Fas (Arapça: المغرب,el-Mağrib;Berberice: ⵍⵎⵖⵔⵉⴱ,[15]l-Meġrib), resmî adıylaFas Krallığı[16] (Arapça: المملكة المغربية,el-Memleketü'l-Mağribiyye;Berberice: ⵜⴰⴳⴻⵍⴷⵉⵜ ⵏ ⵍⵎⵖⵔⵉⴱ,Tageldit n l-Meġrib), yaklaşık 37 milyon nüfusa ve 720.000 km² yüzölçümüne sahip birKuzey Afrika ülkesidir. BaşkentiRabat ve en büyük şehri deKazablanka'dır.Mağrip ülkelerinden biri olan Fas'ın,Atlantik Okyanusu'danCebelitarık Boğazı'nı çevreleyipAkdeniz'de son bulan uzun bir sahil şeridi vardır. DoğudaCezayir, kuzeydeİspanya (boğaz boyunca denizden bir sınır veCeuta ileMelilla adlarında iki küçüközerk şehir), güneyde iseMoritanya ile komşudur. Aynı zamanda ülke,Batı Sahra adı verilen bölgede, 1975'tekoloni ülkesiİspanya tarafından terk edildikten sonra hak iddia etmiş ve günümüzde de bölgenin dörtte üçünü fiilen yönetmektedir.
Tam Arapça ismiel-Memleketü'l-Mağribiyye (المملكة المغربية "Batı Krallığı")'dır. Genellikleel-Mağrib (المغرب "Batı") ismi kullanılır. Tarihî referanslarda, Orta Çağ Arap tarihçileri ve coğrafyacılar, Fas'ıel-Mağribü'l-Aḳṣâ (المغرب الأقصى "En Uzak Batı") olarak anmışlardır. Aynı şekildeCezayir içinel-Mağribü'l-Evsaṭ (المغب الأوسط "Orta Batı") veTunus için deel-Mağribü'l-Ednâ (المغرب الأدنى "Yakın Batı") denmiştir.[17]
"Morocco" kelimesi;Latince'deki "Morroch" kelimesinden gelir. Morroch,Latince'de Murabıtlar ve Muhavvidler'in başkentleri olanMarakeş'e verilen isimdir.[18] İranlılar "Marrakech" veTürkler de antik İdrisî ve Marinî başkent Fes'ten dolayı bu ülkeye Fas demişlerdir.
Marakeş ismi büyük ihtimâlleBerberice'deTanrı'nın Toprakları anlamına gelenMur-Akush kelimesinden gelmektedir.
Bugünkü Fas topraklarındaki ilk yerleşimlerCilalı Taş Devri'ne tarihlenen MÖ 8000 yıllarından kalma,Capsian kültürüne ait kalıntılara aittir. Kalıntılar, o devirde Fas'ta büyük bir kuraklık yaşandığını göstermektedir.
Birçok teorisyen,Berberîlerin ataları olarak kabul ettikleriAmazigh adında bir halkın bu devirde var olduğuna inanır. Büyük ihtimalle, bu halkın Fas topraklarına gelişi ve bu topraklarda tarımın başlaması aynı tarihlerdir. Daha sonraları, klasik dönemde Fas,Mauretania olarak anılmaya başlanmıştır.
Kuzey Afrika ve Fas, Akdeniz uygarlığına erken klasik dönemde Fenikeli tüccarlar ve koloniler sayesinde -oldukça yavaş ve geç- dahil olmuştur. Fenikelilerin gelişiyle, Akdeniz'in bu stratejik köşesi Roma'nın ilgi alanına girmiş ve kısa süre sonra da bu bölgeMauretania Tingitana adıyla Roma'ya dahil olmuştur. 5. yüzyılda bölge Vandallar ve Vizigotların eline geçti. Bunu, Bizans idaresi izledi. Ancak hiçbirisi, Fas'ın yüksek dağlarındaki Berberîleri hüküm altına alamadılar.
Müslümanların Mağrip'i ele geçirmesi 7. yüzyılda meydana geldi.Emevîler gücünün doruğundayken, Fas'taki ilk ele geçirmeyi Şam Emevileri'nin hizmetindeki bir komutan olanUkbe bin Nafi komutasındaki İslam ordusu yaptı. 670 yılındaki bu ilk ele geçirmenin ardından Ukba ibn Nafi'nin halefleri ilerleyen dönemde Fas'ın tamamını kontrolleri altına aldılar ve 683 yılında ülkeye "Maghreb al Aqsa" (En Uzak Batı) adını verdiler. Uygulanan asimilasyon yaklaşık olarak bir asır sürdü.
