| Guy Burgess | |
|---|---|
 | |
| Casusluk faaliyeti | |
| Kod ad(ları) | Mädchen, Hicks |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 16 Nisan 1911(1911-04-16) Britanya |
| Ölüm | 30 Ağustos 1963 (51 yaşında) Moskova |
| Milliyet | Britanyalı |
| Öğrenim | Cambridge |
Guy Burgess, İngiliz diplomat ve Sovyet ajanıydı. 1930'ların ortalarından Soğuk Savaş döneminin ilk yıllarına kadar faaliyet gösteren Cambridge Beşlisi'nin bir üyesiydi. 1951 yılında Donald Maclean ile Sovyetler Birliği'ne iltica edene kadar bu görevini yerine getirmiştir. Özellikle Amerika Birleşik Devletleri ile olan casusluk uyumunu bozmuş ve İngiltere'nin dış bağlantıları arasındaki diplomatik sorunların artmasının en büyük sebebi olmuştur.
Guy Burgess, orta sınıf bir ailede dünyaya geldi. Daha sonra ise ailesinin refah durumunun artmasıyla birlikte kendisi de rahat bir çocukluk geçirdi. Özel hazırlık okullarında genelde evden uzak bir yaşam sürdü. Babasının erken ölümüyle sarsılan Burgess,Dartmouth' da eğitim hayatına devam ederken burada da sıkı eğitim tedbirleri ve disiplinle karşılaştı ve bu nedenle disiplinli bir karaktere bürünerek okulda ve sporda başarıya ulaştı. Eşcinselliğin yoğun olduğu bu dönemde kendisin de eşcinselliğe yöneldi. Özgürlükçü, sol politik düşünceler onun hayatında bu dönemde fazlasıyla belirgin olmaya başladı.1930'daCambridge Trinity College'de tarih bursu kazandı veCambridge Beşlisi'nin diğer üyeşleriyle tanışıp causluk faaliyetine adım atması bu dönemi kapsamaktadır.[1][2]
Burgess, Ekim 1930'da Cambridge'e geldi ve hızla öğrenci yaşamının birçok yönüne dahil oldu.enel olarak diğer çocuklar tarafından pek sevilmedi ve okul arkadaşları onu silik bir birey olarak tanımladılar. Buradaki öğreniminin ilerleyen zamanlarında, Tarih Derneği'ne seçildi. BuradaKim Philby ile tanıştı ve birçok sol,sosyalist görüşlü insanlarla bir araya geldi.[3] 1931'de kendisi de Cambridge Beşlisi'nden olanAnthony Blunt ile tanıştı. Burgess'in, kendisi gibi eşcinsel olan Blunt ile birlikte olduğu iddia edilmiştir.Bu dönemlerde siyasi iklim istikrar sağlayamamaktaydı. Herkesİngiltere' de mevcut bulunan ekonomik krizin sebebininkapitalizm olduğunu düşünürken,Almanya'daNazizm'in yükselişi insanların yeni düşüncelere yönelmesine sebebiyet vermekteydi. Bu tür olaylar Cambridge'de ve başka yerlerde insanların fikirlerinin radikal bir yöne evrilmesine sebebiyet verdi. Bu siyasi ve ekonomik karışıklıklar içerisinde Burgess,Marx veLenin'in eserlerini incelemeye başladı. Burgess, bu dönemde siyasi konulara fazlaca eğrilmesinden ötürü son sınavlarını veremedi ve 1933 yılında eğitimini tamamlamak üzere okula geri dönmek zorunda kaldı. Bu yıllarda Cambridge' de hem öğrenci hem de öğretim görevlisi olarak çalıştı. Aynı yıl içerisindeBüyük Britanya Komünist Partisi'ne resmen katıldı. Bu yıllarda Bugess birçok gösteriye katıldı ve bu gösterilerde ileride birçok macerayı bir arada yaşayacağı ve yakın arkadaş olacaklarıDonald Duart Maclean ile tanıştı.[4]
