Gürcistan,Rus İç Savaşı sırasında 1917'dekiRus Devrimi'nin ardından kısa bir süre boyuncaTranskafkasya Federasyonu'nun bir parçası oldu ve daha sonra bağımsız bircumhuriyet olarak ortaya çıktı. 1921 yılındaKızıl Ordu Gürcistan'ı işgal etti ve işçilerin ve köylülerinSovyetler hükûmetini kurdu. Sovyet Gürcistan yeniTranskafkasya Federasyonu'na katıldı ve 1922 yılında Sovyetler Birliği'nin kurucu cumhuriyetlerinden biri oldu. 1936'da Transkafkasya Federasyonu dağıldı ve Gürcistan birSovyet Cumhuriyeti olarak ortaya çıktı.2. Dünya Savaşı sırasında neredeyse 700.000 Gürcü Kızıl Ordu saflarında Nazilere karşı savaştı. Etnik bir Gürcü olan Sovyet LideriJosef Stalin'in 1953 yılında ölümünden sonraNikita Kruşçev ve onunde-Stalinizasyon politikasına karşı 1956'da neredeyse yüz öğrencinin öldüğü protesto dalgaları ülkeye yayıldı.
1980'li yıllarda bir bağımsızlık hareketi başladı ve büyüdü, Nisan 1991'de Gürcistan'ın Sovyetler Birliği'nden ayrılması ile sonuçlandı. Daha sonraki dönemin büyük bir kısmında Gürcistaniç karışıklıklar,Abhazya veGüney Osetya'daki ayrılıkçı hareketler ve ekonomik krizle uğraştı. Gürcistan 2003 yılındakiGül Devrimi'nin ardındanNATO veAvrupa Birliği üyeliğini hedefleyen güçlü bir Batı yanlısı dış politika izledi, ülkede bir dizi demokratik ve ekonomik reformlar yapıldı. Bu karışık sonuçları beraberinde getirdi ancak ülkenin kurumlarını güçlendirdi. Ülkenin Batı yanlısı politikasıRusya ile ilişkileri kötüleştirdi, Ağustos 2008'deRus-Gürcü Savaşı ve Gürcistan'ın Rusya ile günümüzde de devam eden bölgesel anlaşmazlıkları ile sonuçlandı.
Ülkenin adı büyük ihtimalle Farsçadakurt anlamına gelengurğ kelimesinden gelmektedir.Fra Mauro haritasında "Gorgania" yani Gürcistan
"Gürcistan" kelimesi, muhtemelen 11. ve 12. yüzyıllardaSüryaniceye gurz-ān/gurz-iyān veArapçaya curcan/curzan olarak geçen Gürcüler anlamına gelenPartça veOrta Farsça gurğān kelimesinden kaynaklanıyor. Gezgin Jacques de Vitry dinî temelli teorilere dayandırarak, ismin kökenini Gürcüler arasında ünlü olanAziz Giorgi'nin ismi ile açıklıyor,[16] gezgin Jean Chardin ise, "Gürcistan" kelimesinin Gürcistan'daki gelişmiş tarım tekniklerinden etkilenen Yunanlar tarafındanYunanca γεωργός ("çiftçi") kelimesinden geldiğini düşünüyordu. Prof. Aleksandre Mikaberidze'nin söylediği gibi, Gürcistan/Gürcüler kelimelerinin kökeninin bu asırlık açıklamaları, kelimenin kökenininFarsça gurğ/gurğān ("kurt"[17]) kelimesi olduğunu düşünen bilim camiası tarafından reddediliyor.[18] Farsça kelime gurğ/gurğān ile başlayan kelime, daha sonra Slav ve Batı Avrupa dilleri de dâhil olmak üzere birçok başka dilde benimsendi.[18][19] Bu terimin kendi,Gorgan ("kurtların ülkesi") olarak anılan,Hazar'a yakın bölgenin antik İran ismiyle oluşturulmuş olabilir.[18][20]
Ne var ki söz konusu bu kaynaklarda Farsça "Gurc" (گرج) ile kurt anlamında gelen "gurg" (گرگ) kelimesinin birbirine karıştırıldığı görülmektedir. Farsça "Gurc" kelimesi, Türkçe "Gürcistan" anlamına gelir. Türkçede "Gürcü" olarak yerleşmiş olan kelimenin aslı ise, Farsça "Gurcî"dir (گرجی) ve Gurc ülkesinden olan demektir. "Gurc" ülkeyi ifade ettiği hâlde bu kelimeden ayrıca "stan" (ستان) sonekiyle "Gurcstan" (گرجستان) kelimesi türetilmiştir. "Gurcstan" kelimesi Türkçede Gürcistan biçiminde yerleşmiştir. Farsça "gurg" (گرگ) kelimesinin bir anlamı "kurt" olup Gürcü kralıVahtang Gorgasali'nin adının bu kelimeyle ilişkili olduğu kabul edilir. Ne var ki, Latin harfli transliterasyonu üzerinden "gurg" (گرگ) ve "gurğ" (گرج) kelimeleri birbirine karıştırılmış ve Gürcistan'ın anlamı "kurtların ülkesi" biçiminde aktarılmıştır.[21][22]
Gürcistan'ın Gürcüce ismi Sakartvelo (საქართველო; "Kartvelilerin ülkesi "), 9. yüzyıldan itibaren kaydedilmiştir ve geniş kullanımıyla 13. yüzyıla kadar tüm Orta ÇağGürcistan Krallığı'na atıfta bulunur, kelime merkez Gürcistan bölgesiKartli'den türetilmiştir.Etnik Gürcüler tarafından kullanılan öz tanımlama Kartvelebi'dir (ქართველები, yani "Kartveliler").
Gürcü kroniklerine göre Kartvelilerin atası,Kitabı Mukaddes’tekiYafes’in torunlarındanKartlos’tur. Ancak bilim adamları, kelimenin eski zamanlarda baskın bir grup olarak ortaya çıkan proto-Gürcü kabilelerinden biri olan Kartlar'dan türediği konusunda hemfikirler.[18] Sakartvelo (საქართველო) adı iki bölümden oluşmaktadır. Kelimenin kökü olan Kartvel-i (ქართველ-ი), orta-doğu Gürcistan bölgesi Kartli'nin veyaDoğu Roma İmparatorluğu'nun kaynaklarında bilinen ismiyle İberya'nın yerlilerini belirtir.[23]Strabon,Herodot,Plutarkhos,Homeros gibiAntik Yunan veTitus Livius,Tacitus gibiRomalı yazarlar ülkenin doğusundakileriİberler (Bazı Eski Yunan kaynaklarında İberoi), batısındakilerini deKolhlar olarak adlandırmışlardır.[24] Gürcüce çevre eki sa-X-o, X'in biretnonim olduğu ve "X'in yaşadığı alanı" belirten standart bir coğrafi adlandırmadır.[25]
Bugün ülkenin tam ve resmî adı,Gürcistan anayasasında "Gürcistan, Gürcistan devletinin adıdır" şeklinde belirtildiği üzere Gürcistan'dır.[26] 1995 anayasası yürürlüğe girmeden önce ülkenin adı Gürcistan Cumhuriyeti idi.[b]
Modern GürcistanPaleolitik Çağdan beriHomo erectus yerleşim alanıydı. Proto-Gürcü kabileleri ilk olarak MÖ 12. yüzyılda yazılı tarih sahnesine çıktılar.[27]Şarap yapımına dair şimdiye dek bulunan en eski kalıntılar 8.000 yıllık şarap küplerinin ortaya çıkarıldığı Gürcistan'da bulunmuştur.[28][29] Arkeolojik buluntular ve antik kaynaklar ayrıca göstermektedir ki erken devlet ve siyasal oluşumlar MÖ 7. yüzyıl ve ötesine giden ileri derecemetalurji ve kuyumculuk teknikleriyle karakterize edilmektedir.[27] Erken metalurjiŞulaveri-Şomu kültürü ile ilişkili olarak MÖ 6. milenyum sırasında Gürcistan'da başlamıştır.[30]
Antik Çağ başlıca batıdaKolhis ve doğudaİberya olmak üzere çeşitli erken Gürcü devletlerinin ortaya çıkışını gördü. Kolhis, Yunan mitolojisindeApollonius'un efsanesiArgonautika'daİason veArgonotlarınAltın Post'u aradığı ülkeydi. Efsanedeki Altın Post'un bölgedeki nehirlerden altın tozunu toplamak için post kullanılması yönteminden kaynaklanabileceği düşünülmektedir.[31] MÖ 4. yüzyılda - bir kral ve aristokratik hiyerarşinin altında kurulmuş gelişmiş devlet organizasyonunun erken örneklerinden biri - İberya Krallığı kuruldu.[32]
Roma Cumhuriyeti'nin bugünkü Gürcistan'ıkısa süreli ele geçirmesinden sonra bölge 700 yıldan uzun bir süre boyunca Roma-Pers jeopolitik düşmanlığı vesavaşının öncelikli hedefi hâline dönüştü.[33][34] Milattan sonra ilk yüzyıllardaMitraizm,pagan inançları veZerdüştlük Gürcistan'da yaygın olarak inanılan inançlardı.[35] MS 337 yılında KralIII. Mirian Hristiyanlığıdevlet dini olarak ilan etti ve edebiyatın, sanatın gelişmesine büyük bir teşvik verdi ve sonuçta birleşik Gürcü ulusunun oluşumunda kilit bir rol oynadı.[36][37] Hristiyanlığın kabulü MS 5. yüzyıla kadarİberya'da (Doğu Gürcistan) ikinci bir yerleşik din hâline gelmiş gibi görünen ve orada yaygın olarak uygulanan Zerdüştlüğün yavaş ama kesin bir şekilde gerilemesine yol açtı.[38][39]
Yıllar sürenRoma-Pers Savaşlarına sahne olan erken Gürcü krallıklarıOrta Çağların başında çeşitli feodal bölgelere bölündüler. Bu kalan Gürcü krallıklarına karşı 7. yüzyılda ortaya çıkanMüslüman istilalarını kolaylaştırdı.
Guaramiani veHosroviani gibi farklı İberya kraliyet hanedanlarının soylarının devam etmeyişi veAbbasilerin kendi iç savaşları veBizansla olan çatışmalarıBagrationi Hanedanı'nın büyük bir şöhretle güçlenmesinin önünü açtı.[40] İberya'nın güney batı bölgesine göç etmiş Bagrationi Hanedanı'nın lideriBüyük AşotTao-Klarceti'nin başına geçti veİberya Prensliği'ni 813 yılında yeniden kurdu. I. Aşot'un oğulları ve torunları üç ayrı kola ayrıldılar. Sürekli olarak hem birbirleri ile ve hem de komşu devletlerle savaştılar. Sonunda Kartli kolu galip geldi; 888 yılındaIV. Adarnase, 550 yılından beri durgun olan kraliyet otoritesini yeniden diriltti. İberya monarşisinin canlanmasına rağmen geriye kalan Gürcü topraklarıArap işgali altında olan Tiflis ile birlikte birbirine rakip devletlere bölünmüştü.
736 yılında Batı Gürcistan'aMervan bin Muhammed liderliğinde yapılanArap istilasıI. Leon veLazikalı veİberyalı müttefikleri tarafından geri püskürtüldü. I. Leon daha sonraMirian'ın kız kardeşi ile evlendi, bir varisII. Leon 770'lerde bu hanedan birliğini kullanarakLazika'yı devraldı.[41] Arap istilacılara karşı kazanılan zafer ve yeni topraklar Abhazya prenslerine Bizans İmparatorluğu'ndan daha fazla otonomi kazanma gücü verdi. Yaklaşık 778 yılındaII. Leon,Hazarlar'ın yardımıyla tam bağımsızlığını kazandı veAbhazya Kralı olarak taç giydi. Devletin bağımsızlığının kazanılmasından sonra kilisenin bağımsızlığı esas problem hâline gelmişti. 9. yüzyılın başlarında Abhazya KilisesiKonstantinopolis ile bağlarını koparttı veMtsheta Katolikosluğu'nun otoritesini tanıdı; Gürcüce okur yazarlık ve kültürel dil olarakYunancanın yerini aldı.[42][43] Abhazya Krallığı 850 ve 950 yılları arasında en müreffeh dönemini yaşadı.III. Demetre döneminde biriç savaş ve feodal isyanlar başladı veIII. Teodos döneminde krallığı tamamıyla anarşiye sürükledi. Büyük çoğunlukla üvey babasıIII. Davit'in diplomasisi ve fetihleri sayesinde KralIII. Bagrat liderliğinde Abhaz
ya Krallığı ve doğu Gürcü devletlerinin tek bir Gürcü monarşisi çatısı altındabirleşmesiyle iç karışıklık dönemi son buldu.