Fas'ın Arap ve İslam hâkimiyetine girmesinden sonra, yedinci asır boyunca, Arap kültürünün etkisi altında kalmış olan Berberîlerin büyük çoğunluğu; Arapların kıyafet geleneklerini, kültürlerini ve İslam dinini benimsediler. Devletlerini bu kültüre göre şekillendirip, ilk örnekleriniNekor veBergavata devletleriyle verdiler. Ancak bu devletlerin kuruluşları uzun iç savaşları da beraberinde getirdi.İdrisî Hanedanı'nın kurucusu olanİdris ibn Abdallah, ülkenin Bağdat'takiAbbasi halifeleriyle veEndülüs Emevîleriyle olan bağını kopardı ve yollarını ayırdı. İdrisîler Fes şehrini alıp, bu şehri başkent haline getirdiler ve Fas bir bilim kültür merkezi ve bölgesel bir güç haline geldi.
İdrisîler'in ardından Arap göçmenler Fas'taki politik güçlerini yitirdiler. Berberîler yönetimleri şekillendirmeye başladılar ve yeniden ülkenin hakim gücü haline geldiler. Fas, bu Berberî yönetimleri zamanında belki de tarihteki en parlak dönemini yaşadı. Arap İdrisîler 11. yüzyılda tehcir edildiler.Murabıtlar,Muvahhidler, daha sonraMerinîler ve son olarakSaadîler; Kuzeybatı Afrika'nın büyük bölümünü, Müslüman İberya'yı ve Endülüs'ü içine alan büyük devletler kurdular.
Saadîler'in ardındanAlevî Hanedanı yönetime geldi. Bu sıralarda Fas, İspanya ve Osmanlı'nın nüfuz mücadeleleri ile baskılarına mâruz kalıyordu. Alevî Hanedanı kısa süre için, kendisinden önce gelen hânedanlara nazaran daha küçük bir alanda, sessiz bir zenginlikte hüküm sürdüler ve pozisyonlarını korudular. 1684 yılındaTanca'yı ilhâk ettiler. Hânedanın başındaki İsmail ibn Şerif, yerel güçlere karşı birleşik bir krallığı savundu ve bunu da gerçekleştirdi.
Güney Fas'tan bir Berberi kadın. Fotoğraf 1940-1960 yılları arasında çekilmiştir
15. yüzyılda, Atlantik kıyılarındaki başarılı Portekiz saldırı ve istilâları Fas'ı derinden etkilememişti. Napolyon Savaşları'nın ardından gittikçe İstanbul'dan bağımsız hareket etmeye başlayan Mısır ve Kuzey Afrika ile Beylerin hükmü altındaki korsanlar Avrupa için kolonicilik bakımından cazip hale geldiler. İlk olarak Fransa, 1830'lu yılların başlarında Fas ile ciddi şekilde ilgilenmeye başladı. Birleşik Krallık'ın Fas'taki Fransız nüfûzunu 1904 yılında tanıması Alman İmparatorluğu'nu kızdırdı. Haziran 1905 kriziAlgeciras Konferansı'nda çözüldü. Buna göre, 1906 yılında Fransa'nın özel durumu tanındı ve Fas'ın geleceği Fransa ile İspanya'nın ortak kararlarına bırakıldı. İkinci Fas KriziBerlin tarafından çıkarıldı ve Avrupa büyük güçlerinin arasını açtı. Krizin ardından imzalananFes Antlaşması'yla Fas tam olarak bir Fransız sömürgesi haline geldi ve Kuzey ile Güney Sahra sınır bölgeleri İspanya'ya bırakıldı.
Bu alt başlığıngenişletilmesi gerekiyor.Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz.
1963'te Cezayir'in Atlas okyanusuna bir çıkış koridoru istediği için Fas ile Cezayir arasındaLa guerre des sables diye bilinen ve beş ay sürenKum Savaşı yaşandı.
