| Fanconi sendromu | |
|---|---|
| Uzmanlık | Nefroloji,Endokrinoloji |
Fanconi sendromu, böbreklerin proksimalnefronlarında yetersiz geri emilim sonucu gelişen bir sendromdur.[1] Doğuştan gelen veya sonradan edinilmiş hastalıklar, toksisite (örneğin,toksik ağır metaller) ya da ilaç reaksiyonları nedeniyle ortaya çıkabilmektedir.[2] Yetersiz geri emilim sonucu glukoz, amino asitler, ürik asit, fosfat ve bikarbonat gibi düşük moleküler ağırlıklı metabolitler tübüler sıvıdan geri emilemediği için idrarla vücuttan atılır. Fanconi sendromu,glomerulustan filtre edilen sıvının işlendiğiproksimal kıvrımlı tübülü (PCT) veHenle kulbunun inen koluna bağlanan proksimal düz tübülü (pars recta) etkiler.[kaynak belirtilmeli]
Fanconi sendromunun çeşitli formları, proksimal tübülde farklı fonksiyon bozukluklarına ve buna bağlı olarak farklı komplikasyonlara neden olur. Örneğin, bikarbonat kaybı tip 2 ya da proksimal renal tübülerasidoza yol açarken, fosfat kaybı iseraşitizm veosteomalazi gibi kemik hastalıklarına sebep olabilir. Bu durum, kişide D vitamini veya kalsiyum eksikliği olmamasına rağmen ortaya çıkar; çünkü fosfat, çocuklarda kemik gelişimi ve yetişkinlerde kemik metabolizmasında anahtar bir rol oynar.[3]
Proksimal renal tübüler asidozun klinik bulguları şu şekildedir:[kaynak belirtilmeli]
Fanconi sendromunda görülen diğer proksimal tübüler işlev bozukluğuna ait bulgular ise şunlardır:[kaynak belirtilmeli]
Hartnup hastalığı ve buna bağlı tübüler bozukluklara zıt olarak, Fanconi sendromu belirli bir taşıyıcı kanalın bozukluğundan ziyade, birçok farklı maddenin taşınmasını etkileyen proksimal tübüllerin genel işlev kaybı olarak değerlendirilir.[4]
Fanconi sendromunun altında yatan nedenler; kalıtsal, doğuştan gelen veya sonradan edinilmiş hastalıklar olabilir.[kaynak belirtilmeli]
Fanconi sendromunun çocuklarda görülen en yaygın nedenisistinozistir.[kaynak belirtilmeli]
Diğer belirlenmiş nedenler iseWilson hastalığı (bakır metabolizmasını etkileyen kalıtsal bir bozukluk), Lowe sendromu, tip 1 tirozinemi,[5] galaktozemi, glikojen depo hastalıkları ve kalıtsal fruktoz intoleransıdır.
İki çeşidi olan Dent hastalığı ve Lowe sendromu, X bağlantılı kalıtıma sahiptir.[6]
Yakın zamanda tanımlanan bir varyantı ise, EHHADH adlı peroksizomal proteindeki bir mutasyondan kaynaklanır.[7] Bu mutasyon, proteini hatalı bir şekildemitokondriye yönlendirir. Bu durum, solunum kompleksi I ve yağ asitlerininbeta oksidasyonunu etkileyerek mitokondrininATP üretme kapasitesini azaltır.[kaynak belirtilmeli]
Bir transkripsiyon faktörünü kodlayan HNF4A genindeki spesifik bir mutasyonun (R76W), insanlarda Fanconi sendromuna neden olduğu belirlenmiştir.[8] HNF4A geni, böbreklerde özellikle proksimal tübüllerde eksprese edilir.[9] Gelişmekte olan farelerin böbreklerinde bu genindelesyonu, poliüri, polidipsi, glikozüri ve fosfatüri gibi Fanconi sendromufenotiplerine yol açmıştır.[10] Bu mutasyon, böbreklerde proksimal tübüllerin tam olarak gelişememesine neden olmuştur.[10]
Bu hastalığın sonradan edinilmesi mümkündür.[kaynak belirtilmeli]
Son kullanma tarihi geçmiştetrasiklinler, proksimal tübüllere zarar veren epitetrasiklin ve anhidrotetrasikline dönüştüğü için, bu maddelerin tüketimi veya hali hazırda böbrek yetmezliği olan bireylerdetenofovir kullanımı, Fanconi sendromunun nedenleri arasında yer alır.[11][12] HIV taşıyıcılarında, tenofovir ve didanozin içeren antiretroviral tedaviler sonrasında bu sendrom ikincil olarak gelişebilmektedir.[13] Kurşun zehirlenmesi de hastalığın olası nedenleri arasındadır.[14]
Multipl miyelom ve belirsiz öneme sahipmonoklonal gammopati de bu sendroma neden olabilmektedir.[15]
Fanconi sendromu ayrıca bazıotoimmün hastalıklara ikincil ya da üçüncül olarak da ortaya çıkabilir.[16][17]
Rutin idrar tahlilleri, tamamen güvenilir olmasa da tanı sürecinde önemli bir yer tutar.[kaynak belirtilmeli]
Çocuklarda Fanconi sendromunun tedavisi, idrarla kaybedilen sıvı ve bikarbonat gibi hayati maddelerin yerine konmasıyla sağlanır.[kaynak belirtilmeli]
Sendrom, adını İsviçreli pediatrist Guido Fanconi'den almıştır; ancak George Lignac da dahil olmak üzere, başka bilim insanları da hastalığın araştırılmasına katkıda bulunmuştur. Fanconi sendromu,Fanconi anemisiyle karıştırılmamalıdır.[kaynak belirtilmeli]
Basenji köpeklerinde görülen Fanconi sendromu için,Hayvanlarda ailesel böbrek hastalığı maddesine bakınız.