Gelati Manastırı, birUNESCO Dünya Mirası Alanı.Gürcistan Krallığı (İmparatorluğu) askerî gücünün zirvesindeyken, 1184-1230
Feodalizmin gelişme dönemi ve ortak düşmanlara karşı mücadele en az çeşitli Gürcü devletlerininaynı inanca olan bağlılığı kadar Gürcistan feodal monarşisinin 11. yüzyıldaBagrationi Hanedanı altında manevi vepolitik birleşmesi için büyük bir öneme sahipti.
Gürcistan Krallığı 12. ve 13. yüzyıllarda gücünün doruğuna ulaştı.Kurucu Davit (1089-1125) ve onun büyük torunuKraliçe Tamar (1184-1213)'ın hükümdarlıkları arasındaki bu dönemGürcistan'ın Altın Çağı ya da Gürcü Rönesansı olarak bilinir.[44] Batı Avrupa'daki benzerinden önce gelen bu erken Gürcü Rönesansı etkileyici askerî zaferler, bölgesel yayılma ve mimari, edebiyat, felsefe ve bilimde kültürel rönesans olarak karakterize edilir.[45] Gürcistan'ın Altın Çağı geride muazzam katedraller, romantik şiir ve edebiyat ve daha sonra birmillî destan olarak kabul edilecekKaplan Postlu Şövalye epik şiirini miras bıraktı.[46][47]
Davit, feodal lordların muhalefetini bastırdı ve yabancı işgalcilerle mücadele etmek için elindeki gücünü merkezîleştirdi. 1121 yılındaDidgori Muharebesi'nde kendinden kat kat büyük Türk ordularını bozguna uğrattı veTiflis'i özgürleştirdi.[48]
KraliçeTamar, ortaçağ Gürcü monarşisinin "Altın Çağı"'na önderlik etti. Gürcistan'ı kendi başına yöneten ilk kadın olarak "Mepe mepeta" ("Kralların Kralı") unvanıyla anılır.[49]
Gürcistan'ın ilk kadın hükümdarı Tamar'ın 29 yıllık saltanatı Gürcistan tarihinin en başarılı dönemi olarak kabul edilir. Tamar'a “krallar kralı” (mepe mepeta) unvanı verildi.[49] Muhalefeti etkisiz hâle getirmeyi başardı ve rakip devletler Selçuklu ve Bizansın çöküşüyle birlikte başarılı bir dış politika izledi. Tamar seçkin güçlü bir orduyla birlikte Kafkasya'yı ve bugünkü Azerbaycan, Ermenistan, Türkiye'nin doğusu ve aynı zamanda kuzey İran'ın büyük bir bölümünü hâkimiyet altına alan bir imparatorluğu kurarak atalarının başarıları üzerine yenilerini inşa etti.[50] Tamar'ın 1213 yılında ölümünden sonraki yirmi yıllık dönemdeMoğol istilaları ile krallık zayıfladı.[51]
Gürcistan Krallığı'nın yeniden canlanışı Tiflis'in 1226 yılındaCelaleddin Harezmşah tarafından ele geçirilip harap edilmesiyle gecikti.[52] Ülkenin eski gücü ve Hristiyan kültürünü yeniden canlandırdığı için “Parlak” olarak anılanII. Demetre'nin oğluV. Giorgi tarafından Moğollar kovuldu. V. Giorgi birleşik Gürcü devletinin büyük krallarından sonuncusuydu. Onun ölümünün ardından farklı yerel yöneticiler 15. yüzyılda krallığın kesin bölünüşüne dek kendi saltanatlarını kurmak için merkezî Gürcistan yönetimiyle savaştılar. Gürcistan daha sonraTimur'un istilaları ile zayıfladı.Karakoyunlu veAkkoyunlu Türkmenlerinin krallığın güney bölgelerine yaptığı sürekli akınlarla birlikte istilaların devam etmesi krallığın yeniden canlanışına zaman vermedi.
Gürcü krallıkları ve prensliklerinin haritası, 1490 AD
Gürcistan Krallığı'nda 1466 yılında iç karışıklıklar ortaya çıktı ve ülke üç bağımsız krallık ve beş yarı bağımsız prensliğe bölündü. Komşu büyük imparatorluklar bu iç bölünmeden yararlandılar, 16. yüzyılın başlarından 18. yüzyılın sonlarına kadarSafevi İran (ArdılıAfşar veKaçar hanedanları) veOsmanlılar Doğu ve Batı Gürcistan'da hâkimiyet kurdular.[53]
Bölgelerin yöneticileri kısmenözerk kaldı ve çeşitli dönemlerde ayaklanmalar çıkardılar. Ancak daha sonraki Osmanlı ve İran işgalleri yerel krallıkları ve bölgeleri zayıflattı. SürekliOsmanlı-İran Savaşları ve sürgünlerin sonucunda Gürcistan'ın nüfusu 18. yüzyılın sonunda 784.700'e düştü.[54] Doğu Gürcistan (Safevi Gürcistan),Kartli veKaheti krallıklarını kapsamaktaydı ve komşu rakip devlet Osmanlı ile imzalanan 1555Amasya Antlaşması'ndan beri İran hâkimiyeti altındaydı. 1744 yılındaII. Erekle Osmanlı-İran Savaşları'nda İran'a bağlılığı ve başarıları sonucundaNadir Şah tarafından Kartli Kralı olarak tanındı. 1747 yılında Nadir Şah'ın ölümünün ardından iki krallık da İran hâkimiyetinden kurtuldu ve Kral II. Erekle'nin liderliğinde 1762 yılındayeniden birleşti.[55]
1783 yılında Rusya ve Doğu GürcistanKartli-Kaheti KrallığıGeorgiyevsk Antlaşması'nı imzaladılar. Bu antlaşma ile Gürcistan, İran'a veya başka bir dış güce bağlanmayacak ve dış ilişkilerde bağlılığı karşılığında Gürcistan'ın toprak bütünlüğünü ve yönetici Bagrationi Hanedanı'nın sürekliliğini garanti eden Rusya'nın sözde himayesi altında olacaktı.[56]
Ancak Gürcistan'ı savunma sözüne rağmen Rusya,İranlılar 1795 yılındaTiflis'i ele geçirip yağmaladığında ve şehrin ahalisini katlettiğinde hiçbir yardımda bulunmadı.[57] Daha sonra 1796'da Kaçar İran'a karşı başlatılancezalandırıcı bir sefere rağmen, bu dönem, 1801'de Rusya'nın Georgiyevsk Antlaşması'nı ihlal etmesi ve Doğu Gürcistan'ı ilhak etmesiyle sonuçlandı, ardından bunu kraliyetBagrationi Hanedanı'nın yönetim haklarının ve aynı zamandaGürcü Ortodoks Kilisesi'ninotosefalinin kaldırılması izledi.Pyotr Bagration, yönetim hakkı kaldırılan Bagrationi Hanedanı'ndan bir prens,Napolyon Savaşları'nda Rusya İmparatorluğu ordusunu yöneten önde gelen bir generaldi.[58]
22 Aralık 1800'deÇarI. Pavel,Kartli-Kaheti KralıXII. Giorgi'nin sözde daveti ile 8 Ocak 1811'de kesinleşen Gürcistan'ın (Kartli-Kaheti) Rus İmparatorluğu'na katılması ilanını imzaladı[59][60] ve 12 Eylül 1801 yılında ÇarI. Aleksandr tarafından onaylandı.[61][62]Bagrationi krallık ailesi krallıktan sürgün edilmişti.Sankt-Peterburg'daki Gürcü elçisi Prens Kurakin'e sunulan protesto notu ile tepki verdi.[63] Mayıs 1801'de, Emperyal Rusya General Karl Knorring'in gözetimi altında, Doğu Gürcistan'daki yönetimiİvan Petroviç Lazarev'in başkanlık ettiği hükûmete devretti.[64] Gürcistan asilleri Knorring'in soylularıSioni Katedrali'nde topladığı ve Emperyal Rusya Tacı üzerine yemin etmeye zorladığı 12 Nisan 1802 tarihine kadar kararnameyi kabul etmediler. Yemin etmeyenler geçici olarak tutuklandılar.[65]
1805 yazında, Rus birlikleri Zagam yakınlarındaki Askerani Nehri'nde1804-1813 Rus-İran Savaşı sırasında İran ordusunu yenilgiye uğrattı ve şimdi resmî olarak imparatorluk bölgesi olan Tiflis'i yeni bir İran işgalinden kurtardı. Doğu Gürcistan üzerindeki Rus hâkimiyeti 1813Gülistan Antlaşması ile İran tarafından resmî olarak kabul edildi.[66] Doğu Gürcistan'ın işgalini takiben Batı Gürcistanİmereti Krallığı I. Aleksandr tarafından işgal edilmişti. Son İmereti kralı ve Gürcü Bagrationi yöneticisiII. Solomon halkı işgalci Rusya'ya karşı harekete geçirme ve yabancı devletlerin desteğini sağlama çabalarının sonuçsuz kalmasından sonra 1815 yılında sürgünde öldü.[67] 1803 yılından 1878 yılına kadar gerçekleşen sayısızOsmanlı-Rus savaşının sonucu olarak Gürcistan'ın daha önce kaybedilmiş birkaç bölgesi -Acara gibi- geri kazanıldı ve imparatorluğa dâhil oldu.Guria Prensliği feshedilip 1829 yılında imparatorluğa katılırkenSvaneti 1858 yılında kademeli olarak işgal edildi.Megrelya, 1803 yılından itibaren Rus İmparatorluğu vasalı olmasına rağmen 1867 yılına dek imparatorluğa katılmadı.[68]
Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti sınırları ve modern Gürcistan sınırları ile karşılaştırması.
1917 yılıRus Devriminden sonraNikolay Çheidze başkanlığındaTranskafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti kuruldu. Federasyon üç ülkeyi kapsamaktaydı: Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan. Osmanlı'nın dağılan Rusya İmparatorluğu'nun Kafkasya bölgeleri üzerinde hak iddia etmesi üzerine Gürcistan 26 Mayıs 1918 yılında bağımsızlığını ilan etti.MenşevikGürcistan Sosyal Demokratik Partisi parlamento seçimlerini kazandı veNoe Jordania başbakan oldu. Sovyet işgaline rağmen Noe Jordania, 1930'lar boyunca Fransa, Birleşik Krallık, Belçika ve Polonya tarafındanGürcü Hükûmeti'nin meşru başbakanı olarak tanındı.[69]
Gürcistan ve Ermenistan arasındaki çoğunlukla Ermeni nüfusa sahip tartışmalı bölgeler üzerine patlak veren 1918Gürcü-Ermeni Savaşı İngiliz arabuluculuğu ile sona erdi. 1918-1919 yılları arasında Gürcü generalGiorgi Mazniaşvili, bağımsız Gürcistan içinKaradeniz kıyısındaTuapse'denSoçi'ye kadar veAdler için hak iddia eden Moisev ve Denikin tarafından yönetilenBeyaz Ordu'ya karşıbir saldırıyı yönetti.[70] Ülkenin bağımsızlığı çok uzun sürmedi, 1922'de Sovyetler Birliği tarafından işgal edildi.
Endüstrileşmemiş ve sosyal olarak geri kalmış görülen Gürcistan'da Bolşeviklere karşı kayda değer bir muhalefet kalmıştı ve bu 1924Ağustos Ayaklanması'nda doruğa ulaştı. Sovyet yönetimi resmî olarak ancak ayaklanma hızlıca bastırıldığında kurulmuş oldu.[71] Gürcistanbirinci beş yıllık plana dek SSCB'nin endüstrileşmemiş bir parçası olarak kalacak ancak birinci beş yıllık plan ile birlikte tekstil ürünlerinin büyük merkezi hâline gelecekti. Daha sonra 1936 yılında TSFSC dağıldı ve Gürcistan birbirlik cumhuriyeti olarak ortaya çıktı:Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti.
Josef Stalin,Gori'de doğmuş etnik bir Gürcü (იოსებ ჯუღაშვილი) İoseb Cughaşvili, Bolşevikler arasında önde gelen bir isimdi.[72] Stalin en yüksek mevkiye ulaşacak ve Sovyetler Birliği'ni 1920'lerden 5 Mart 1953 yılında ölümüne dek yönetecekti.