Burgess, özellikle 1934 yılına gelindiğinde katıldığı gösteriler ve politikaya fazla kafa yorması sebebiyle okulda başarı gösterememeye başladı. Tam bu zamanlarda Sovyet ajanı olanArnold Deutsch, araştırma sempozyumu kisvesi altında Londra'ya geldi.[5] 'Otto' olarak bilinen bu ajanın görevi, İngiltere'nin en iyi üniversitelerinden, gelecekte İngiliz bürokrasi pozisyonlarında yer alabilecek en parlak öğrencileriNKVD'ye çalışmaya ikna etmekti. Haziran 1934'te, o yılın başlarında, hükûmete karşı gösterilere katıldığıViyana'daSovyetler Birliği dikkatini çeken Philby'yi işe aldı. Philby, bu sırada Dışişleri Bakanlığı'nda çalışan Maclean da dahil olmak üzere Cambridge'deki birkaç arkadaşını Deutsch'a tavsiye etti. Bu tavsiye ettiği kişilerin içinde Burgess'te vardı. Ancak Burgess'in, duygusal oluşu ve düzensiz kişiliği nedeniyle bazı çekinceler vardı. Yine de Deutsch, onu riske atmaya değer olarak nitelendirdi ve işe aldı. Burgess'e 'Kız' anlamına gelen 'Mädchen' kod adı verildi, daha sonra 'Hicks' olarak değiştirildi. Burgess, inisiyatif olarak yakın arkadaşı hatta sevgilisi olabileceği ihtimali mevcut olan Blunt'u birlikte Sovyetler Birliği'ne çalışmak için ikna etti. Birkaç yıl içinde,John Cairncross, Burgess ve Blunt tarafından, 'Cambridge Beşlisi' olarak nitelendirilen casus grubuyla birlikte çalışması için işe aldılar.[1]Casusluk işine girmesiyle öğrenimini tamamen boşlayan Burgess, 1935'te okuldan ayrılarak kendisini tamamen istihbarat işine adamaya başaldı. NKVD'nin temel amacı İngiliz istihbarat servisi olanMI6'e sızmaktı. Burgees'te bu amacını gerçekleştirmek adına komünist partiden istifa etti vekomünizm karşıtı söylemlerde bulundu. Burgess'in bu eylemlerinden dolayı o dönemde kendisini tanıyan arkadaşları büyük şaşkınlığa kapılmıştı.[6] Bu dönemlerde birçok iş başvurusu yaptı ama neredeyse hepsi geçmişteki faaliyetlerinden dolayı geri çevrildi. Daha sonra Burgess,Nazi Almanyası ile dostluğu teşvik eden birAlman bursuna katıldı. Bu, Burgess'in Almanya'nın dış politika niyetleri hakkında önemli bilgiler toplarken siyasi geçmişini çok etkili bir şekilde gizlemesini sağladı.1936'da daha önce birçok kes reddedildiğiBBC'ye sonunda kabul edildi. Güncel olaylar ve kültürel programlar için konuşmacı seçmekle görevlendirildi. Bu iş sayesinde çeşitli insanlarla tanışarak kendisine iyi bir casus ağı kurdu. Bu kurduğu ağ sayesindeWinston Churchill' in evine güncel dış politika hakkında onuşmak için bile davet edilebildi.
