 Feth-i BülendAnsaldo fabrikasında tamir esnasında | |
| Tarihçe | |
|---|---|
.svg) Osmanlı İmparatorluğu | |
| Adı | Feth-i Bülend |
| İnşa eden | Thames Iron Works,Londra |
| Kızağa konuluşu | Mayıs 1868 |
| Denize indirilişi | 1869 |
| Görevlendirme | 1870 |
| Akıbet | 1912'de Yunan torpido botu tarafından batırıldı |
| Genel karakteristik | |
| Sınıf ve tipi | Feth-i Bülend sınıfı |
| Deplasman | 2,762 ton |
| Genişlik | 72 m |
| Çekiş | 11,9 m |
| Su çekimi | 5,2 m |
| Kurulu güç | 3.250 ihp (2.420 kW) - 6 kutu tipikazan |
| İtme gücü | 1 şaft,buhar motoru |
| Hız | 13knot (24 km/sa; 15 mph) |
| Mürettebat | 16 subay, 153 denizci |
| Silah donanımı | 1870:[1]
1882:[1]
1890:[1]
1907:[1]
1911:[1]
|
| Zırh | Kemer: 229 mm Kazamat: 229 mm |
Feth-i Bülend (Osmanlı Türkçesi: فتح بلند Anlamı: "Büyük Fetih")[2] 1860'ların sonlarındasınıfının öncü gemisi olandemir zırhlı korvet savaş gemisidir.Osmanlı Donanması için İngilizThames Iron Works'ten sipariş edildi ve 1868'de inşasına başlandı, 1869'da denize indirildi ve 1870'te hizmete girdi. Dört 229 mm topu vardı, tek pervaneyi çeviren bileşikbuhar motoru ile 13 deniz mili (24 km/sa) hıza ulaşabilmekteydi.
Feth-i Bülend,1877-1878 Rus-Türk Savaşı sırasında görev alarak Rus vapuruVesta'yla sonuçsuz bir çatışmada yer aldı. Osmanlı filosu sonraki yirmi yılın büyük bir kısmında hizmet dışında kaldı,Feth-i Bülend bu dönemde hiçbir faaliyette yer almadı. 1890'da modernize edilmiş olmasına rağmen 1897'deOsmanlı-Yunan Savaşı'nın başlangıcında aktif hizmet için hâlâ hazır değildi. Bu nedenle 1903 ve 1907 yılları arasında Almanya'da yoğun bir şekilde yeniden modernize edildi. 1912'deBirinci Balkan Savaşı'nın başlangıcında gemiSelanik'te konuşlanmıştı; geminin silahları sökülerek liman tahkimatını güçlendirmek için kullanılmıştı. 31 Ekim gecesi bir Yunantorpido botu limana girerekFeth-i Bülend'i batırdı ve yedi mürettebatının ölümüne sebep oldu.
.jpg)
Feth-i Bülend;dikmeler arası 72,01 m uzunluğunda, 11,99 m genişliğindeydi ve 5,51 msu çekiminde sahipti. Gövde demir ile inşa edilmişti ve normal yükte 2.762 metrik tondeplasmanı vardı. Mürettebatı 16 subay ve 153 denizciden oluşuyordu.[3][1]
Gemi gücünü tekpervaneyi çeviren yatay bileşik buharlı motordan alıyordu. Buhar, gemi ortasındaki tek bacayı kullanan altı adetkömür yakıtlı kutukazan tarafından sağlanıyordu. İnşa edildiği haliyle motorun ürettiği 3.250 beygir gücü (2.420 kW) gemiyi 13 deniz mili (24 km/sa) hıza ulaştırabiliyordu; ancak 1877'de gemi sadece 10 deniz mili (19 km/sa) hıza ulaşabilmekteydi. Yıllarca süren kötü bakım sonucu geminin hızı 1892'de 8 deniz miline (15 km/sa) düşmüştü.Feth-i Bülend 600 metrik ton kömür taşıyabiliyordu, ilave bir yelken teçhizatı da vardı.[3][1]
Gemi, orta kısımda her iki yanda ikişer adetkazamata monte edilmiş dört adetnamludan dolumlu 229 mmArmstrong top taşımaktaydı. Silahların konumu, her şartta iki topun doğrudan ileri veya her bir yana direkt olarak ateş etmesine izin veriyordu. Kazamatlar kalın zırh korumasına sahipti, top bataryası 222 mm'lik demir zırha sahipti. Kazamatların üst kısmında ise 150 mm'lik daha ince bir zırh vardı. Gövdedesu hattının 60 cm üstüne ve 120 cm altına uzanan tam birzırhlı kemer vardı. Su üstü kısımda zırh 222 mm, su altında ise 150 mm kalınlığındaydı.[3][1]
Feth-i Bülend, 1867'de Blackwall Yard,Londra'dakiThames Iron Works'ten sipariş edildi. Mayıs 1868'de inşasına başlandı, 1869'da denize indirildi ve 1870'te deniz denemelerine başlamasının ardından aynı yılOsmanlı donanmasında hizmete girdi.[1] Sonrasında İngiltere ve Fransa'da inşa edilen diğer zırhlılarGirit'e gönderilerek 1866-1869 arasındakiGirit İsyanı'nın sonrasında adanın stabilize edilmesinde yardımcı oldular. Bu dönemdeHobart Paşa yönetimindeki Osmanlı filosu, tercüme edilen İngiliz talimat kılavuzlarını okumaktan ibaret sınırlı eğitim ile büyük ölçüde pasif kaldı.[4]