1941 Haziran ayındaNazi Almanyası Kafkas petrol alanları ve cephane fabrikalarına ulaşmak hedefi ileSovyetler Birliği'ni işgal etti. Naziler Gürcistan'a asla ulaşamadı ancak neredeyse 700.000 Gürcü işgalcileri kovmak ve Berlin'e ilerlemek için Kızıl Ordu saflarında savaştı. Savaşa katılanlardan neredeyse 350.000 Gürcü asker öldü.[73]Texel'deki Gürcü Ayaklanması 2. Dünya Savaşı'nda Avrupa'daki son muharebeydi.
Stalin'in ölümünden sonraNikita Kruşçev Sovyetler Birliği'nin lideri oldu ve birde-Stalinizasyon politikası uygulandı. BunaKruşçev Raporu'nun yayınlanmasının üzerine neredeyse 100 öğrencinin öldüğü 1956 isyanlarının patlak verdiği Gürcistan dışında hiçbir yerde bu kadar alenen ve şiddetli bir karşıtlık bulunmuyordu.
Sovyetler Birliği'nin geri kalan dönemi boyunca Gürcistan ekonomisi büyümeye devam etti ve giderek artan bariz yolsuzluklar sergilenmesine ve hükûmetin halka yabancılaşmasına rağmen önemli bir gelişme tecrübe edildi. Gürcü Komünist liderliği, 1986 yılındaPerestroyka'nın başlangıcıyla birlikte değişikliklere ayak uydurmada yetersiz kaldı ve rütbeli Komünistler de dâhil olmak üzere birçok Gürcü tek çözüm yolunun mevcut Sovyet sisteminden ayrılmak olduğuna karar verdi.
9 Nisan 1991'de, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından kısa bir süre önce,Gürcistan Yüksek Konseyi, 31 Mart 1991'de yapılan referandumdan sonra bağımsızlığını ilan etti.[74] 26 Mayıs 1991'deZviad Gamsahurdia, bağımsız Gürcistan'ın ilk Cumhurbaşkanı seçildi. Gamsahurdia, Gürcü milliyetçiliğini canlandırdı ve Tiflis'in Sovyetler Birliği altında özerkoblastlar olarak sınıflandırılan Abhazya ve Güney Osetya gibi bölgeler üzerindeki otoritesini savunacağına söz verdi.[75]
Kısa süre sonra 22 Aralık 1991'den 6 Ocak 1992'ye kadar sürenkanlı bir darbeyle iktidardan indirildi. Darbe, Ulusal Muhafızların bir kısmı ve "Mhedrioni" ("Süvari") adlı paramiliter bir örgüt tarafından kışkırtıldı. Ülke, neredeyse 1995 yılına kadar süren şiddetli biriç savaşın içine girdi.Eduard Şevardnadze (1985'ten 1991'e kadarSovyet Dışişleri Bakanı) 1992'de Gürcistan'a döndü ve darbenin liderleri olanTengiz Kitovani veJaba İoseliani ile birlikte "Devlet Konseyi" adlı bir koalisyon hükûmetine başkanlık etti.
Gürcistan'ın iki bölgesinde, Abhazya veGüney Osetya'da, yerel ayrılıkçılar ile Gürcü nüfusun çoğunluğu arasında artan anlaşmazlıklar, etnik gruplar arası yaygın şiddet ve savaşlara dönüştü.[75] Rusya tarafından desteklenen Abhazya ve Güney Osetya, Gürcistan'ın tartışmalı bölgelerde sadece bazı kısımları kontrolde tutmasıyla Gürcistan'dan de facto bağımsızlık elde etti.[75] 1995 yılında, Şevardnadze resmî olarak Gürcistan cumhurbaşkanı seçildi.
Abhazya Savaşı (1992-1993) sırasında, Abhaz ayrılıkçıları ve Kuzey Kafkasyalı gönüllüler (Çeçenler dâhil) tarafından yaklaşık 230.000 ila 250.000 Gürcü[76] Abhazya'dan sürgün edildi. Yaklaşık 23.000 Gürcü[77] de Güney Osetya'dan (Tshinvali) kaçtı ve birçok Oset aileBorcomi bölgesindeki evlerini terk etmek zorunda kaldı ve Rusya'ya taşındı.
2003 yılında, (2000 yılında yeniden seçimleri kazanan) Şevardnadze, Gürcü muhalefeti ve uluslararası gözlemcilerin 2 Kasım parlamento seçimlerinin sahtekarlıkla gölgelendiğini iddia etmelerinin ardındanGül Devrimi ile görevden alındı.[78] Devrim, Şevardnadze'nin iktidar partisinin eski üyeleri ve liderleri olanMiheil Saakaşvili,Zurab Jvania veNino Burcanadze tarafından yönetildi. Miheil Saakaşvili, 2004 yılında Gürcistan Devlet Başkanı seçildi.[79]
Gül Devrimi'nin ardından, ülkenin askerî ve ekonomik yeteneklerini güçlendirmek için bir dizi reform başlatıldı. Yeni hükûmetin güneybatıdakiAcara Özerk Cumhuriyeti'nde merkezî otoritesini yeniden sağlamaya yönelik çabaları, 2004'ün başlarında büyük birkrize yol açtı. Acara'daki başarısı, Saakaşvili'yi ayrılıkçı Güney Osetya'da çabalarını yoğunlaştırmaya teşvik etti, ancak başarılı olamadı.
Bu olaylar, Gürcistan'ınİkinci Çeçen Savaşı'na karıştığı yönündeki suçlamaların yanı sıra,[80] Rusya'nın iki ayrılıkçı bölgeye açık yardımı ve desteğiyle de kötüleşen Rusya ile ilişkilerin ciddi şekilde bozulmasına neden oldu. Giderek zorlaşan bu ilişkilere rağmen, Mayıs 2005'te Gürcistan ve Rusya,Batum veAhalkalaki'deki Rus askerî üslerinin (Sovyet döneminden kalma) çekildiği ikili bir anlaşmaya vardı.[81] Rusya,1999 İstanbul Zirvesi sırasındaUyarlanmış Avrupa'da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması'nın kabul edilmesinin ardından boşaltmak zorunda olduğu Abhazya'dakiGudauta üssünden geri çekilmediği hâlde,[82] Batum ve Ahalkalaki'de bulunan üslerden tüm personel ve teçhizatı Aralık 2007'ye kadar geri çekti.[83]
Gürcistan CumhurbaşkanıMiheil Saakaşvili Rus-Gürcü savaşı sırasında ABD Dışişleri BakanıCondoleezza Rice ile ortak basın toplantısı düzenledi.
Gürcistan ve Rusya arasındaki gerilim Nisan 2008'de tırmanmaya başladı.[84][85][86] 1 Ağustos 2008'de Gürcü barış güçlerini taşıyan bir arabayı hedef alan bombalı saldırı meydana geldi. Güney Osetyalı ayrılıkçılar, çatışmaların başlamasına neden olan ve beş Gürcü askerini yaralayan bu olayı kışkırtmaktan sorumluydu. Buna karşılık,[87] birkaç Güney Osetyalı milis vuruldu.[88] Güney Osetyalı ayrılıkçılar 1 Ağustos'ta Gürcü köylerini bombalamaya başladı. Bu topçu saldırıları, 1 Ağustos'tan itibaren Gürcü askerlerinin periyodik olarak karşı ateş açmalarına neden oldu.[84][88][89][90][91]
30 Eylül 2009'da,Avrupa Birliği sponsorluğundaki Gürcistan'daki Çatışmaya İlişkin Bağımsız Uluslararası Gerçek Bulma Misyonu, aylar süren karşılıklı provokasyonlar sürmekteyken, "Gürcistan'ın Tshinvali kasabasına ve çevresindeki bölgelere yönelik geniş çaplı bir askerî operasyonuyla, 7-8 Ağustos 2008 gecesi açık çatışmalar başladı." şeklinde raporunda ifade etmektedir.[92][93]
7 Ağustos 2008 günü saat 19:00 civarında, Gürcistan Cumhurbaşkanı Miheil Saakaşvili tek taraflıateşkes ilan etti ve barış görüşmeleri çağrısında bulundu.[94] Ancak, Gürcü köylerine (Güney Osetya çatışma bölgesinde yer alan) yönelik artan saldırılara kısa süre sonra Gürcü birliklerinin silah sesleri eşlik etti[95][96] ve Gürcü askerleri daha sonra 8 Ağustos gecesisözde Güney Osetya Cumhuriyeti'ne (Tshinvali) doğru harekete geçtiler, 8 Ağustos sabahı Tshinvali'nin merkezine ulaştılar.[97] Bir Gürcü diplomat, 8 Ağustos'ta RusKommersant gazetesine verdiği demeçteTiflis'in Tshinvali'nin kontrolünü ele geçirerek Gürcistan'ın Gürcü vatandaşlarının öldürülmesine müsamaha etmeyeceğini göstermek istediğini söyledi.[98] Rus askerî uzmanıPavel Felgenhauer'e göre, Oset provokasyonu, önceden planlanmış Rus askerî işgali için bir bahane olarak ihtiyaç duyulan Gürcü tepkisini tetiklemeyi amaçlıyordu.[99] Gürcü istihbaratına[100] ve bazı Rus basınında çıkan haberlere göre, normal (barış gücü olmayan) Rus Ordusu'nun bazı kısımları, Gürcistan'ın askerî harekâtından önceRoki Tüneli üzerinden Güney Osetya topraklarına taşınmıştı.[101]
2016 itibarıyla Abhazya'daki Rus Askerî Üsleri
Rusya, Gürcistan'ı "Güney Osetya'ya saldırmakla" suçladı[102] ve 8 Ağustos 2008'de "barışı uygulama" bahanesiyle Gürcistan'a büyük çaplı bir kara, hava ve deniz saldırısı başlattı.[90] Gürcistan içindeki hedeflere yönelik Rus hava saldırıları da başlatıldı.[103] AyrılıkçıAbhaz güçleri, Gürcistan'ın elindekiKodori Geçidi'ne saldırarak 9 Ağustos'ta ikinci bir cephe açtı.[104] Tshinvali, 10 Ağustos'ta Rus ordusu tarafından ele geçirildi.[103] Rus güçleri, Gürcistan'ınZugdidi,[105]Senaki,[106]Poti[107] veGori şehirlerini (ateşkes anlaşmasının müzakerelerinin ardından sonuncusu) işgal etti.[108] RusKaradeniz Filosu Gürcistan kıyılarını ablukaya aldı.[90]
Güney Osetyalı militanlar,Güney Osetya'daki Gürcülere karşı bir etnik temizlik yürüttüler[109] ve savaş sona erdikten sonra Tshinvali civarındaki Gürcü köylerini yok ettiler.[110] Savaş 192.000 kişiyi yerinden etti[111] ve birçoğu savaştan sonra evlerine dönebilse de, bir yıl sonra yaklaşık 30.000 etnik Gürcü yerinden edildi.[112] Sözde Güney Osetya lideriEduard Kokoity, Kommersant'ta yayınlanan bir röportajda Gürcülerin geri dönmesine izin vermeyeceğini söyledi.[113][114]
Fransa CumhurbaşkanıNicolas Sarkozy, 12 Ağustos 2008'de bir ateşkes anlaşmasını müzakere etti.[115] 17 Ağustos'ta Rusya Devlet BaşkanıDmitri Medvedev, Rus kuvvetlerinin ertesi gün Gürcistan'dan çekilmeye başlayacağını duyurdu.[116] Rusya, Abhazya ve Güney Osetya'yı 26 Ağustos'ta ayrı cumhuriyetler olarak tanıdı.[117] Rusya'nın tanımasına cevaben, Gürcistan hükûmeti Rusya ile diplomatik ilişkilerini kesti.[118] Rus güçleriAbhazya ve Güney Osetya sınırındaki tampon bölgeleri 8 Ekim'de terk etti ve Gürcistan'dakiAvrupa Birliği İzleme Misyonu tampon bölgelere gönderildi.[119] Savaştan bu yana Gürcistan, Abhazya ve Güney Osetya'nınGürcistan'ın işgal altındaki toprakları olduğunu belirtiyor.[120][121]
Gürcistan, Cumhurbaşkanı'nın devlet başkanı veBaşbakan'ın hükûmetin başı olduğu,temsili demokratik birparlamentercumhuriyettir. Yürütme yetkisineGürcistan Kabinesi sahiptir. Kabine, Başbakan tarafından başkanlık edilen ve Cumhurbaşkanı tarafından atanan bakanlardan oluşur.Salome Zurabişvili, 2018 Gürcistan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oyların %59,52'sini kazandıktan sonra şu anki Gürcistan Cumhurbaşkanı olmuştur.İrakli Garibaşvili 2021'den beri Gürcistan Başbakanıdır.