Afrika'da bulunan sıra dağ dizisi olanAtlas Dağları kıtanın kuzeybatısında Fas'tan başlayarak,Cezayir veTunus ülkelerine uzanır. Dağlar Fas'ın üçte ikisini kaplar ve yüksek doruklara erişir. 4.000 metreyi geçen dorukları bulunur.Cebel Toubkal, ülkenin en yüksek noktası, 4.167 metredir. Fas'ta 4 ana dağ sırası bulunur; Atlas Dağları (Yüksek Atlas, Sahra Atlasları ve Orta Atlaslar) veRif Dağları.
Kuzeydeki ilk sıra Akdeniz'e sınır oluşturur.Cebel Tihithin ile 2.456 metrelik doruğa ulaşır. Rif Sıradağları bu bölgede sıralanır. Orta Atlaslar, Fas'ın su kuleleri olup doğudaki çorak düzlüklerle batıdaki verimli arazileri birbirinden ayırır. Doğuya doğru 3.100 metreyi geçen doruklar (örneğin Cebel Bou Naceur) bulunmakta. Batıda yükseklikler azalarak platolara ve düzlüklere izin verir. Güneyde Yüksek Atlaslar ile sınırlanır. Ülkedeki en önemli dorukları şöyledir:
Afrika'nın en yüksek 2. doruğu olan Toubkal zirvesinin 360 °C panoramik görüntüsü[20]
Ovalar genellikle Rif ve Atlas sıradağları arasında kalan bölgede bulunmaktadır.Sebou Havzası 36.000 km² yüzölçümü ile alçak platoları, nehirleri, tepeleri ve verimli ovaları ile burada bulunur.Garb ovasındaşeker pancarı,pirinç,şeker kamışı vetütün yetiştirilir ve bu ova içindekimantar meşesi veokaliptüs işletmelerinin olduğuMaâmora ormanı ile diğerlerinden ayrılır.
Geniş düzlükler ve fosfat platolarıKongo DC sınırına kadar uzanır.Şaouya,Dukkala veTadla ovalarına Orta Atlas sıradağları sırtlarında bulunur. Daha güneydekiHaouz ovasına, Marakeş yakınlarında,Souss ovasına okyanus, Yüksek Atlaslar ve Orta Atlaslar arasındaki üçgende rastlanılır. Kuzeyde Lukos, Nekkor, Trifa, Ouergha, Baht, Inaouen gibi daha küçük ova ve verimli vadileri de bulunmaktadır.
Güneyde, Erg Çebbide, Cezayir sınırı yakını, Fas'ın taş ve kumla kaplı en büyük bölgesidir. Burada kumulların yüksekliği 200 metreye ulaşmaktadır.
Fas su kaynakları, Dünya su kaynakları endeksi ortalamasına göre (ortalama 9,1'e göre), su kaynaklarında 5,4 puanla[21] ve su zenginliği endeksine göre 46. sırayla, orta ila zayıf arasında addedilir.[22][23] Toplam yenilenebilir su kaynağına göre sıralandığında yıllık 20~23 milyar m³lük hacimle 174 ülke arasında 114. sırada yer alır[24] ve temiz su kaynağında yıllık 12,6 km³'lük hacimle de 41. sırada yer alır.[25]
Ağırlıklı olarak Akdeniz bitki örtüsü karakteri gösterir. Dağlık bölgeleri ağaçlara, (ardıç,meşe,sedir vd.) ve diğer dağ bitkilerinin büyümesine olanak verir. Ovalarındazeytin,sakız ağaçları yetişir. Ayrıca Atlas dağları ağaçların büyümesi için uygun ortama olanak sağlamaktadır. İç bölgelerde Alafh ve Binalşibh'de ağaçlara ev sahipliği yaparken ve güney bölgelerde ise vahalar palmiye ağaçlarının büyüme için ideal yerlerdir.
Fasçölleşme sorunu yüzünden yılda 31 hektarlık ormanlık alanını kaybetmektedir. Sorun sadece güney bölgelerinde değil, kuzeyde de sarî olup sadece 1920 yılından bu yana kuzeydeki orman alanlarının yarısından fazlasını kaybetmiştir, özellikle 1951 (yüzbin hektar) ile 1992 (altmış bin hektar)arasındaki dönemde. Güneyde ise kumlar280 bin hektarı süpürdü ve sadece Fas'ta mevcut olan pek çok türün de dahil olduğu 1500 bitki nesli tükenme tehlikesi ile karşı karşıya kaldı.
