olarak kabul edilirken, bazıları ise Konstantin'in onu dönüştürdüğüne inanır. Konstantin, Roma imparatorlarıDiocletianus veGalerius'un yönetimi altında üstün başarılar sergiledi. Kariyerine doğu eyaletlerindePerslere karşı savaşarak başladı, ancak MS 305'te batıya çağrılarakBritanya eyaletinde babasının yanında savaştı. Babasının 306'da ölmesinin ardından Konstantin, ordusu tarafındanEboracum'daaugustus (imparator) ilan edildi. Sonunda imparatorlarMaxentius veLicinius'a karşı iç savaşlardan galip çıkarak, 324 yılındaRoma İmparatorluğu'nun tek hükümdarı oldu.
Konstantin tahta çıktıktan sonra imparatorluğu güçlendirmek için çok sayıda reform gerçekleştirdi.Sivil veaskeri otoriteleri birbirinden ayırarak devleti yeniden yapılandırdı. Enflasyonla mücadele etmek için, bin yıldan fazla bir süre Bizans ve Avrupa para birimleri için standart haline gelen yeni biraltın sikke olansolidus'u tanıttı.
I. Konstantin, (günümüzdeSırbistan Cumhuriyeti içinde yer alan) tarihte iseİlirya toprakları içerisinde yer alan Naissus'da (Niş)'da 22 Şubat 272'de doğdu. Babası o zaman bir Romalı general olanKonstantius Chlorus idi. AnnesiHelena idi ve VI. yüzyıl tarihçisiProkopius'a göre,Küçük Asya'da (modernAnadolu) bulunanBitinya eyaletinin "Drepana" adındaki kentinde doğmuştu.[2] Bazı kaynaklar annesi Helena'nın General Konstantinius Cholorus ile evli olmayıp onun cariyesi olduğunu bildirirler. Konstantin'in babası yüksek rütbeli bir subaydı ve Konstantin gençlik yıllarını, İmparatorDiocletianus'un sarayının bulunduğu, günümüzdeTürkiye'ninİzmit ilçesinde bulunanNicomedia'da geçirdi.
286'da Nicomedia'da yaşayıp o kenti Roma İmparatorluğu'nun idare merkezi olan kullanan imparator Dioclietianus, kendine yakın olan generalMaximinus'u imparatorluğunun Batı kısmını yönetmek üzere Roma'da Augustus rütbesi ile ortak imparatorluğa yükseltmişti. Konstatinus Cholorus bu sırada Roma'daPraetorian Prefect (Roma'da imparatorluk muhafızlarının lideri) idi. 291'de 19 yaşında iken Konstantin o zaman imparatorDiocletianus'un yaşadığı Roma İmparatorluğu'nun idari merkezi olanNikomedia'da imparatorun hizmetine girdi. 293'te babası Kontantinus Cholorus, Batı'yı yöneten Augustus Maximinus'a daha yakın olmak için (daha önce evli ise Helena'yı boşayarak, evli değilse onu evinden uzaklaştırarak) Maximinus'un kızı Flavia Maximiana Theodora ile evlilik yaptı.
293 yılında İmparatorDiocletianus imparatorluğun idaresinde gayet büyük bir reform yaparak Roma İmparatorluğu'nu Batı ve Doğu parçaları olarak ikiye bölerekTetrarşi sistemini oluşturdu. Her parça bir "Augustus" tarafından yönetilecekti ve onun tayin edeceği bir "Sezar" tarafından desteklenecekti. Konstantin'in babasıKonstantius Chlorus bu sistem içinde hemen en yüksek mevkilere erişmeye başladı. (293-305 döneminden Batı'daMaximianus ile Sezar olarak; 305 - 306'da Batı'da Augustus olarak ve Doğu'da Augustus olarakGalerius imparatorluk yaptı.
Bu arada I. Konstantin de tetrarşi sisteminde yüksek mevkilere geçmeye başladı. I. Konstantin'in tüm Roma İmparatorluğu'nun tek hâkimi olması için tam 18 yıl geçmesi gerekecekti.
Önce Batı'da Augustus olan Maxentius ile çatışmalara girişti.
28 Ekim 312 tarihinde Roma kentinin hemen dışındaki Milvian Köprüsü'nde yapılan savaştaMaxentius'un ordusunu bozguna uğrattı.Maxentius kaçmaya çalışırkenTiber Nehri'nde öldürüldü.
İmparatorluğun doğu kısmında yönetimini sürdürenLicinius, artık Batı Roma'nın imparatoru olan I. Konstantin'in baba-bir (ama annesi "Flavia Maximiana Theodora" olan) kız kardeşiFlavia Julia Constantia ile evlenerek I. Konstantin ile kardeşlik bağı kurdu. Bu kayınbiraderlik ilişkisi bir yandan kendisine bir koruma sağlarken, öte yandan her iki imparatora diğerinin bölgesi üzerinde hak iddia etme şansını tanıyordu.