Gürcistan CumhurbaşkanıSalome Zurabişvili,İsviçre Ulusal Konseyi Başkanı Marina Carobbio Guscetti ile Tiflis'te görüşmekteykenKutaisi'deki Gürcistan parlamento binası
Yasama yetkisiGürcistan Parlamentosuna aittir. Parlamento tek kamaralı ve milletvekili olarak bilinen 150 üyesi vardır, bunların 73'ü tek üyeli bölgeleri temsil etmek üzere çok sayıda kişi ve 77'si partileri orantılı temsille temsil etmek üzere seçilmektedir. Milletvekilleri dört yıllık dönemler için seçilir. 26 Mayıs 2012'de Saakaşvili, gücü merkezîleştirmek ve bazı siyasi kontrolü Abhazya'ya yakınlaştırmak amacıyla batıdakiKutaisi şehrinde yeni bir Parlamento binasının açılışını yaptı.[122] Ekim 2012 seçimleri, Başkan Saakaşvili'nin ertesi gün kabul ettiği muhalefetteki "Gürcü Hayali - Demokratik Gürcistan" koalisyonunun zaferiyle sonuçlandı.[123]
Gürcistan'daki siyasi özgürlüğün derecesine ilişkin farklı görüşler mevcuttur. Saakaşvili 2008 yılında ülkenin "Avrupa demokrasisi olma yolunda" ilerlediğine inanıyordu.[124]Freedom House, Gürcistan'ı kısmen özgür bir ülke olarak listeliyor.[125]
Parlamento, 2012 parlamento seçimlerine hazırlık olarak, 27 Aralık 2011 tarihinde, sivil toplum kuruluşları (STK'lar) veVenedik Komisyonu'ndan gelen birçok tavsiyeyi içeren yeni bir seçim yasasını kabul etti. Bununla birlikte, yeni kanun, Venedik Komisyonu'nun, tek mandalı seçim bölgelerini boyut olarak karşılaştırılabilir olacak şekilde yeniden oluşturarak oyların eşitliğini güçlendirmeye yönelik birincil tavsiyesini ele almadı. 28 Aralık'ta Parlamento, kampanya ve siyasi parti finansmanını düzenlemek için Siyasi Birlikler Yasasını değiştirdi. Yerel ve uluslararası gözlemciler, siyasi rüşveti belirleme kriterlerinin belirsizliği ve hangi kişi ve kuruluşların yasaya tabi olacağı da dâhil olmak üzere çeşitli değişikliklerle ilgili endişelerini dile getirdiler. Mart 2012 itibarıyla, Parlamento bu endişeleri gidermek için başka değişiklikleri tartışıyordu.[126]
Özellikle önerilen AB ve NATO üyeliği, ABD'ninEğit-Donat askerî yardım programı veBakü-Tiflis-Ceyhan boru hattının inşası yoluyla Gürcistan'da artan ABD ve Avrupa Birliği etkisi, Tiflis'in Moskova ile ilişkilerini sık sık gerginleştirdi. Gürcistan'ın Irak'taki koalisyon güçlerindeki varlığını artırma kararı önemli bir girişimdi.[139]
Gürcistan şu andaNATO'nun tam üyesi olmak için çalışıyor. Ağustos 2004'te Gürcistan Bireysel Ortaklık Eylem Planı resmî olarak NATO'ya sunuldu. 29 Ekim 2004 tarihinde, NATO'nunKuzey Atlantik Konseyi Gürcistan'ınBireysel Ortaklık Eylem Planı'nı onayladı ve Gürcistan, Avrupa-Atlantik Entegrasyonunun ikinci aşamasına geçti. 2005 yılında Gürcistan Cumhurbaşkanı'nın kararıyla, Başbakan başkanlığındaki bölümler arası Bireysel Ortaklık Eylem Planını uygulamak için bir devlet komisyonu kuruldu. Komisyon, Bireysel Ortaklık Eylem Planının uygulanmasını koordine etmek ve kontrol etmekle görevlendirildi.
14 Şubat 2005 tarihinde, Gürcistan ile NATO arasındaBarış İçin Ortaklık irtibat subayının atanmasına ilişkin anlaşma yürürlüğe girmiş ve bu suretle Gürcistan'a Güney Kafkasya'dan bir irtibat subayı atanmıştır. 2 Mart 2005 tarihinde, ev sahibi ülkenin NATO kuvvetlerine ve NATO personeline destek ve transit geçişinin sağlanması konusunda anlaşma imzalandı. 6-9 Mart 2006'da IPAP uygulama ara değerlendirme ekibi Tiflis'e geldi. 13 Nisan 2006'da, Bireysel Ortaklık Eylem Planı'nın uygulanmasına ilişkin değerlendirme raporunun tartışılması 26 + 1 formatında NATO Genel Merkezi'nde yapıldı.[140] 2006 yılında Gürcistan parlamentosu, Gürcistan'ın NATO'ya entegrasyonu için çağrıda bulunan tasarıyı oybirliğiyle oyladı. Gürcistan'daki Gürcülerin ve politikacıların çoğunluğu NATO üyeliğini desteklemektedir.[141]
Eylül 2019'da Rusya Dışişleri BakanıSergey Lavrov, "NATO'nun sınırlarımıza yaklaşması Rusya için bir tehdittir" dedi.[142] Yalnızca Tiflis yönetimindeki toprakları kapsayan toplu savunma ile ilgili şartlaNATO Gürcistan üyeliğini kabul ederse, (yani Gürcü topraklarıAbhazya veGüney Osetya hariç, her ikisi de şu anda Rusya tarafından desteklenen,tanınmayan ayrılıkçı cumhuriyetlerdir.) "Bir savaş başlatmayacağız, ancak bu tür bir davranış NATO ile ve ittifaka girmeye istekli ülkelerle ilişkilerimizi zayıflatacaktır."[143]
George W. Bush, ülkeyi ziyaret eden ilk ABD başkanı oldu.[144]Tiflis Uluslararası Havalimanı'na giden cadde o zamandan beri George W. Bush Caddesi olarak adlandırılıyor.[145] 2 Ekim 2006 tarihinde, Gürcistan ve Avrupa Birliği,Avrupa Komşuluk Politikası kapsamında kabul edilen Gürcistan-Avrupa Birliği Eylem Planı metnine ilişkin ortak bir bildiri imzaladı. Eylem Planı, 14 Kasım 2006'daBrüksel'deki AB-Gürcistan İşbirliği Konseyi toplantısında resmî olarak onaylandı.[146] Haziran 2014'te AB ve Gürcistan, 1 Temmuz 2016'da yürürlüğe giren bir Ortaklık Anlaşması imzaladı.[147] 13 Aralık 2016'daAB ve Gürcistan, Gürcistan vatandaşları için vize serbestliği konusunda anlaşmaya vardı.[148] 27 Şubat 2017'de Konsey, AB'ye seyahat eden Gürcüler için herhangi bir 180 günlük süre içinde 90 günlük kalış süresi için vize serbestleştirme yönetmeliğini kabul etti.[149]
Gürcü yapımıDidgori-2 2011'de bir askerî geçit töreni sırasında
Gürcistan ordusu ya da diğer adıylaGürcistan Savunma Kuvvetleri (GSK)Kara Kuvvetleri veHava Kuvvetleri olarak iki bölümden oluşur.[150] GSK'ın misyonu ve işlevleriGürcistan Anayasası'na, Gürcistan Savunma ve Ulusal Askerî Strateji Yasası'na ve Gürcistan'ın imzaladığı uluslararası anlaşmalara dayanmaktadır ve Savunma Bakanlığı'nın rehberliği ve yetkisi altında uygulanır. Gürcistan'ın 2017 askerî bütçesi, 2016 yılına göre 78 milyon₾ artışla 748 milyonlarıdır. Askerî bütçenin en büyük kısmı, %62,5'i zırhlı kuvvetlere hazır olma ve güç geliştirme için tahsis edilmiştir.[151] Gürcistan, Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını kazandıktan sonra kendisavunma sanayisini geliştirmeye başladı.STC Delta tarafından yapılan ürünlerin ilk sergisi 1999'da yapıldı.[152] STC Delta şu anda zırhlı araçlar, topçu sistemleri, havacılık sistemleri, kişisel koruma ekipmanları ve küçük silahlar dâhil olmak üzere çeşitli askerî teçhizat üretmektedir.[153]
Irak Savaşı'nın sonraki dönemlerinde Gürcistan'ınÇok Uluslu Güç'te görev yapan 2.000'e kadar askeri vardı.[154] Gürcistan ayrıcaAfganistan’daNATO liderliğindekiUluslararası Güvenlik Yardım Gücü'ne katıldı. 2013'teki 1.560 askerle, o zamanlarNATO dışındaki[155] en büyük ve kişi başına en fazla asker katkısı yapan ülkeydi.[156][157] 11.000'den fazla Gürcü askeri Afganistan'da rotasyona tabi tutuldu.[158] 2015 itibarıyla, Afganistan'da 31 Gürcü askerin çoğuHelmand operasyonu sırasında öldü[159] ve 35'i ampute dâhil 435'i yaralandı.[160][161]
Gürcistan Devriye Polisi tarafından kullanılan bir Škoda Octavia Polis Otosu
Gürcistan'da kanun yaptırımı Gürcistan İçişleri Bakanlığı tarafından yürütülür ve sağlanır. Son yıllarda, Gürcistan İçişleri Bakanlığı'nın Devriye Polis Departmanı, artık polisin daha önce özel bağımsız devlet kurumları tarafından yerine getirilen pek çok görevi üstlendiği radikal bir dönüşüm geçirdi. Polis tarafından yerine getirilen yeni görevler arasında sınır güvenliği, gümrük işlevleri ve sözleşmeli güvenlik hükümleri bulunmaktadır ; ikinci işlev, özel 'güvenlik polisi' tarafından gerçekleştirilir. Ulusal güvenlik adına toplanan istihbarat artıkGürcistan İstihbarat Servisi'nin görev alanı olmuştur.
2005 yılında BaşkanMiheil Saakaşvili, yolsuzluk nedeniyle Gürcistan Ulusal Polisi'nin tüm trafik polislerini (yaklaşık 30.000 polis memuru) kovdu.[162][163] Daha sonra acemi erler etrafında yeni bir kuvvet oluşturuldu.[162]ABD Dışişleri Bakanlığı'nın Uluslararası Narkotik ve Yasa Uygulama İşleri Bürosu, eğitim çabalarına yardım sağlamış ve danışmanlık sıfatıyla hareket etmeye devam etmektedir.[164]
Yeni "Patruli" kuvveti yaygın yolsuzlukla suçlanan trafik polisinin yerini almak üzere ilk olarak 2005 yazında tanıtıldı.[165] Polis, 2004 yılında 022 (şu anda 112) Acil telefon numarası hizmetini başlatmıştır.[166]
Gürcistan'da insan hakları,ülkenin anayasası tarafından güvence altına alınmıştır. Gürcistan Parlamentosu tarafından bu tür hakların uygulanmasını sağlamak için seçilen bağımsız bir insan hakları savunucusu bulunmaktadır.[167] Gürcistan,Ulusal Azınlıkların Korunmasına İlişkin Çerçeve Sözleşmesi'ni 2005 yılında onaylamıştır. "Hoşgörü" STK'sı, uygulanmasına ilişkin alternatif raporunda, Azeri okullarının sayısındaki hızlı bir düşüşten ve Azeri okullarınaAzerice konuşmayan müdür atama vakalarından söz etmektedir.[168]
Hükûmet, 26 Mayıs 2011 tarihindeNino Burcanadze liderliğindeki protestocuları,Rustaveli Bulvarı'nı bağımsızlık günü yürüyüşü için açmayı reddetmelerinin ardından göz yaşartıcı gaz ve plastik mermilerle dağıttığı için gösteri izinleri ve alternatif bir mekân seçmeleri teklif edilmesine rağmen aşırı güç kullandığı iddiasıyla eleştirildi.[169][170][171][172] İnsan hakları aktivistleri protestoların barışçıl olduğunu savunurken, hükûmet birçok protestocunun maskeli olduğuna ve ağır sopalarla ve molotofkokteylleriyle silahlandırıldığına dikkat çekti.[173] Gürcü muhalefet lideri Nino Burcanadze, darbe planlamakla ilgili suçlamaların temelsiz olduğunu ve protestocuların eylemlerinin meşru olduğunu söyledi.[172][174]
Gürcistan, bağımsızlığından bu yana uyuşturucuya karşı sert politikalar sürdürdü veesrar kullanımı için bile uzun cezalar verdi. Bu, insan hakları aktivistlerinden eleştiri aldı[175] ve protestolara yol açtı.[176] Sivil toplum kuruluşlarından gelen davalara yanıt olarak, 2018'de Gürcistan Anayasa Mahkemesi "marihuana tüketimi özgür kişilik hakkı tarafından korunan bir eylemdir"[177] ve "[Esrarın] yalnızca kullanıcının sağlığına zarar verebilmesi sonuçtan kullanıcının kendini sorumlu tutar. Bu tür eylemlerin sorumluluğu halk için tehlikeli sonuçlara yol açmaz" şeklinde hükmetti.[178] Bu kararla Gürcistan, esrarın çocukların yanında kullanılmasının hâlâ yasak olmasına rağmendünyada esrarı yasallaştıran ilk ülkelerden biri oldu.[179]
Gürcistan çoğunluklaGüney Kafkasya'da yer alırken, ülkeninbazı kısımları daKuzey Kafkasya'da bulunmaktadır.[180][181] Ülke41 ° ve44 ° K enlemleri ile40 ° ve47 ° D boylamları arasında yer alır ve 67.900 km² (26.216 sq mi) alana sahiptir. Çok dağlık bir ülkedir.Lihi Sıradağları ülkeyi doğu ve batı kısımlarına ayırır.[182] Tarihsel olarak, Gürcistan'ın batı kısmı Kolhis olarak bilinirken, doğu platosuna İberya deniyordu. Karmaşık bir coğrafi ortam nedeniyle dağlar,Svaneti'nin kuzey bölgesini Gürcistan'ın geri kalanından da izole eder.