Fas'ın,Batı Sahra'yı işgal etmesi sebep gösterilerek,Afrika Birliği'nden geçici süreliğine çıkarılmıştır. 2011 başlarında meydana gelen demokrasi ayaklanmalarından Fas da etkilenmiş, halkın idareye karşı rahatsızlıkları çeşitli yürüyüş ve gösterilere sebep olmuştur. Fas, Temmuz 2016'da yaptığı açıklamada yeniden Afrika Birliği içerisinde yer almayı hedeflediğini açıklamıştır. Ülke Aralık 2016'da yaptığı yeni üyelik başvurusu ile birlik içerisinde yeniden yer almak istediğini ifade etmiştir. 30 Ocak 2017 tarihinde gerçekleştirilen 28. Afrika Birliği toplantısında Fas yeniden üyeliğe dahil edilmiştir. 20 Şubat 2011'de Rabat'ta yapılan (katılımında Facebook gibi İnternet sitelerinin de etkisinin olduğu) büyük mitingden sonra Kral Muhammed El-Sadis (VI. Muhammed) halka yaptığı ilk ulusa seslenişle reform sözü vermiştir. Kral Muhammed, komisyonun başkanlığına Abdüllatif Menuni'nin getirildiğini, Menuni'nin haziran ayına kadar kendisine anayasa reformu önerilerini sunacağını kaydetmiştir. VI. Muhammed anayasada reform sözünü tutmuş, yapılan reformla yetkilerinin devrini referanduma sunmuştur. Halkın Krala karşı büyük saygısının olmasının nedeni babasıII. Hasan'dan sonra baskıcı rejime son vermesi ve İslam peygamberiMuhammed'in soyundan gelmesidir. (Kazablanka'daki II. Hasan Camii'nde altından yapılan levhada şeceresinde gösterilmektedir)
Fas 37 vilayet ve iki büyük şehre* bölünmüştür: Agadir, Al Hoceima, Azilal, Beni Mellal, Ben Slimane, Boulemane, Casablanca*, Chefchaouen, El Jadida, Sraghna El Kelaa, Er Rachidia, Essaouira, Fes, Figuig, Guelmim, Ifran, Kenitra, Khemisset, Rommani, Khenifra, Khouribga, Laayoune, Larache, Marakeş, Meknes, Nador, Ouarzazate, Oujda, Rabat-Sale*, Safi, Settat, Sidi Kacem, Tanca, Tan-Tan, Taounate, Taroudannt, Tata, Taza, Tetouan, Tiznit; ayrıca üç province/alt bölge Ad Dakhla (Oued Eddahab) Boujdour ve Es Smara.
Fas Afrika'nın en büyük beşinci ekonomisine sahiptir. Cezayir'den sonra, Mağrip'in ikinci büyük ekonomisidir. 2008 yılında Fas büyüme oranı yaklaşık %6,5 idi. Fas Afrika ortalamasına göre güçlü bir gayri safi yurt içi hasılaya sahiptir. 2008'de 8.52 milyar dolar civarında olan ya da kıtanın toplam GSYİH'nin% 9'u Fas'a aittir. Fas da 1999 yılında Kral VI Muhammed tahta çıkmasından bu yana her yıl ortalama %8 büyüme oranı yakalamıştır. Bu büyüme yıllık hasat gibi değişken sonuçlara bağlı olduğundan sürdürülebilir değildir.
Avrupa kıtası ile Fas'ın yakınlığı, Avrupa şirketlerinin yer değiştirmelerinde Fas'a yönelimlerine yol açmış, bu da büyük ölçüde ekonomiye katkısı olmuştur. 2000'lerin başından bu yana, yürüttüğü tutarlı maliye politikası offshore için cazip bir ülke konumuna gelmiştir. OECD 2008'de yarattığı iş hacmi ile krallığı Estonya ve Çin'den sonra 3. sıraya yerleştirmiştir.[28]
Ülkede tarıma dayalı besin endüstrisi kollarının yanı sıra, kimya ve gübre sanayi ile küçük el sanatları gelişmiştir. Yeraltı kaynakları ülke ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır. Fas'ta çıkarılan madenlerin başındafosfat gelir. Fosfat dışında,manganez,arsenik,nikel,kobalt vedemir de bulunmaktadır. Ayrıca az miktardakömür vepetrol gümüşlü kurşun da çıkarılır. Ülke sanayinin ihtiyacı olan enerji büyük ölçüde hidroelektrik santrallerden sağlanır.