NKVD, ana hedeften sapmayarak kendisinin MI6'ten bilgi alabilmesi için o dönemde orda görevli bulunanDavid Footman ile dostluk kurmasını istediler. Bu kurduğu arkadaşlık sayesinde bir süre MI6 için küçük görevler üstlendi ve bu bilgileri Sovyetlere aktardı. Kendisini sevdiren Burgess, bu dönemde o kadar güvenilir oldu ki 1938Münih Konferansı'ndaNeville Chamberlain ileÉdouard Daladier arasındaki iletişim kanalından sorumlu tutuldu. İlerleyen dönemlerde yayına almak istediği bir konuşmacısının üst yönetimler tarafından geri çekilmesi istenmesi sebebiyle görevinden istifa etti ve bu olay onun MI6'e girişi için bir vesile oldu. MI6'te Bölüm D olarak bilinen bir propaganda bölümünde göreve atandı. Burada özellikle Nazi Almanyası ile olan ilişkilerin yürütülmesinde yardımcı olmayı sağladı ve bu görevi vesilesiyle çeşitli bilgilere ulaştı. Bunlardan en önemlisi, İngiltere'ninSovyetler Birliği'nin yardımı olmadan da Almanya'yı yenebileceğini düşünmesidir. Burgess'in ilettiği bu bilgi sayesindeJosef Stalin, İngiltere konusundaki şüphelerinde kendince haklı çıktı ve bu bilgi 1939 tarihliAlman-Sovyet Saldırmazlık Paktı'nı imzalamasındaki en büyük etken oldu.İkinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla Kim Philiby ile birlikte bu bölümde sabotajcılar için eğitim kursu düzenlediler. Burgess, 1940 yılında alkollü araç kullanması sebebiyle MI6'teki görevinden kovuldu.[1]
MI6'ten kovulduktan sonra yeniden BBC'deki eski işine atandı. Bu işle uğraşırken Ayrıca MI5 için serbest istihbarat toplama işine devam etti. Böylece bürokrasi ile bağları kopmamış oldu. Sovyetler Birliği lehine birçok konuşma ve program düzenledi. Burgess, ayrıca kendisine en önemli bilgi akışı olan parlamentoda bir program düzenlemek üzere bir süre burada çalıştı ve milletvekilleriyle dostluk düzeyine ulaşan yakınlıklar kurdu. Bu dostlukların sonucunda ortaya çok önemli yere sahip bilgiler NKVD'nin eline geçti. Üstlendiği çeşitli görevler sayesinde görünürde İngiliz istihbaratının güvenini kazandı ve bu sayede Dışişleri Bakanlığına atandı.
Dışişleri Bakanlığı Haber Departmanı'nda basın görevlisi olarak çalıştı. Burgess'in görevi, hükûmetin yaptığı eylemleri halka ve yabancı medyaya açıklamaktan ibaretti. Bu görevi sebebiyle birçok bilgiyiMoskova'ya aktardı ve NKVD tarafından çeşitli şekillerde ödüllendirildi. 1945 yılındaİngiliz İşçi Partisi'nin seçimleri kazanmasıyla beraber önü açılan Burgess, özellikle devlet bakanıErnest Bevin'in yardımcısı olanMcNeil ile sıkı bir dostluk ilişkisi kurdu ve kendisinin özel sekreterliğini üstlendi.[1] Bu sayede gizli bilgi edle etmesi onun için çocuk oyuncağı seviyesine kadar düştü. İlerleyen dönemlerdeNATO'nun kurulması için yapılanBürüksel Görüşmeleri'nde ve ayrıcaUzak Doğu'da o dönemde devam edenÇin İç Savaşı'nda komünistler galibiyete yakınken Çin masasısa atandı. Burgess'in görüşleri sayesinde İngiltere'nin Komünist Çin'i, müttefikiABD' ye göre erken bir tarih olan 1949 yılında tanıdığı düşünülmektedir.[6] Aynı yıl içerisinde ciddi bir kaza geçirdi ve bundan sonra çalışma performansı asla eski durumuna dönmedi.Londra'ya döndükten sonra başka bir görev yeri olanWashington' a atandı.