Büyük Kafkas Sıradağları, Gürcistan'ın kuzey sınırını oluşturur.[182] Sıradağlardan Rusya topraklarına giden ana yollar,Şida Kartli ile Kuzey Osetya arasındakiRoki Tüneli'nden ve (Gürcü Hevi bölgesinde)Daryal Boğazı'ndan geçmektedir. Roki Tüneli,2008 Rus-Gürcü Savaşı'nda Rus ordusu için hayati öneme sahipti, çünkü Kafkas Dağları'ndan geçen tek doğrudan yoldu. Ülkenin güney kısmıKüçük Kafkas Dağları ile sınırlanmıştır.[182] Büyük Kafkas Sıradağları,deniz seviyesinden 5.000 metre yüksekliğe ve daha fazlasına ulaşan en yüksek zirveler ile Küçük Kafkas Dağları'ndan çok daha yüksektir.
Gürcistan'daki en yüksek dağ 5.068 metre ileŞhara Dağı'dır ve ikinci en yüksek dağ deniz seviyesinden 5.059 m yükseklikteki Janga Dağı'dır.[12] Diğer önemli zirveler arasındaKazbek Dağı 5.047 m, Şota Rustaveli 4.860 m, Tetnuldi 4.858 m,Uşba 4.700 m (15.420 ft) veAilama 4.547 m yükseklikteki bulunmaktadır.[182] Belirtilen zirvelerden sadece Kazbekvolkanik kökenlidir.Kazbek ve Şhara arasındaki bölgede (Ana Kafkasya Sıradağları boyunca yaklaşık 200 km (124 mil) mesafe) çok sayıda buzul vardır. Bugün Kafkasya'da bulunan 2.100 buzulun yaklaşık%30'u Gürcistan'da bulunuyor.
Küçük Kafkas Dağları terimi genellikle Lihi Sıradağları ile Büyük Kafkas Sıradağları'na bağlanan güney Gürcistan'ın dağlık (yayla) alanlarını tanımlamak için kullanılır.[182] Alan, iki ayrı alt bölgeye ayrılabilir; Büyük Kafkas Sıradağları'na paralel uzanan Küçük Kafkas Dağları ve Küçük Kafkas Dağları'nın hemen güneyinde yer alan Güney Gürcistan Volkanik Yaylası.
Genel olarak bölge, çeşitli birbirine bağlı dağ sıraları (büyük ölçüde volkanik kökenli) ve yüksekliği 3.400 metreyi aşmayan platolar ile karakterize edilebilir. Bölgenin öne çıkan özellikleri arasındaCavaheti Volkanik Platosu, Tabatskuri ve Paravani gibi göller, maden suyu ve kaplıcalar bulunmaktadır. Gürcistan'daki iki büyük nehirRioni veMtkvari'dir. Güney Gürcistan Volkanik Yaylası, yüksek sismik aktiviteye sahip genç ve dengesiz bir jeolojik bölgedir ve Gürcistan'da kaydedilen en önemli depremlerden bazılarını yaşamıştır.
Krubera mağarası, dünyanın bilinen en derin mağarasıdır. Abhazya'daGagra Sıradağları'nınArabika Masifi'nde yer almaktadır. 2001 yılında, bir Rus-Ukraynalı ekip, 1.710 metrelik dünya mağara derinlik rekorunu burada kırmıştı. 2004 yılında,Ukraynalı bir ekipspeleoloji tarihinde ilk kez 2.000 metrelik işareti geçtiğinde, üç seferin her birinde nüfuz derinliği artırıldı. Ekim 2005'te, mağaranın bilinen derinliğini daha da artıran CAVEX ekibi tarafından keşfedilmemiş bir bölüm bulundu. Bu keşif, mağaranın 2.140 metre olan bilinen derinliğini doğruladı.
“Gürcistan Ulusal Atlası”, ülkenin kapsamlı bir portresini veriyor. Atlas, Gürcistan'ın onur konuğu olduğuFrankfurt Kitap Fuarı 2018'de tanıtıldı.[183] İngilizce dilinde hazırlanan bu ilk Gürcistan Ulusal Atlası'na birkaç yıllık hazırlık çalışmaları sırasında 100'den fazla bilim insanı ve haritacı katkıda bulundu. 200'ün üzerinde geniş formatlı tematik harita ve rakamlar,fiziki vebeşeri coğrafyadanekonomi vepolitikaya kadar ülkeyle ilgili tüm konular hakkında bilgi içermektedir. Ayrıntılı içindekiler tablosu iki dillidir (İngilizce, Almanca) ve metinlerin ve haritaların kolayca bulunmasına yardımcı olur.[184]
Ülkenin sınırları içindeki manzara oldukça çeşitlidir. Batı Gürcistan'ın manzarası alçak bataklık ormanları, bataklıklar ve ılımanyağmur ormanlarından uçsuz bucaksız kar ve buzullara kadar çeşitlilik gösterirken, ülkenin doğu kesiminde küçükyarı-kurak ovalar bile bulunuyor. Ormanlar Gürcistan topraklarının yaklaşık %40'ını kaplarken,alpin/subalpin bölgesi arazinin yaklaşık %10'unu oluşturmaktadır.
Batı Gürcistan'ın deniz seviyesinin altında kalan bölgelerinde doğal yaşam alanlarının çoğu, arazinin tarımsal gelişimi vekentleşme nedeniyle son 100 yılda ortadan kayboldu.Kolhis Ovası'nı kaplayan ormanların büyük çoğunluğu, millî parklara ve rezervlere dâhil edilen bölgeler (örneğin,Paliastomi Gölü alanı) dışında, şu anda neredeyse yok. Şu anda, orman örtüsü genellikle alçakta kalan alanların dışında kalmaktadır ve çoğunlukla dağ eteklerinde ve dağlarda yer almaktadır. Batı Gürcistan ormanları esas olarakdeniz seviyesinden 600 metre yüksekliğin altında yaprak döken ağaçlardan oluşur vemeşe,gürgen,kayın,karaağaç,dişbudak vekestane gibi türler içerir.Şimşir gibi yaprak dökmeyen türler de birçok bölgede bulunabilir. Gürcistan'ın 4000 yüksek rakım bitkisinin yaklaşık 1000'i bu ülkeyeözgüdür.[185]
Acara'dakiMesheti Sıradağları'nın batı-orta yamaçları ve Megrelya ve Abhazya'daki çeşitli yerler ılımanyağmur ormanları ile kaplıdır. Deniz seviyesinden 600-1.000 metre yükseklikte yaprak döken orman, bitki yaşamını oluşturan hemgeniş yapraklı hem deiğne yapraklı türlerle karışır. Bölge ağırlıklı olarak kayın, ladin ve köknar ormanlarından oluşur. 1.500-1.800 metreden sonra orman büyük ölçüde iğne yapraklı hâle gelir. Ağaç örtüsü genellikle yaklaşık 1.800 metrede biter ve çoğu bölgede deniz seviyesinden 3.000 metre yüksekliğe kadar uzanan Alpin bölgesi görülür. Uçsuz bucaksız kar ve buzul bölgesi, 3.000 metrelik çizginin üzerindedir.
Doğu Gürcistan'ın manzarası (Lihi Sıradağları'nın doğusundaki bölge), batıdakinden oldukça farklıdır ancak batıdakiKolhis Ovası'na benzer şekilde,Kura veAlazani nehir ovaları dâhil olmak üzere Doğu Gürcistan'ın tüm alçak alanlarının neredeyse tamamı tarımsal amaçlarlaormansızlaştırılmıştır. Ayrıca, bölgenin nispeten daha kuru iklimi nedeniyle, alçak düzlüklerin bir kısmı (özellikle Kartli ve güneydoğu Kaheti) hiçbir zaman ormanlarla kaplı değildi.
Doğu Gürcistan'ın genel manzarası, dağlarla ayrılmış çok sayıda vadi ve boğazdan oluşur. Batı Gürcistan'ın aksine, bölgedeki ormanların yaklaşık yüzde 85'i yaprak döken ormandır. İğne yapraklı ormanlar yalnızcaBorcomi Boğazı'nda ve en batı bölgelerde hâkimdir. Yaprak döken ağaç türleri arasındakayın,meşe vegürgen baskındır. Diğer yaprak döken türler arasında birkaç çeşitakçaağaç,titrek kavak,dişbudak vefındık bulunur. Yukarı Alazani Nehri Vadisiporsuk ormanları içerir.
Deniz seviyesinden 1.000 metrenin üzerindeki yüksek rakımlarda (özellikleTuşeti,Hevsureti veHevi bölgelerinde),çam vehuş ormanları hâkimdir. Genel olarak, Gürcistan'ın doğusundaki ormanlar deniz seviyesinden 500-2.000 metre yüksekte bulunur ve dağlık bölge 2.000-2.300 ile 3.000-3.500 metre arasında değişir. Geriye kalan tek büyük, alçak ormanlarKaheti'ninAlazani Vadisi'nde kalıyor. Uçsuz bucaksız kar ve buzul bölgesi, doğu Gürcistan'ın çoğu bölgesinde 3.500 metrelik çizginin üzerinde yer almaktadır.
Gürcistan'ın iklimi, ülkenin küçüklüğü göz önüne alındığında son derece çeşitlidir. Kabaca ülkenin doğu ve batı kısımlarına karşılık gelen iki ana iklim bölgesi vardır.Büyük Kafkas Sıradağları, Gürcistan'ın iklimini yumuşatmada önemli bir rol oynar ve ülkeyi kuzeyden gelen daha soğuk hava kütlelerinin girmesine karşı korur.Küçük Kafkas Dağları, bölgeyi güneyden gelen kuru ve sıcak hava kütlelerinin etkisinden kısmen korumaktadır.
Batı Gürcistan'ın çoğu, yıllık yağış miktarı 1,000-4,000 mm. arasında değişen nemli subtropikal bölgenin kuzey çevresi içinde yer almaktadır. Yağış, sonbahar aylarında özellikle yoğun olabilmesine rağmen, yağışlar yıl boyunca eşit olarak dağılma eğilimindedir. Bölgenin iklimi yüksekliğe göre önemli ölçüde değişir ve batı Gürcistan'ın alçak bölgelerinin çoğu yıl boyunca nispeten ılıkken, etek ve dağlık alanlar (Büyük ve Küçük Kafkas Dağları dâhil) serin, yağışlı yazlar ve karlı kışlar yaşar (kar örtüsü çoğu bölgede 2 metreyi aşıyor). Acara,Kobuleti'nin doğusundakiMtirala Dağıyağmur ormanlarının yılda yaklaşık 4,500 mm. yağış aldığıKafkasya'nın en yağışlı bölgesidir.