Tanca'nın İspanya'ya yakın olması ve bu sayede iki ülke arasında yapılan ve 45 dakika süren feribot seferleri sayesinde İspanya ile ticaret gelişmiştir. Bunun yanında günlük olarak Fransa'nın Güney ve liman kenti olan Marsilya şehrine de seferler düzenlenmektedir.
Sosyal Güvenlik Ulusal Fon (La Caisse Nationale de Sécurité Sociale-CNSS), Nisan 1961 tarihinden itibaren, ücretliler için Fas sosyal güvenlik programını yönetmektedir. Bu kamu kurumu, şirketlerden prim toplamaktan ve ayrıca ekonominin temel sektörlerinde çalışan işçilerin (sanayi ve ticaret, tarım, balıkçılık ve esnaf) sosyal güvenlik şemsiyesi altındaki masraflarını karşılamaktan sorumludur. Sosyal güvenliğin şemsiyesi; hastalıklar, hamilelik, sakatlık ya da yaşlılık bir sonucu olarak ücret kaybına karşı, işçileri (ve ailelerini) korur. Yaklaşık 5.000 personeli ile, kurum, ülke genelinde 50 ofis ile yayılıdır.[29]
Argan ağaçları Fas'a özgü,endemik bitkilerdir. Besleyici, kozmetik ve çok sayıda tıbbi özellikleri için değerli olanArgan yağı bu ağacın meyvesinden sağlanır.
Fas'ta tarım için ülkenin iş gücünün yaklaşık %40'ını kullanır. Ve böylece, tarım ülkenin en iş kolu konumunda yer alır.Arpa,buğday ve diğerhububat ana ürünler arasında yer almaktadır. Atlantik kıyısında, geniş ovalarda zeytin,narenciye veüzüm yetiştirilmektedir.
Arap ülkeleri içerisinde Fas, Mısır, Sudan ve Cezayir'den sonra dördüncü kalabalık nüfusa sahip ülkedir.[25] Çeşitli doğal çevrelerin çok eşitsiz yapılaşma sunması sonucunda nüfus, ülke içinde çok düzensiz olarak dağılım göstermektedir. Çorak ya da çöl bölgelerinin hemen hemen ıssız olmasına karşın Akdeniz kesimi ovaları ya da Atlas Okyanusu'na yakın kuzey kesimlerdeki ovalar oldukça yoğun nüfus barındırmaktadırlar.Rif ve Anti Atlaslar gibi bazı dağ kütlelerinin de nüfusu yoğundur.
Kentleşme de çok eşitsizdir; Kuzey Fas'ın Atlas Okyanusu kesiminde, özellikle Casablanca-Kenitra ve Fas-Rabat eksenlerinde kentleşme yoğundur. Bununla birlikte, kentleşme hızla ilerlemektedir: 1926'da nüfusun %10'dan azı kentlerde yaşarken 1981'de bu oran yaklaşık % 40'a çıktı. Kazablanka, Rabat, Asfi ya da Agadir gibi modern kıyı kentlerinin gelişmesi, Fes ve Marakeş gibi iç kesimlerdeki geleneksel eski kentlerde oranla çok daha belirgindir.
Ülkede nüfus artışı hızlıdır: 20. yüzyılın başında Fas'ın nüfusu 5 milyondan azdı; 1954'te 10 milyona ulaşan nüfus 1985-1990 yıllarında 22 milyona ulaştı ve bu rakam günümüzde 33 milyonun üzerinde seyir etmektedir. Doğal nüfus artış oranı %3 dolaylarındadır; aile planlaması siyaseti sayesinde doğumlar azalmaya başladıysa da, gene de doğum oranı çok yüksektir. Fas genç bir nüfusa sahiptir: 15 yaşından küçükler toplam nüfusun yarısına yakınını oluşturmaktadırlar.
Faslıların çoğunluğu Müslüman veMaliki mezhebindendir.[35] Geçmişte özel bir öbek oluşturan Fas'takiMusevi nüfus, 1956'da başlayan göçler sonucu bütünüyle ortadan kalkmıştır. Sömürge döneminde çok olan Avrupalıların sayısı günümüzde 50.000'i aşmamaktadır. Avrupalılar daha çokRabat veCasablanca'da toplanmıştır.