Kim Philby, Burgess'ten önce Washington'a gitmişti ve hem onun hem de 1944-1948 yılları arası büyükelçilikte görev yapmış olan Donald Maclean için çeşitli bağlantılar oluşturdu. Ancak Burgess, gittikçe bürokrasi için çalışma hevesini kaybetmeye başladı ve fazlasıyla disiplinsiz davranışlar sergiledi. Bu nedenle üstleri daha fazla dayanamayarak onu Londra'ya geri gönderdiler.[1] Bu sıralarda ABD istihbaratı birkaç yıl önce Washington'da faaliyet gösteren 'Homer' kod adlı birSovyet casusunun kimliğini araştırmaya başladı ve bu araştırmalar sonucu Donald Maclean'ı işaret eden güçlü kanıtlar ortaya çıktı. Philby ve NKVD, Maclean'ın soruşturmayla karşı karşıya kaldığında çabuk çözülebilen bir kişi olması nedeniyle bütün casus ağının ve Cambridge Beşlisi'nin ifşa olabileceğini düşündükleri için Burgess' e Maclean'ı, Sovyetler Birliği' kaçırma görevi verildi.[2][3][4]
25 Mayıs 1951 günü akşamı Burgess ve Maclean birlikte bir feribotlaFransa'ya kaçtılar.[6] Ertesi gün Burgess'in yokluğu da göze çarptı ve onun adına kiralanmış bir arabanın da bulunması ikilinin beraber kaçmış olduğunu ortaya koydu. Anthony Blunt, Burgess'in dairesine giderek suçlamaya konu olabilecek bütün maddeleri temizledi. Ancak daha sonra dairede yapılan bir MI6 araması sırasında Cambridge Beşlisi'nin bir üyesi olan Cairncroos'u şüpheli duruma düşüren kağıtlar ortaya çıktı. Kim Philiby de tehlikede olduğunu düşünerek Burgess'in Washington'daki karargahında bulunan kanıtları ormana gömdü ve daha sonra Londra'ya çağırılarak sorgulandı. Ancak arkadaşlarına göre daha profesyonel bir tutumda olan Philiby hakkında herhangi bir kanıt veya şüpheye raslanmadı.[7] Temmuz 2014'te yayınlananKGB'nin Mitrokhin Arşivi'ndeki dosyalar, 1945'in ilk yarısında NKVD'ye 389'dan fazla çok gizli belge ve 1949'un sonlarında 168 dosya daha Burgess tarafından iletildiğini belirtmekteydi.[3]
Kısa bir süreMoskova'da kaldıktan sonra Burgess ve MacleanKuybışev'e getirildi ve ikiliye burada Sovyet vatandaşlığı verildi. Burgess'in yeni ismi 'Jim Andreyevitch' oldu. Maclean'ın aksine dil öğrenemedi ve Sovyetler Birliği'ndeki günlük hayata alışamadı. Zamanının çoğunu okuyarak ve içerek geçirdi.[1] 1956 yılına gelindiğinde Sovyet hükûmeti onların birİngiliz ile basın toplantısı düzenlemelerine izin verdi ve ilk defa bu zamanda Burgess ve Maclean'ın Sovyetler Birliği'nde olduğu doğrulandı. İkili burada bulunma amaçlarının İngiltere ile Sovyetler Birliği arasındaki ilişkileri iyiye doğru yürütmek için olduğunu söyledi ancak iddialar İngiltere tarafından hızlı bir dilde yalanlandı. Londra hükûmeti tarafından Burgess'in eşcinselliğine ve alkole düşkün oluşuna birçok atıf yapılarak sistematik bir biçimde onu, halkın gözünde kötü duruma düşürmeye çalışılan bir makale kaleme alındı. İleryen dönemlerde vatanını özlediğini ve dönmek istediğini beyan eden çeşitli açıklamalar yapsa da döndüğü an tutuklanacağı sinyallerini aldığı için Burgess hiçbir zaman vatanına dönmedi.
Burgess, büyük ölçüden düzensiz yaşam ve alkol sebebiyle Ağustos 1963'te karaciğer yetmezliğinden öldü. Maclean, onu: 'hayatını daha iyi bir dünyaya adayan yetenekli ve cesur bir adam'[4] olarak nitelendirdi. Burgess'in külleri İngiltere'ye iade edildi ve 5 Ekim 1963'te West Meon'daki St. John Kilisesi'ndeki aile mezarlığına defnedildi.[1]