Doğu Gürcistan, nemli subtropikalden kıtaya geçiş iklimine sahiptir. Bölgenin hava durumu, hem doğudan gelen kuruHazar hava kütleleri hem de batıdan gelen nemliKaradeniz hava kütlelerinden etkilenir. Karadeniz'den nemli hava kütlelerinin nüfuzu, ülkenin doğu ve batı kısımlarını ayıran sıradağlar (Lihi veMesheti) tarafından genellikle engellenir. Yıllık yağış batı Gürcistan'ınkinden önemli ölçüde daha azdır ve 400-1.600 mm arasında değişmektedir.
En yağışlı dönemler genellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında meydana gelirken, kış ve yaz ayları en kurak dönemdir. Doğu Gürcistan'ın çoğu, sıcak yazlar (özellikle deniz seviyesinin altında olan bölgelerde) ve nispeten soğuk kışlar yaşar. Ülkenin batı kesimlerinde olduğu gibi, 1.500 metrenin üzerindeki iklim koşullarının alçakta bulunan bölgelere göre önemli ölçüde daha soğuk olduğu doğu Gürcistan'da yükseklik önemli bir rol oynamaktadır. 2.000 metrenin üzerinde uzanan bölgeler, yaz aylarında bile sık sık don yaşar.
Yüksek peyzaj çeşitliliği ve düşük enlemi nedeniyle Gürcistan, 648omurgalı türü (dünya çapında bulunan türlerin %1'inden fazlası) dâhil olmak üzere yaklaşık 5.601 hayvan türüne ev sahipliği yapmaktadır ve bu türlerin çoğu endemiktir.[186] Ormanlardakahverengi ayılar,kurtlar,vaşaklar vekafkas leoparları gibi bir dizi büyüketobur yaşar.Bayağı sülün (Kolhis Sülünü olarak da bilinir), Gürcistan'ın endemik bir kuşudur ve dünyanın geri kalanında önemli birav kuşu olarak yaygın şekilde tanıtılmıştır. Omurgasız hayvan türlerinin sayısının çok yüksek olduğu düşünülmektedir, ancak veriler çok sayıda yayına dağıtılmıştır. Örneğin Gürcistan'ınörümcek kontrol listesi 501 türü içermektedir.[187] Rioni Nehri, nesli tükenmekte olan piç mersinbalığının üreme popülasyonunu içerebilir.[188]
Gürcistan'dan liken oluşturan türler de dâhil olmak üzere 6.500'den biraz fazlamantar türü kaydedilmiştir[189][190] ancak bu sayı tam olmaktan uzaktır. Henüz kaydedilmemiş türler de dâhil olmak üzere Gürcistan'da meydana gelen gerçek toplam mantar türü sayısı, şimdiye kadar dünya çapındaki tüm mantarların yalnızca yaklaşık yüzde yedisinin keşfedildiği genel kabul gören tahmin göz önüne alındığında, muhtemelen çok daha yüksek olacaktır.[191] Mevcut bilgi miktarı hâlâ çok küçük olmasına rağmen, Gürcistan'a özgü mantar türlerinin sayısını tahmin etmek için ilk çaba gösterilmiş ve 2.595 tür, geçici olarak ülkenin olası endemikleri olarak belirlenmiştir.[192] Gürcistan'dan mantarlarla bağlantılı olarak 1.729 bitki türü kaydedilmiştir.[190]Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği'ne göre, Gürcistan'da 4.300 damarlı bitki türü var.[193]
Her ikisi de Gürcistan merkezî hükûmetinin kontrolü dışında olan tartışmalıAbhazya ve Tshinvali Bölgesi (Güney Osetya) bölgelerini vurgulayan Gürcistan haritası
Gürcistan 9 bölge, 1 şehir ve 2 özerk cumhuriyete ayrılmıştır.[150] Bunlar sırasıyla 67 bölgeye ve 12 kendi kendini yöneten şehre bölünmüştür.[196]
Gürcistan, biri bağımsızlığını ilan eden iki resmî özerk bölge içermektedir. Gürcistan içinde resmî olarak özerk olan[197] fiilen bağımsızAbhazya bölgesi 1999'da bağımsızlığını ilan etti.[198] Ayrıca resmî olarak özerk olmayan başka bir bölge de bağımsızlık ilan etti. "Güney Osetya" ifadesi RusKuzey Osetya ile siyasi bağları ima ettiği içinGüney Osetya Gürcistan tarafından resmî olarak Tshinvali bölgesi olarak biliniyor.[199] Gürcistan, Sovyetler Birliği'nin bir parçasıyken bu bölgeGüney Osetya Özerk Oblastı olarak adlandırıldı. Özerklik statüsü 1990'da iptal edildi. Gürcistan'ın bağımsızlığından bu yana fiilen ayrı Güney Osetya'ya yeniden özerklik verilmesi için teklifler yapıldı, ancak 2006'da bölgede tanınmayan bir referandum bağımsızlık oyu ile sonuçlandı.[199]
Hem Abhazya'da hem de Güney Osetya'da çok sayıda kişiye Rus pasaportu verilmişti, bazıları Rus yetkililer tarafından zorunlu pasaportlaştırma sürecinden geçti.[200] Bu, Rusya'nın bölgenin bağımsızlığını tanıdığı 2008 Güney Osetya savaşı sırasında Rusya'nın Gürcistan'ı işgalinin gerekçesi olarak kullanıldı.[201] Gürcistan, bu bölgelerin Rusya tarafından işgal edildiğini ifade etmektedir.[120][202] Her iki cumhuriyet deasgari uluslararası tanınırlık elde etti.
Yerel diktatörAslan Abaşidze yönetimindekiAcara, Rusya ile yakın bağlarını sürdürdü ve Batum'da bir Rus askerî üssünün kurulmasına izin verdi. 2004'te Miheil Saakaşvili'nin seçilmesiyle Abaşidze ile Gürcistan hükûmeti arasında gerginlikler yükseldi ve Acara'da gösteriler düzenlenmesine ve Abaşidze'nin istifasına ve ardından kaçmasına neden oldu. Bölge özerkliğini koruyor ve Acara'nın merkezî Gürcistan hükûmeti ile yeniden bağlantısının bir işareti olarak, Gürcistan Anayasa Mahkemesi Tiflis'ten Batum'a taşındı.[203]
Gürcistan Demiryolları, Avrupa ile Orta Asya arasındaki en kısa yol olan Karadeniz ileHazar Denizi'ni birbirine bağlayan hayati bir arterdir.
Arkeolojik araştırmalar, Gürcistan'ın büyük ölçüdeKaradeniz'de ve daha sonra tarihîİpek Yolu üzerindeki konumu nedeniyle antik çağlardan beri birçok toprak ve imparatorluk ile ticaret yaptığını göstermektedir.Kafkas Dağları'nda altın, gümüş, bakır vedemir çıkarılmıştır.Gürcü şarap yapımı çok eski bir gelenek ve ülke ekonomisinin önemli bir dalıdır. Ülkenin oldukça büyükhidroelektrik kaynakları bulunmaktadır.[205] Gürcistan'ın modern tarihi boyunca, ülkenin iklimi ve topoğrafyası nedeniyle tarım ve turizm başlıca ekonomik sektörler olmuştur.[150]
20. yüzyılın büyük bölümünde, Gürcistan ekonomisi Sovyetkomuta ekonomisi modeli içindeydi. 1991'de SSCB'nin çöküşünden bu yana Gürcistan,serbest piyasa ekonomisine geçiş için tasarlanmış büyük bir yapısal reform başlattı. Diğer tümSovyet sonrası devletlerde olduğu gibi, Gürcistan da ciddi bir ekonomik çöküşle karşı karşıya kaldı. Güney Osetya ve Abhazya'daki iç savaş ve askerî çatışmalar krizi şiddetlendirdi. Tarım ve sanayi üretimi azaldı. 1994'e gelindiğinde gayri safi yurtiçi hasıla 1989'dakinin dörtte birine geriledi.[206] Batı'dan ilk mali yardım 1995'te,Dünya Bankası veUluslararası Para Fonu Gürcistan'a 206 milyon ABD doları ve Almanya 50 milyonDM verdiğinde geldi.
21. yüzyılın başlarından beri Gürcistan ekonomisinde gözle görülür olumlu gelişmeler gözlemlendi. 2007'de Gürcistan'ınreel GSYİH büyüme oranı yüzde 12'ye ulaştı ve Gürcistan'ı Doğu Avrupa'nın en hızlıbüyüyen ekonomilerinden biri hâline getirdi.[150] Dünya Bankası, Gürcistan'ıiş yapma kolaylığı açısından bir yıl içinde 112. sıradan 18. sıraya yükseldiği için "dünyanın bir numaralı ekonomik reformcusu" olarak nitelendirdi.[207] Gürcistan,Dünya Bankası'nın 2019Doing Business raporunda konumunu 6. sıraya yükseltti.[208] Ülke %12,6 gibi yüksek bir işsizlik oranına ve Avrupa ülkelerine kıyasla oldukça düşük birmedyan gelire sahiptir.
Şarap üretimi Gürcü ekonomisinin geleneksel bir parçasıdır.
2006 yılında Gürcistan'ın en büyük ticaret ortaklarından biri olan Rusya'yaGürcü şarabı ithalatına getirilen yasak ve mali bağlantıların kopması, IMF Misyonu tarafından bir "dış şok" olarak tanımlandı.[209] Ayrıca Rusya, Gürcistan için gaz fiyatını artırdı. Aynı dönemde,Gürcistan Ulusal Bankası, ülkede devam eden enflasyonun esas olarak Rusya'nın ekonomik ambargosu da dâhil olmak üzere dış nedenlerden kaynaklandığını belirtti.[210] Gürcü yetkililer, 2007 yılındaki ambargo nedeniyle oluşan cari açığın, "doğrudan yabancı yatırımların büyük girişinin yarattığı yüksek döviz geliri" ve turist gelirlerindeki artışla finanse edilmesini bekliyorlardı.[211] Ülke ayrıca uluslararası piyasa menkul kıymetlerinde sağlam bir krediye sahiptir.[212] Gürcistan küresel ticaret ağına dahaentegre hâle geliyor: 2015 ithalatı ve ihracatı sırasıyla GSYİH'nin %50 ve %21'ini oluşturuyor.[150] Gürcistan'ın ana ithalatı yakıtlar, araçlar, makineler ve parçalar, tahıl ve diğer gıdalar ve ilaçlardır. Başlıca ihracat ürünleri araçlar, demir alaşımları, gübre, fındık, hurda metal, altın, bakır cevheridir.[150]
Saakaşvili yönetimi, iktidara geldiğinden beri vergi tahsilatını iyileştirmeyi amaçlayan bir dizi reform gerçekleştirdi. Diğer şeylerin yanı sıra, 2004 yılında sabit birgelir vergisi getirildi.[214] Sonuç olarak, bütçe gelirleri dört kat arttı ve bir zamanların büyük birbütçe açığı bütçe fazlasına dönüştü.[150][215][216]
2001 yılı itibarıyla nüfusun yüzde 54'ü ulusal yoksulluk sınırının altında yaşarken, 2006 yılında yoksulluk yüzde 34'e, 2015'te yüzde 10,1'e düşmüştür.[217] 2025 yılında kişi başına düşen ortalama gelir $19.673 idi.<[218] 2025 hesaplamaları, Gürcistan'ınnominal GSYİH'sını $209,86 milyar olarak gösteriyor.[218] Gürcistan ekonomisi,tarım sektöründen (yüzde 9,2) uzaklaşarak (2016 itibarıyla GSYİH'nin yüzde 68,3'ünü temsil eden)hizmet sektörüne daha fazla yaklaşmaktadır.[150]
Telekomünikasyon altyapısı ile ilgili olarak, Gürcistan, bir ülkenin bilgi ve iletişim teknolojilerinin gelişmişlik düzeyini belirleyen bir gösterge olan Dünya Ekonomik Forumu'nunAğ Hazırlık Endeksi'nde (NRI) sınır komşuları arasında son sırada yer almaktadır. Gürcistan, 2015 NRI sıralamasında 60. sırada iken 2016'da 58. sırada yer aldı.[219][220]
ს 1 otoyolunda bulunan ve otoyolu gösteren yeşil bir yön işareti
Bugün Gürcistan'da ulaşımdemiryolu, karayolu, feribot ve hava yolu ile sağlanmaktadır.İşgal altındaki bölgeler hariç toplam yol uzunluğu 20.553 kilometre ve demiryolları 1.576 km'dir.[224] Kafkasya ve Karadeniz kıyısında bulunan Gürcistan, komşu Azerbaycan'dan Avrupa Birliği'ne enerji ithalatının geçtiği kilit bir ülkedir. Geleneksel olarak ülke,Avrupa Rusyası ileYakın Doğu ve Türkiye arasında önemli bir kuzey-güney ticaret yolu üzerinde bulunmaktaydı.
