Etrüsk müzisyen, Triclinium'da bir mezardan, Tarquinia
Etrüskler,İtalya'nınTiber ileArno nehirleri arasında yer alanEtruria bölgesinde yaşamış veMÖ 6. yüzyıla dek varlığını sürdürmüş bir halk olupAntik Romalılar tarafındanEtrusci veyaTusci adlarıyla tanımlanmışken[1] YunanlarTyrrhen,Tyrsen diye tanımlamıştır. KendilerineRasena diyen Etrüsk halkının bir kısmı ve kültürü zamanlaRoma İmparatorluğu içinde erimiştir. Etrüsklerİtalya'da dönemlerindeki diğer kavimlerden çok daha ileri biruygarlık düzeyindeydiler. Roma uygarlığının,Etrüsk mitolojisindeki ilahlardan, hukukundan yol yapım tekniklerine kadar, kökünü hemen hemen tümüyle Etrüsk uygarlığından almış olduğu günümüzde saptanmış durumdadır.[2] Etrüskler'in dini, Ciceronun değindiği gibi, vahyedilmiş bir dindi ve 12'li sistemi baz alan bir inisiyatik örgütlenmeleri vardı.[kaynak belirtilmeli]
YunantarihçiHerodot'a göre EtrüsklerAnadolu'dan (Lidya)İtalya'ya göç etmişlerdir, bunun yanı sıra pek çok tarihçi de Etrüskler ile özellikleTruva başta olmak üzere Anadolu uygarlıklarının âdetleri arasında bağ kurmaktadır. Bu sebeplerden dolayı Etrüsklerin kökeninin Küçük Asya yani Anadolu uygarlıklarına dayandığını savunurlar.[3]
Etrüsklerin kökeni hakkında Herodot'un verdiği bilgiler modern tarihçi ve arkeologlar tarafından "denizden yapılacak böylesi bir göçün mümkün olmadığı" gerekçesi ile kabul edilmemiştir. Buna rağmen 2004 yılında Turin Üniversitesinden, Alberto Piazza tarafından yapılan genetik çalışmaya göre MÖ 7-3 yüzyıllar arasında yaşamış Etrüsklere ait 80 iskeletten alınanDNA örnekleri, Etrüsklerin bugünkü Türkiye'den İtalya'ya göç ettiklerini doğrulamaktadır.[4]Eski Yunan efsanelerinde de sıkça anlatıldığı gibi bu durum antik çağda Anadolu'dan İtalyan yarımadasına yapılan göçlerle açıklanmıştır.[5]
Etrüsk sözlü dili günümüzde tam olarak üzerinde çalışılmamış, çözülmemiş bir dil olarak kabul edilmektedir. Ayrıca Etrüsk yazısı da, alfabesi bilinmekle birlikte tam olarak çözülmemiş durumdadır. Bunun üç temel nedeni şunlardır:Öncelikle yüzlerce Etrüsk tableti Müzeden çalınmıştır.
A- Etrüskler'den günümüze birkaç anıt ve Latin yazarları tarafından yapılan alıntılar dışında fazla yazılı eser kalmamıştır. Yazıtlar ise çok kısa olup çok az sayıda sözcük içermektedir. Etrüsk dilinde yazılı eserlerin bir kısmı grafitti halindedir; bir kısmı da, yalnızca ana baba, koca adını, çocuk sayısını bildiren mezar taşlarından ibarettir. İlginçtir ki, en uzun Etrüsk el yazması İtalya'da değil, Mısır'da, 19. yüzyılda İskenderiye'de bulunan bir Mısır mumyasının üzerindeki sargılarda bulunmuştur.
Etrüsklerden yazılı eserlerin fazla kalmamış olması konusunda ise iki varsayım bulunmaktadır:
Etrüsk toplumuezoterik değerlere önem veren inisiyatik bir örgütlenme içindeydi, aktarım sözlü olarak yapılmaktaydı ve bir şey yazılması gerektiğinde yazılar ya da önemli yazılar yalnızcaezoterik tradisyonu sürdüren yazıcı rahipler tarafından yazılır ve saklanırdı. Herezoterik ekolde görüldüğü gibi onlar da gizliliğe ve bilgilerini gizlemeye önem vermişlerdi. Rene Guenon'un değindiği gibi, mevcudiyeti bilindiği halde Etrüskler'in ilhama dayalı gerçek din kitapları (fal kitapları değil) da bu yüzden hâlen keşfedilememiştir.