İlk hamleyi yapanLicinius oldu.Licinius'un I. Konstantin'e yönelik bir komploya karıştığının anlaşılmasıyla (314), iç savaş çıktı. Konstantin'in orduları karşısındaLicinius önce İtalya'da ve sonra çekildiği doğuda peş peşe yapılan kara ve deniz muharebelerinde yenilgiler aldı. Licinius son ve en ağır darbeyiAdrianopolis Muharebesi'nde aldı.
Hellespont Deniz Muharebesi ile donanmasıyla kuşatmayı yarmaya çalıştı. Temmuz 324'te Amiral Abantus (veya Amantus) komutası altındaki Licinius'un donanması ile Konstantin'in oğlu Caesar Crispus komutasındaki Konstantin'in daha küçük donanmasıÇanakkale Boğazı'nda iki ayrı çarpışmaya girdiler. Birinci çarpışmada 80 gemiden oluşan Crispus'un filosu boğazın en dar kısmında manevra kabiliyeti daha büyük olduğu için Licinius'un 200 gemilik filosunu yenilgiye uğrattı. Ertesi gün Crispus Ege Denizi'nden aldığı takviyelerle 200 gemilik bir filoya komuta etmekte; Amiral Abantus da aldığı büyük takviyelerle 350 gemilik bir filoya komuta etmekteydi. Çanakkale Boğazı'nın Marmara Denizi ağzındaki Gelibolu açıklarında gemiler arasında yapılan karşılıklı çarpışmalar sonunda Amiral Abantus'un filosundan ancak 4 gemi kurtulabildi ve büyük filonun diğer gemileri ya batırıldı ya karaya vurup parçalandı ya da Crispus'un filosunun eline geçti. Kendi gemisi batırılan Amiral Abantus ancak Asya kıyısına yüzerek çıkarak hayatını kurtarabildi.
Hellespont Muharebesi'ndeki yenilgiden sonra Licinius Byzantium'daki garnizon ve ordusunu İstanbul Boğazı'nın Asya yakasında Kalkedon'a taşıdı. Konstantin de İstanbul Boğazı kıyılarında yaptırdığı hafif nakliye gemileri ile ordusunu Asya yakasına geçirdi. İki ordu arasında 18 Eylül 324'te Hrysopolis (modernÜsküdar) civarında yapılanHrisopolis Muharebesi'ni de I. Konstantin kazandı. Bu muharebeden yenik düşen Licinius kayınbiraderi olan I. Konstantin'den aman diledi.
I. Konstantin, acımasızlığıyla da ünlüydü.Licinius'un canını bağışlayacağı yemini vermiş olmasına rağmen altı ay sonra en büyük rakibini boğdurarak ortadan kaldırdı. Bir yıl sonra da Konstantin'in yeğeni olan Licinius'un oğlu da idam edildi. 324 yılındaLicinius'un yenilgiye uğramasıyla birlikte, I. Konstantin için Roma İmparatorluğu'nun mutlak hâkimi olma yolu da açılmıştı.
Licinius'un yenilmesiyle birlikte, I. Konstantin İskoçya'dan Kızıldeniz'e, Fas'tan Dicle Irmağı'na kadar uzanan büyük bir imparatorluğun tek hâkimi olmuştu. M.S. 4. yüzyıla gelindiğinde zenginliğin kaynağı Doğu'dan, Mısır ve Küçük Asya üzerinden yapılan ticaretten geliyordu. Efsanelere göre Megaralı Byzas tarafından MÖ 667 yılında kurulan Byzantium'un eşsiz konumu, I. Konstantin'in dikkatinden kaçmamıştı. Burası, Pontus Euxinus (Karadeniz) ve Asya'dan geçen ticaret yollarının büyük kısmını kontrol edebilecek bir noktaydı.
İmparatorluğun köhneleşmiş kurumları ve alışkanlıklarıyla Roma'dan yönetilmeye devam edemeyeceğini gören I. Konstantin,Byzantion'u imparatorluğun yeni başkenti olarak ilan etti (13 Mayıs 330). Kente "Yeni Roma" anlamına gelenNova Roma adını veren I. Konstantin, Senato ve diğer tüm kurumları buraya taşıttı.
I. Konstantin'in ölümünden sonra (337) "ikinci kurucusunun" adıyla anılmaya başlanan ve Konstantinopolis adını alan kent;Roma,Bizans veOsmanlı imparatorluklarının yaklaşık 16 asır boyunca başkenti olma işlevini aralıksız sürdürdü.