Son yıllarda Gürcistan, ulaşım ağlarının modernizasyonu için büyük miktarlarda yatırım yaptı. Yeni otoyolların inşasına öncelik verildi ve bu nedenle, Tiflis gibi büyük şehirler yollarının kalitesinin çarpıcı biçimde arttığını gördü; buna rağmen şehirler arası rotaların kalitesi hâlâ zayıftır ve bugüne kadar sadece birotoyol-standardı yol (ს 1) inşa edilmiştir.[225]
Gürcü demiryolları, Karadeniz veHazar Denizi'ni birbirine bağlayan güzergahın en büyük bölümünü oluşturduğundan, Kafkasya için önemli bir ulaşım arterini temsil etmektedir. Buna karşılık, bu, son yıllarda komşu Azerbaycan'dan Avrupa Birliği, Ukrayna ve Türkiye'ye artan enerji ihracatından yararlanmalarına olanak sağlamıştır.[226] Yolcu hizmetleri devlete aitGürcistan Demiryolları tarafından yürütülürken, nakliye operasyonları bir dizi lisanslı operatörler tarafından yürütülmektedir. 2004 yılından bu yana Gürcistan Demiryolları, sağlanan hizmeti yolcuları için daha verimli ve konforlu hâle getirmeyi amaçlayan bir filo yenileme ve yönetsel yeniden yapılandırma programı uyguluyor.[227] Demiryolları için altyapı geliştirme de gündemde üst sıralarda yer aldı ve kilit Tiflis demiryolu kavşağının yakın gelecekte büyük çapta yeniden yapılanmaya girmesi bekleniyor.[228] Ek projeler arasında 30 Ekim 2017'de açılan ve Kafkasya'nın çoğunu standart hatlı demiryolu ile Türkiye'ye bağlayan ekonomik açıdan önemliBakü-Tiflis-Kars demiryolunun inşaatı da yer alıyor.[229][230]
Batum limanı
Gürcistan'da hava ve deniz taşımacılığı gelişmekte olup, birincisi yolcular tarafından, ikincisi ise yük taşımacılığı için kullanılmaktadır. Gürcistan hâlihazırda dört uluslararası havalimanına sahiptir; bunlardan en büyüğü, çok sayıda büyük Avrupa şehrine bağlantı sunanGeorgian Airways'in merkezi olanTiflis Uluslararası Havalimanı'dır. Ülkedeki diğer havalimanları, büyük ölçüde gelişmemiş veya planlanmış trafikten yoksundur, ancak son zamanlarda bu iki sorunu da çözmek için çaba harcanmıştır.[231] Gürcistan'ın Karadeniz kıyısında, en büyüğü ve en yoğun olanı Batum Limanı olmak üzere çok sayıda liman bulunmaktadır; Batum şehrin kendi bir sahil beldesi iken, liman Kafkasya'da önemli bir kargo terminalidir ve genellikle komşu Azerbaycan tarafından Avrupa'ya enerji sevkiyatı yapmak için bir geçiş noktası olarak kullanılmaktadır. Tarifeli ve kiralık yolcu feribot hizmetleri Gürcistan'ı Bulgaristan, Romanya, Türkiye ve Ukrayna'ya bağlamaktadır.[232][233]
Gürcü dilinin Kafkas dilleri arasında dağılımı. (Turuncu)
Gürcistan nüfusu, dilsel dağılım açısından da çok çeşitlilik gösterir.Güney Kafkas dilleri ailesindenGürcüce,Megrelce,Svanca veLazca konuşan nüfus çoğunluğu oluşturur. Megrel, Svan ve Laz dilleri konuşan nüfusunun yanı sıra, Gürcü olmayan nüfus da kendi dillerinin yanı sıraGürcüce konuşur. Gürcistan'ın resmî diliGürcüce'dir; Abhazya Özerk Cumhuriyeti'ndeAbhazca da resmî dil kabul edilmiştir. Güney Kafkas dillerini konuşan nüfusun oranı %83,8'dir (bunaGürcüce,Megrelce,Lazca veSvanca dâhildir). Kalan nüfusun %6,5'iAzerice, %5,7'siErmenice ve %4,5'i başka dilleri konuşur.
Sovyetler Birliği'nin 1990'ların başında dağılması sırasındaAbhazya veGüney Osetya olarak adlandırılan bölgede ayrılıkçı yönetimler ortaya çıktı.Abhazya nüfusunun %46'sını (1989 nüfus sayımı) oluşturan Gürcü nüfusu tamamen göç ettirildi[236] ve bu nüfusun ancak küçük bir bölümü Abhazya'nınGali bölgesine geri dönebildi.Güney Osetya'daki çatışmalar sırasındaOsetlerin bir kısmıKuzey Osetya'ya göç etmek zorunda kaldı. Bugün Gürcistan'da yaşayan Oset nüfusun büyük çoğunluğu ayrılıkçı Güney Osetya bölgesinde yaşar. 1944 yılında Gürcistan'dan göç ettirilenMesheti Türklerine (Ahıska Türkleri), Gürcistan parlamentosunun 2007'de aldığı kararla ülkeye geri dönme hakkı tanındı (Gürcü kimliğini kabul şartı ile). Ancak herhangi geri dönüş gerçekleşmedi.
Etnik Gürcü nüfusunun yaklaşık %5'inin yurt dışına göç ettiği tahmin edilmektedir. 2006 istatistiklerine göre Gürcistan en büyük göçüTürkiye veÇin'den almıştır.
Gürcistan nüfusunun büyük çoğunluğuOrtodoksHristiyan'dır ve nüfusun %81,9'uGürcistan Ortodoks Kilisesi'ne bağlıdır. Dinsel azınlıklar başındaMüslümanlar (%9,9), Ermeni Apostolikler (%3,9), Rus Ortodokslar (%2),Katolikler (%0,8) gelir. Ayrıca başka dinlere mensup küçük gruplar vardır.
Doğu Ortodoks Hristiyanlık, Gürcistan'da %83,4 taraftarla en yaygın olan dinî inanıştır ve nüfusun çoğuGürcü Ortodoks Kilisesi'ne bağlıdır.[238] Gürcü Ortodoks Kilisesi, dünyanın en eski Hristiyan Kiliselerinden biridir ve havariAziz Andreas tarafından kurulduğunu iddia etmektedir.[239] 4. yüzyılın ilk yarısında Hristiyanlık,KapadokyalıAzize Nino'nun misyonerlik çalışmalarının ardından İberya'nın (bugünkü Kartli veya doğu Gürcistan) devlet dini olarak kabul edildi.[240][241] Kilise, Orta Çağ'ın başlarındaotosefallik kazandı; Rusya'nın ülkedeki hâkimiyeti sırasında otosefallik kaldırılmış, 1917'de restore edilmiş ve 1989'daİstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi tarafından tamamen tanınmıştır.[242]
Gürcü Ortodoks Kilisesi'nin özel statüsü resmî olarak Gürcistan Anayasası ve 2002 Konkordatosu'nda tanınmaktadır, ancak dinî kurumlar devletten ayrıdır ve her vatandaşın din hakkı vardır.
Gürcistan'daki dinî azınlıklar arasında Müslümanlar (%10,7),Ermeni Hristiyanlar (%2,9) ve Roma Katolikleri (%0,5) bulunmaktadır.[238] Bunun yanı sıra 2014 nüfus sayımına kaydedilenlerin %0,7'si kendilerini diğer dinlerin mensubu olarak belirtti, %1,2 reddetti ya da dinini belirtmedi ve %0,5 herhangi bir inanca bağlı olmadığını belirtti.[238]
İslam, hem Azeri Şii Müslümanlar (güneydoğu Gürcistan'da) hem Acara'daki GürcüSünni Müslümanlar hem deLaz Sünni Müslümanlar ve Türkiye sınırı boyunca SünniMesheti Türkleri tarafından temsil edilmektedir. Abhazya'da Abhaz nüfusunun azınlık bir kesimi yeniden canlanan Abhazpagan inancının yanı sıra Sünni Müslüman'dır. Ayrıca ülkenin 1578'de Osmanlılar tarafından ele geçirilmesini sağlayanLala Mustafa Paşa'nın Kafkasya Seferini takiben Gürcistan'a yerleşmişMüslüman Rum veMüslüman Ermeni azınlıklar bulunmaktadır.Gürcü Yahudileri'nin tarihi MÖ 6. yüzyıla kadar dayanmaktadır;İsrail'e yüksek düzeyde göç nedeniyle Gürcü Yahudileri'nin nüfusu son on yılda azalmıştır.[244]
Gürcistan'daki uzun dinî hoşgörü geçmişine rağmen,[245]Yehova'nın Şahitleri gibi "geleneksel olmayan inançlara" karşı daha sonra görevinden alınan Ortodoks rahip Basil Mkalavişvili'nin takipçileri tarafından dinî ayrımcılık ve şiddet örnekleri olmuştur.[246]
Geleneksel dinî organizasyonlara ek olarak, Gürcistan'da toplumun seküler ve ateist kesimleri (%0,5)[247] ve dine bağlı ancak aktif olarak inançlarını uygulamayan bireylerin önemli bir bölümü bulunmaktadır.[248]
Gürcistan'ın eğitim sistemi, 2004 yılından bu yana tartışmalı olsa da kapsamlı bir modernizasyondan geçmiştir.[249][250] Gürcistan'da eğitim 6-14 yaş arası tüm çocuklar için zorunludur.[251] Okul sistemi ilkokul (altı yıl; 6-12 yaş), temel (üç yıl; 12-15 yaş seviyesi) ve orta öğretim (üç yıl; 15-18 yaş seviyesi) veya alternatif olarak mesleki çalışmalar (iki yıl) olmak üzere ayrılır. Ortaokul sertifikasına sahip öğrencilerin yüksek öğretime erişimi vardır. Yalnızca Birleşik Ulusal Sınavları geçen öğrenciler, sınavlarda alınan puanların sıralamasına göre devlet tarafından akredite edilmiş bir yüksek öğrenim kurumuna kayıt olabilir.[252]
Bu kurumların çoğu üç eğitim seviyesi sunar: bir Lisans Programı (üç ila dört yıl); bir Yüksek Lisans Programı (iki yıl) ve bir Doktora Programı (üç yıl). Ayrıca, üç ila altı yıl süren tek seviyeli bir yüksek öğrenim programını temsil eden bir Sertifikalı Uzman Programı da vardır.[251][253] 2016 itibarıyla 75yüksek öğretim kurumu, Gürcistan Eğitim ve Bilim Bakanlığı tarafından akredite edilmiştir.[254] Brüt birincil kayıt oranı 2012-2014 döneminde yüzde 117 ile Avrupa'da İsveç'ten sonra en yüksek ikinci kayıt oldu.[255]
Tiflis, özellikle 1918'deBirinci Gürcü Cumhuriyeti'nin kuruluşu Gürcüce dilinde modern eğitim kurumlarının kurulmasını sağladığından beri, Gürcü eğitim sisteminin ana damarı hâline geldi. Tiflis, başta 1918'de Tiflis Tıp Enstitüsü olarak kurulanTiflis Devlet Tıp Üniversitesi ve 1918'de kurulan ve Kafkasya bölgesinin tamamında en eski üniversite olmaya devam edenTiflis Devlet Üniversitesi (TSU) olmak üzere Gürcistan'daki birçok büyük yüksek öğretim kurumuna ev sahipliği yapmaktadır.[256] 35.000'den fazla öğrencinin kayıtlı olduğu TSU'daki öğretim üyesi ve personel (işbirlikçiler) sayısı yaklaşık 5.000'dir. Gürcistan'ın ana ve en büyük teknik üniversitesi olanGürcistan Teknik Üniversitesi'nin[257] yanı sıraGürcistan Üniversitesi,[258]Kafkas Üniversitesi[259] veTiflis Özgür Üniversitesi[260] de Tiflis'te bulunuyor.