Resmî dilleriArapça olmasına rağmen devlet dairelerindeFransızca kullanılmaktadır. Halk arasında kullanılan ArapçayaDarija denilir ve diğer Arap ülkeleriyle karşılaştırıldığında değişiktir. Nüfusun büyük bir bölümüBerberilerden oluşur ve çeşitliBerberi dilleri halkın üçte birince konuşulur, ancak özellikle dağlık kesimlerdeAraplaşma sürmektedir. Bunların başındaSheluh veyaShelha dili, güneyde Sousi halkı tarafından konuşulmaktadır. Kuzeyde iseTamazigt dili Kuzey Berberileri tarafından kullanılmaktadır.
Ülkenin kuzey kesimiİspanyolların etkisi altında kaldığından buralardaİspanyolca konuşanlara rastlamak mümkündür. Bugün sorunlu olanBatı Sahra topraklarında da İspanyolca konuşulmaktadır.
Geçen yüzyılın altmışlarında popüler olan ve ortaklaşa yapılan sergilerle gelişen, manda döneminin sanatta etkisini bu dönemin Fas resimlerinde görülebilir.[36]
Fas'ta dekorasyonda görülen çeşitlilik ve renklerdeki kontrast, ülkedeki ve çevresindeki medeniyetlerin çeşitliliğinin yansımasıdır. Geleneksel Fas modası pek çok kültür ve geleneğin çeşitliliğinin sonucu olarak Fas millî giyimini karakterize eder.
Mağribi mimarisi bu bölgede özelliklerini kazanırken diğer mimari akımlara göre daha yavaş bir gelişim göstermiştir. Seville, Granada, Marakeş ve Fes gibi şehirlerin yapıları bu mimari tipinden (doğal olarak) etkilenirken dünyanın pek çok farklı bölgesinde de Mağribi mimarisinin etkilerini görmek mümkündür.
^Fas'ta Fransızca, resmi bir statüsü olmamasına rağmen, resmi devlet belgelerinde ve iş dünyası tarafından da kullanılmaktadır: "Fransızca (genellikle iş, hükûmet ve diplomasi dili)..."[2][3]
^Bu alan 446.300 km2 (172.300 sq mi) tüm tartışmalı bölgeleri içermezken, 716.550 km2 (276.660 sq mi)Batı Sahra'nın (Polisario tarafındanSahra Demokratik Arap Cumhuriyeti olarak iddia edilen) Fas tarafından iddia edilen ve kısmen kontrol edilen kısımlarını içerir. Fas ayrıcaSebte veMelilla üzerinde de hak iddia etmektedir ve bu da yaklaşık 22,8 km2 (8,8 sq mi) daha fazla hak iddia edilen bölgeyi oluşturmaktadır.[7]
^"Présentation du Maroc" (Fransızca). Ministère de l'Europe et des Affaires étrangères. 7 Şubat 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2020.
^"Regional Profiles: Morocco".The Association of Religion Data Archives. World Religion Database. 5 Eylül 2022 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022.
^Constitution of the Kingdom of Morocco (İngilizce). Ruchti, Jefri J. tarafından çevrildi. Getzville: William S. Hein & Co. 2012. 6 Ekim 2022 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:6 Ekim 2022. First published in the Official Bulletin on 30 July 2011.
^Gauthier, Christophe (2022)."Horloge de la population".Site Institutionnel du Haut-Commissariat Au Plan du Royaume du Maroc (Fransızca).HCP. 20 Mayıs 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2022.
^Fas Resmi interente sitesi(Arapça)."Fas Coğrafyası". 8 Ekim 2007 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2009.KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link)
^"Morocco(İngilizce)"(PDF). Library of Congress web sitesi. Mayıs 2006. 20 Mayıs 2014 tarihinde kaynağındanarşivlendi(PDF). Erişim tarihi: 8 Eylül 2011.
![Fas'ın Kuzeybatı Afrika'daki konumu Fas'ın tartışmasız toprakları Batı Sahra, çoğunlukla Fas tarafından Güney illeri olarak kabul gören ve kontrol edilen bir bölge [a]](/mt/?noimg=&dark=on&url=https%3a%2f%2ftr.wikipedia.org%2fwiki%2fDosya%3aMorocco_(orthographic_projection%2c_WS_claimed).svg)
![[icon]](/mt/?noimg=&dark=on&url=https%3a%2f%2ftr.wikipedia.org%2fwiki%2fDosya%3aWiki_letter_w_cropped.svg)
.jpg)
.jpg)