Pagan sayılan Etrüsk metinleri kasıtlı ve sistemli olarak yok edildi.
B- Çift dilli yazıtlara yeterince rastlanamamış olması.
C- Etrüsk dilinin iyi incelenmiş Hint-Avrupa dili ailesinin bir ferdi olmaması, hece eklemeli bir dil olması. Etrüsk yazısı dilbilimciler tarafından hâlen çözülememiştir. Etrüsk dili 22 sesten oluşmaktadır ve Etrüsk alfabesi de, her herhangi bir sesi göstermeye yaramayan yabancı harfler hariç tutulursa, aslında 22 harfli bir alfabedir. Yani Etrüsklerin ilk alfabesi 22 harften oluşuyordu. Kimi Etrüsk yazıtları soldan sağa, kimi Etrüsk yazıtları ise sağdan sola doğru yazılmıştır.
Sonuç olarak Etrüskler'in İtalya'ya göçüyle ilgili varsayımlar şu görüşlerde toplanmaktadır:
1- Kimi Batılı bilim insanlarına göre göçün kaynağı Ege-Anadolu'dur.
2- Göç Anadolu üzerinden olmuşsa da, kaynak Orta Anadolu değildir; Etrüskler'in ataları Ege, Anadolu veya Kafkasya civarında yaşıyordu.
3- Kimi Macar araştırmacılara göre, göçün kaynağı Orta Asya'dır.
4- Etrüsk göçünün dünya tarihçilerine göre Batı Anadolu Bölgesinden yapıldığı kabul görmekte ve göçün nedeni ise Yunanların Truvalılara ve Lidyalılara yaptığı saldırılar olduğu kabul edilmektedir.
Etrüsk freski-1
Etrüsk freski-2
Etrüsk freski-3
Etrüsk savaşçısı
Kapadokya'daki yeraltı kentlerine benzeyen Etrüsk nekropolu
Vernessi, Carmelli, Dupanloup, Bertorelle, Lari, Cappallini, Chiarelli, Castri, Casoli, Mallegni, Barbujani. The Etruscans: A Population - Genetic Study, Am. J. Hum. Genet., 74:694-704, 2004
Barker, G. and T. Rasmussen.The Etruscans. London: Blackwell, 1998.
Bloch, Raymond.The ancient civilization of the Etruscans. Translated from the French by James Hogarth. Ancient Civilizations Series. New York: Cowles Book Co, 1969.
Bonfante, Larissa et al. ed.Etruscan Life and Afterlife: a handbook of Etruscan studies. Warminster: Aris and Phillips, 1986.
Bonfante, Larissa,Etruscan, University of California Press, 1990,ISBN 0-520-07118-2
Bonfante, G. and L. Bonfante,The Etruscan Language. An Introduction, Manchester University Press, 2002.
Brendel, Otto.Etruscan art. 2nd edition. New Haven: Yale University Press, 1995.
Maetzke, Guglielmo.The Art of the Etruscans. 1970. Originally published in Italian, 1969.
Richardson, Emeline.The Etruscans: their art and civilization. Chicago: University of Chicago Press, 1964.
Spivy, N. and S. Stoddart.Etruscan Italy. London: Batsford, 1990
^According to Félix Gaffiot'sDictionnaire Illustré Latin Français, Tusci was used by the major authors of theRoman Republic:Livy,Cicero,Horace, etc. A number of cognate words developed: Tuscia, Tusculanensis, etc. This was clearly the major word used for things Etruscan. Etrusci and Etrūria were used less often, mainly by Cicero and Horace, and without cognates. According to theOnline Etymological Dictionary 2 Temmuz 2017 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi., the English use of Etruscan dates from 1706.