Gürcükilise sanatı, klasik kubbe stilini orijinalbazilika stiliyle birleştiren ve Gürcü çaprazkubbe stili olarak bilinen stili oluşturan Gürcü Hristiyan mimarisinin en dikkat çekici yönlerinden biridir. 9. yüzyılda Gürcistan'da çapraz kubbe mimarisi gelişti; ondan önce çoğu Gürcü kilisesi bazilikaldı. Gürcü kilise mimarisinin diğer örnekleri Gürcistan dışında bulunabilir:Bulgaristan'dakiBaçkovo Manastırı (1083'te Gürcü ordu komutanıGrigorol Bakuriani tarafından inşa edilmiştir), Yunanistan'dakiİviron Manastırı (10. yüzyılda Gürcüler tarafından inşa edilmiştir) ve Kudüs'tekiKutsal Haç Manastırı (9. yüzyılda Gürcüler tarafından yaptırılmıştır). 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarındaki en ünlü Gürcü sanatçılarından biriilkelci ressamNiko Pirosmani idi.[270]
Gürcistan'daki televizyon, dergi ve gazetelerin tümü, hem devlete ait olan hem dereklam, abonelik ve diğer satışla ilgili gelirlere bağlı olan kâr amacı gütmeyen şirketler tarafından işletilmektedir.Gürcistan Anayasası ifade özgürlüğünü garanti eder.Geçiş hâlindeki bir ülke olarak, Gürcistan medya sistemi dönüşüm içerisindedir.[kaynak belirtilmeli]
Gürcistan'ın medya ortamı, sektörü etkileyen uzun vadeli siyasallaşma ve kutuplaşmaya rağmenGüney Kafkasya'daki en özgür ve en çeşitli ortam olmaya devam ediyor.[271] Kamu yayıncısını kontrol etmeye yönelik siyasi mücadele, 2014'te de onu bir yönsüz bırakmıştır.[272]
Gürcü hanelerinin büyük bir yüzdesinin televizyonu ve çoğunun en az bir radyosu vardır. Gürcistan'ın medya şirketlerinin çoğu, başkent ve en büyük şehir olanTiflis'te bulunuyor.
Gürcistan, öncelikli olarakpolifoninin erken gelişimi ile bilinen bir antik müzik geleneğine sahiptir. Gürcü polifonisi, üç vokal bölüme, mükemmel beşliye dayanan benzersiz bir ayar sistemine ve paralel beşli ve uyumsuzluklar bakımından zengin bir armonik yapıya dayanmaktadır. Gürcistan'da üç tür polifoni geliştirildi: Svaneti'de komplike bir versiyon, Kaheti bölgesinde bir bas arka plan üzerinde bir diyalog ve batı Gürcistan'da üç parçalı kısmen doğaçlama bir versiyon.[273] Gürcü halk şarkısı "Çakrulo",Voyager 2'de 20 Ağustos 1977'de uzaya gönderilenVoyager Altın Plaklarında yer alan 27 müzik bestesinden biriydi.[274]
Gürcü mutfağı veşarabı, yüzyıllar boyunca gelenekleri her döneme uyarlayarak gelişti. En sıra dışı yemek geleneklerinden biri, aynı zamanda arkadaşlarınız ve ailenizle sosyalleşmenin bir yolu olansupra yani Gürcü sofrasıdır. Supra'nın başıtamada olarak bilinir. O son derece felsefi konuşmaları yönetir ve ayrıca herkesin eğlenmesini sağlar. Gürcistan'ın çeşitli tarihî bölgeleri kendine has yemekleriyle bilinir: Örneğin doğu dağlık Gürcistan'danHinkali (etli mantı) ve esas olarakİmereti,Samegrelo veAcara'danHaçapuri bunlardan bazılarıdır. Geleneksel Gürcü yemeklerinin yanı sıra diğer ülkelerin yemekleri Rusya'dan, Yunanistan'dan ve son zamanlarda Çin'den gelen göçmenler tarafından Gürcistan'a getirildi.
Arkeoloji, Gürcistan ve çevresindeki verimli vadilerin ve yamaçlarınasma yetiştiriciliğine veneolitik şarap üretimine (Gürcüce: ღვინო, ğvino) ev sahipliği yaptığını göstermektedir.[275][276][277][278]Kvevri kil kavanozlarını kullanarak eski geleneksel Gürcü şarap yapımı yöntemi 2013 yılındaUNESCO tarafındanUNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri'ne eklendi.[279] Gürcistan'daki şarap üretiminin kapsamlı tarihi ve önemli ekonomik rolü nedeniyle, şarap geleneği ülkenin ulusal kimliğiyle iç içe ve ayrılmaz bir parça olarak kabul edilir.[275]
Gürcistan'ın 19. yüzyıldaki bağcılık merkezlerinden biri olan Muhrani Sarayı, ismini verdiği şarabı üretmek için yakın zamanda restore edildi.
Gürcistan'ınKaradeniz'den etkilenen ılıman iklimi ve nemli havası, asma yetiştiriciliği için en iyi koşulları sağlamaktadır. Üzüm bağlarındaki toprak o kadar yoğun bir şekilde işlenir ki, üzüm bağları, olgunlaştıklarında sonunda meyve ağaçlarının gövdelerine sarkar. Bu yetiştirme yönteminemaglari denir.[280] En iyi bilinen Gürcü şarap bölgeleri arasındaKaheti (Telavi veKvareli'nin mikro bölgelerine ayrılmıştır),Kartli,İmereti,Raca-Leçhumi ve Kvemo Svaneti,Acara veAbhazya bulunmaktadır.
Gürcü şarabı, son zamanlarda Rusya ile ilişkilerde tartışmalı bir konu olmuştur. Rusya ile olan siyasi gerilimler, 2006 Rus Gürcü şarabı ambargosuna katkıda bulundu, Rusya, Gürcistan'ın sahte şarap ürettiğini iddia etti. Bu "resmî" bir nedendi, ancak Rusya'nın ekonomik bağları siyasi amaçlar için kullanması nedeniyle Rusya ile olan ekonomik ilişkilerin istikrarsızlığı iyi biliniyor.[281] Sahtecilik sorunları, yabancı üreticilerin yanlış etiketlemesinden ve Gürcistan dışında üretilen ve Gürcistan'da üretildiği iddiasıyla Rusya'ya ithal edilen şarapların üzerindeki sahte “Gürcü Şarabı” etiketlerinden kaynaklanmaktadır.[281] Sahte şarap sevkiyatı, esas olarak, hiçbir denetim ve düzenlemenin yapılmadığı, Rus işgali altındakiAbhazya veGüney Osetya'daRusya tarafından yönetilen gümrük kontrol noktaları aracılığıyla gerçekleştirildi.[281]
Gürcistan'daki en popüler sporlarfutbol,basketbol,ragbi,güreş,judo vehalterdir. Tarihsel olarak, Gürcistan beden eğitimi ile ünlüdür;Romalılar, eskiİberya'nın eğitim tekniklerini gördükten sonra Gürcülerin fiziksel niteliklerine hayran kalmıştırlar.[282] Güreş, Gürcistan için tarihsel olarak önemli bir spor olmaya devam ediyor ve bazı tarihçiler,Grekoromen tarzı güreşin birçok Gürcü unsurunu içerdiğini düşünüyor.[283]
Gürcistan'da en popüler güreş tarzlarından biri Kaheti tarzıdır. Geçmişte bugün yaygın olarak kullanılmayan birkaç başka stil vardı. Örneğin, Gürcistan'ınHevsureti bölgesi üç farklı güreş tarzına sahiptir. 19. yüzyıl Gürcistan'ındaki diğer popüler sporlarpolo ve daha sonra yerini ragbi birliğine bırakan geleneksel bir Gürcü oyunu olanLelo idi.
Kafkasya bölgesindeki ilk ve tek yarış pisti Gürcistan'da bulunuyor. İlk olarak 1978 yılında inşa edilenRustavi International Motorpark, 20 milyon dolara mal olan toplam yeniden yapılanma sonrasında 2012 yılında yeniden açılmıştır.[284] Pist,FIA Grade 2 gereksinimlerini karşılıyor ve şu anda Legends araba yarışı serisine ve Formula Alfa yarışmalarına ev sahipliği yapıyor.[285]
2005'ten beriPoti kentinde düzenlenenKaradeniz Ülkeleri Arası Çocuk Halk Dansları Festivali'ne her yıl yüzlerce kişi gelmektedir. Bu festivale katılan ülkeler:
Türkiye adına 2006 yılındaAnadolu Ateşi adlı halk ve modern dans grubu gitmiş ve festival yarışma olmamasına rağmen "En Beğenilen Dans Grubu (veya ülke)" unvanını almıştır.
Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından 2008 yılında 22.'si düzenlenen Uluslararası Altın Karagöz Halk Dansları Yarışması'nda 'Altın Karagöz' ödülünü Gürcistan kazandı.
^abcdMikaberidze, Alexander (2015).Historical Dictionary of Georgia. 2. Rowman & Littlefield. s. 3.ISBN978-1442241466.
^Boeder, Winfried; Bublitz, Wolfram; von Roncador, Manfred; Vater, Heinz (2002).Philology, typology and language structure. Peter Lang. s. 65.ISBN978-0820459912.The Russian designation of Georgia (Gruziya) also derives from the Persian gurg.
^Rapp Jr., Stephen H. (2014).The Sasanian World through Georgian Eyes: Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature. Ashgate Publishing. s. 21.ISBN978-1472425522.
^F. Steingass,A Comprehensive Persian-English Dictionary, Beyrut, 1975, s. 1078, 1083
^Rapp, Stephen H. (2003),Studies in Medieval Georgian Historiography: Early Texts And Eurasian Contexts, ss. 419–423. Peeters Publishers,90-429-1318-5
^"Article 2.1",Constitution of Georgia, Legislative Herald of Georgia,‘Georgia’ is the name of the state of Georgia.
^abPhoenix: The Peoples of the Hills: Ancient Ararat and Caucasus by Charles Burney, David Marshall Lang, Phoenix Press; New Ed edition (31 Aralık 2001)
^"Christianity and the Georgian Empire" (early history) Library of Congress, March 1994, webpage:LCweb2-ge0015 5 Şubat 2017 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi..
^Alexei Zverev,Ethnic Conflicts in the Caucasus; Graham Smith, Edward A Allworth, Vivien A Law et al., ss. 56–58;Abkhaz by W. Barthold [V. Minorsky] in theEncyclopaedia of Islam;The Georgian-Abkhaz State (summary), by George Anchabadze, in: Paul Garb, Arda Inal-Ipa, Paata Zakareishvili, editors, Aspects of the Georgian-Abkhaz Conflict: Cultural Continuity in the Context of Statebuilding, Volume 5, 26–28 Ağustos 2000.
^Ivana Marková; Alex Gillespie, (Ed.) (2011).Trust and Conflict: Representation, Culture and Dialogue. Cultural Dynamics of Social Representation. s. 43.ISBN978-0415593465.
^Suny, Ronald Grigor (1996).Armenia, Azerbaijan, and Georgia. DIANE Publishing. s. 184.ISBN978-0-7881-2813-4. 21 Aralık 2016 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2017.The Knight in the Panther Skin occupies a unique position as the Georgian national epic.
^abMarc Champion; Andrew Osborn (16 Ağustos 2008)."Smoldering Feud, Then War".The Wall Street Journal. 18 Şubat 2021 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2020.
^Allenova, Olga (8 Ağustos 2008).Первая миротворческая война (Rusça). Kommersant. 23 Ağustos 2008 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2015.
^"Report. Volume I"(PDF). Independent International Fact-Finding Mission on the Conflict in Georgia. Eylül 2009. s. 27. 7 Ekim 2009 tarihindekaynağından(PDF) arşivlendi.
^Ostroska, Jessica (16 Temmuz 2014)."Georgian Army ends mission in Helmand".Afghanistan International Security Assistance Force. 8 Ağustos 2014 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:21 Temmuz 2016.
^Toumanoff, Cyril, "Iberia between Chosroid and Bagratid Rule", inStudies in Christian Caucasian History, Georgetown, 1963, ss. 374–377."Archived copy". 8 Şubat 2012 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:4 Haziran 2012.
^Romans erected the statue of the Iberian King Pharsman after he demonstrated Georgian training methods during his visit to Rome;Cassius Dio,Roman History, LXIX, 15.3
Friends of Georgia 21 Mart 2004 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi. (Friends of Georgia International Foundation - Info on Culture, Economy, Gastronomy, History, etc.)
1 Fiilen (de facto) ayrı cumhuriyet, hukuken (de jure) özerk cumhuriyettir;2 Resmi olarak özerk bölge statüsü kaldırılmış olan fakat fiilen bağımsız olanGüney Osetya'yı da içerir.
.svg)
_-_GEO_-_UNOCHA.svg)
.jpg)
_-_Google_Art_Project.jpg)
.svg)
.jpg)
.svg)
.svg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
-cropped.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