Feth-i Bülend1877-1878 Rus-Türk Savaşı sırasındaKaradeniz'deBozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa'nın filosuna dahil edildi ve ağırlıklı olarakBatum'da üslenerek önemli hizmet gördü. FiloMuin-i Zafer,Necm-i Şevket,Feth-i Bülend,Mukaddeme-i Hayr,Avnillah veİclaliye'den oluşuyordu.[5] 14-16 Mayıs 1877'de Rus mevzilerinin bombardımanına veSohum çıkarması sonucunda anılan Karadeniz limanının ele geçirilmesine katıldı. 23 Temmuz'da Rus silahlı vapurVesta'yla sonuçsuz bir çatışmaya girdi. Dumandan ve kazanlardan kaçan buhardan dolayı kötü görüş şartları, gemileri hafif hasar ve az kayıpla çatışmadan ayrılmaya zorladı. 31 Temmuz günüFeth-i Bülend vekardeş gemisiMukaddeme-i Hayr, buharlıfırkateynMubir-i Sürur ve diğer bazı gemiler,Tuna üzerindenVarna geneline beklenen Rus saldırısına karşı savunmak üzere kara birlikleriniSoçi'denTrabzon'a getirmek üzere yola çıktılar.[5]
Osmanlı filosu daha sonra büyük ölçüde pasif kaldığı Batum'a döndü. 25 Ağustos'ta bir devriye sırasındaFeth-i Bülend, RusyatıLivadia ile karşılaştı ancak Rus gemisiFeth-i Bülend'in etkili menziline yaklaşmadan kaçtı.[5] 1878'deki Osmanlı yenilgisinin ardından gemiİstanbul'da kızağa çekildi.[1] Filo,Haliç'te yirmi yıl boyunca hareketsiz kaldı ancakFeth-i Bülend, 1890'daTersâne-i Âmire'de yeniden donatıldı. Bu tamir sırasında gemiye bir çift 87 mmKrupp top, iki 63 mm top, iki 37 mm top silahlar ve bir 25,4 mmNordenfelt topu da dahil olmak üzere birkaç küçük top monte edildi. Şubat 1897'deOsmanlı-Yunan Savaşı'nın başlangıcında Osmanlılar tüm filoyu teftiş ettiğindeFeth-i Bülend dahil neredeyse tüm gemileriYunan donanmasına karşı mücadelede tamamen uygunsuz olarak değerlendirdi.[6]
1897 Osmanlı-Yunan Savaşı'nın sona ermesinin ardından hükûmet, bir donanma yeniden yapılanma programı başlatmaya karar verdi. İlk aşamaFeth-i Bülend de dahil olmak üzere eski zırhlı savaş gemilerini modernize etmekti. Osmanlılar birkaç yabancı tersane ile temasa geçti; başlangıçta Krupp'unGermaniawerft tersanesi 11 Ağustos 1900'deFeth-i Bülend'i yeniden inşa etme sözleşmesini aldı ancak Aralık 1902'de Osmanlılar gemiyi yeniden inşa etmek içinCenova'dakiArmstrong - Ansaldo ile bir anlaşmaya vardı.[7] Çalışma 1903 ve 1907 yılları arasında gerçekleştirildi. Geminin kazanları Tersâne-i Âmire tarafından üretilen ve hızı 9 deniz miline (17 km/sa) çıkaran bir çiftsu borulu kazanla değiştirildi. Silahlar tamamen değiştirilerek Krupp tarafından üretilen yeni, hızlı ateş eden toplar monte edildi. Dört 15 cm SK L/40 top kazamatlara, altı 75 mm ve altı 57 mm top ise üst güverteye monte edildi.[1]
1911-1912Trablusgarp Savaşı'nın başlangıcındaFeth-i Bülend ihtiyat kuvvetine atandı ve çatışma sırasında hiçbir görev almadı.[8] Bunun yerine dört 15 cm top, dört 75 mm top ve dört 57 mm top da dahil olmak üzere silahlarının çoğu gemiden söküldü veSelanik limanının savunmasını desteklemek için kullanıldı. Sökülen bu topların mürettebatı, gemi mürettebatından 90 bahriyeliyle sağlanmıştı. Geminin kendisikışla gemisine dönüştürüldü. 18 Ekim 1912'deBirinci Balkan Savaşı'nın başladığı sırada geminin komutanı, deniz garnizon komutanı olarak da görev yapan Binbaşı Aziz Mahmud Bey'di.[9] 31 Ekim 1912 gecesi11 numaralı Yunantorpido botu gece 22.20'de kıyı bataryaları ve ışıldaklardan kaçarak mayın tarlalarından geçti ve saat 23.30'daFeth-i Bülend'e karşı üç torpido fırlattı. Bir torpido gemiyi ıskalayarak iskeleye isabet etti, iki torpido ise gemiye isabet ederek alabora olmasına ve batmasına neden oldu. Gemiimamı da dahil olmak üzere mürettebatının yedisi batan gemide ölürken, Yunan gemisi çatışmaya girmeden aynı yoldan limanı terk etti.[10]