Roma İmparatorluğu'nun başkentiniByzantium kentine taşıtan I. Konstantin, tarihin en büyük kentsel gelişim planlarından birini hazırladı. MS 330 yılından 337'ye kadar olan yedi yıllık süreç içinde tam bir şantiye alanına dönen kentte; çok sayıda dini bina, yeni yol ve su kemeri inşa edildi. Sultanahmet'te bugün "At Meydanı" olarak yerde bulunanHippodromos, I. Konstantin döneminde genişletilerek bugünkü boyutlarına ulaştı. 100.000 kişinin oturabileceği boyutlarda inşa edilenHippodromos'un tribünlerine ait parçalar İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde korunuyor olup, Spina'sında yer alan sütunlardan üçü (Tutmosis Sütunu,Yılanlı Sütun veÖrme Dikilitaş) hâlâ ayaktadır.
Kenti çevreleyenSeptimius Severus surlarını yıktırarak kendi adıyla anılacak yeni bir sur ve kuleler sistemini inşa ettiren I. Konstantin, yeni başkentin planını bizzat çizdi. Bugün bile İstanbul kentinin Suriçi'nde kalan kısmı, büyük ölçüde bu plana sadık bir şekilde şekillenmiş durumdadır.
I. Konstantin dönemi sikke. Paranın arka yüzünde, Grek alfabesindeki Hi (X) ve Ro (P) harflerinin iç içe geçmesiyle oluşturulan ve erken dönem Hristiyanlığın sembollerinden biri olanLabarum dikkat çekiyor. Ortada soldan sağa SPES PVBLIC-Publica Spes / Halkın umudu lejantı. Altta CONS -Constantinople [İstanbul] lejantı.Rafael'in öğrencileri tarafından yapılanKonstantin'in Vaftizi adlı resim (1520–1524,fresk, Vatikan,Apostolik Sarayı)
Doğu Roma İmparatorluğu'nun kurucusu olarak bilinen I. Konstantin, imparatorluk sınırları içinde yaşayan Hristiyanlara din özgürlüğü tanıması ve tüm imparatorluğun pagan inanç sistemini bu tek tanrılı yeni dine geçirmeye başlamasıyla tanınır. Bu tavrı nedeniyleOrtodoks kiliseleri tarafından "azizlik" mertebesine yükseltilerek kutsanan I. Konstantin'in aslında, imparatorluğun dört bir yanında yayılan bu dine karşı durmanın yaratacağı gerginlikleri engellemek için bu yolu izlediği düşünülmektedir. Dönemi boyunca hem Roma'nın çok tanrılı inanç sistemine hem de yeni Hristiyan dinine saygı gösteren I. Konstantin, sikkelerindeApollon gibi Roma tanrılarına yer vermekten hatta kimi zaman kendisini "Güneş Tanrısı"Sol Invictus şeklinde resmetmekten de kaçınmamıştır[3]. Aynı dönemde paraların üzerinde Grek alfabesindekiHi (X) ve Ro (P) harfleri ile erken dönem Hristiyanlığın sembollerinden biri olanLabarum'a da yer vermiştir. Roma kaynaklarında, I. Konstantin'in hayatı boyunca Hristiyan olmadığı, ölüm döşeğindeyken vaftiz edildiği söylenmektedir.[kaynak belirtilmeli]
Onun tarafından yaptırılanAziz Petrus veAziz Pavlus bazilikaları geleneğe göre elçilerin iman uğruna öldüğü veya gömüldüğü yerlere inşa edilmiştir[3].
^Gregoryen Takvimi kullanan Patrikhaneler 21 Mayıs'ta kutlar iken Jülyen Takvimi'ni kullanan Patrikhaneler, Jülyen Takvimi'nde 21 Mayıs'ın Gregoryen Takvimi'nde 3 Haziran'a denk gelmesinden ötürü 3 Haziran'da kutlarlar.
^Annesi Helena'nın bu doğduğu kentin ismi, oğlu olan I. Konstantin tarafından 330 yılında annesinin ölümünden sonra "Helenopolis" olarak değiştirmiştir.
^abcHıristiyanlık Tarihi.Henry R. Sefton. Yeni Yaşam Yayınları. 2004. s. 163; 168; 200.ISBN975 8318 86 1.
Demircioǧlu, Halil (1953),Roma Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayinlari. No. 10
Bahar, Hasan (2011),Roma ve Bizans Tarihi, Istanbul:Komen YayinlariISBN 978-9756527634
Bowman, Alan; Cameron, Averil ve Garnsey, Peter (eds) (2005)The Cambridge Ancient History, Volume XII: The Crisis of Empire Rev.ed., Cambridge:Cambridge University PressISBN 9780521301992(İngilizce)
