Epifiz, omurgalıların beyninde yer alanmercimek tanesi büyüklüğünde bir bezdir.Uyku paternini ve mevsimsel fotoperiyotları düzenleyenmelatonini veDMT salgılar. Diğer ismipineal bezdir.
İki hemisferin arasındatalamus cisimlerinin birleştiği noktada yer alır. Kırmızı-gri renkte ve 5–8 mm uzunluğundadır. Kafa filmlerinde sıklıkla görülebilir ve genellikle kalsifiyedir.
Epifiz, lobüler yapıdakipinealosit kümeleri ve bunları çevreleyen bağ dokusundan oluşur.Piameterin uzantısı olan bir kapsülle çevrilidir. Ana hücre tipi pinealosit olmakla birlikte 4 tip hücre daha vardır. Özellikleri:
- Pinealositler: 4-6 adet çıkıntı içerirler. Melatonin salgılarlar.
- İnterstsiyel hücreler: Pinealositlerin arasında yer alırlar.
- Perivasküler makrofajlar: Damarların çevresinde yer alanantijen sunucu hücrelerdir.
- Pineal nöronlar
- Peptiderjik nöron benzeri hücreler: Parakrin fonksiyon görürler.
Epifize,süperior servikal gangliondan sempatik uyaranlar gelir. Sfenopalatin ve otik gangliyonlardan da parasempatik lifler ulaşır. Yaşla birlikte epifizinkalsiyum,fosfor veflor içeriği artmaktadır.
Pinealositler gözdeki fotoreseptörlerle büyük benzerlik gösterir. Bu durum, epifizle gözün ortak bir embriyolojik kökten geldiğini düşündürmüştür.
Beynin pek çok bölgesinin aksine, epifiz bezikan-beyin bariyerinin dışında kalmaktadır.
Sirkadyen ritmi oluşturanışık uyaranları, gözdenretinohipotalamik yol ilesuprakiyazmatik nükleusa ve epifize ulaşır.
Eskiden, epifizin, büyük bir organın işlevini kaybetmiş kalıntısı olduğu düşünülürdü. 1886′da iki mikroanatomi uzmanı, H.W. De Graff ve E. Baldwin Spencer, birbirlerinden bağımsız olarak epifizin, küresel bir lens ile dolu içsel bir odayı çevreleyen pigmentli retina hücreleri olan dışsal gözlerin tüm önemli özelliklerine sahip olan, dumura uğramış bir göz olduğunu keşfetti. Daha sonraki araştırma bezin aslında hem direkt olarak hem de dışsal gözden gelen sinir yolları vasıtasıyla çevresel ışığa tepkiler verdiğini kanıtladı. 1917'deinek epifiz ekstrelerininkurbağa derisinin rengini açtığı bulundu. 1958'deYale Üniversitesi'nden araştırmacılar deri hastalarında kullanmak üzere epifiz ekstreleri elde ettiler vemelatonin hormonunu izole ettiler. Bu madde belki başta planlanan etkiyi sağlamadı ama pek çok başka gizemin çözülmesine katkı yaptı. Örneğin, farelerde epifizin çıkartılmasıyumurtalıklarda büyümeye neden oluyordu, düzenli ışık altında tutulan hayvanlarda epifiz ağırlıkları azalıyordu ve aynı zamanda overler büyüyordu.
Melatonin,triptofan isimliamino asitten elde edilir. Üretim karanlıkta artar, aydınlıkta azalır. İnsandaki fonksiyonu tam bilinmemekle birliktesirkadyen ritim uyku bozukluklarında sıklıkla reçete edilir.
İnsan epifizi 1-2 yaşına kadar büyür, ondan sonra sabit kalır. Çocuklardaki yüksek melatonin düzeylerinin cinsel olgunlaşmayı inhibe ettiği düşünülür. Epifiz tümörleri erkencinsel olgunlaşmaya yol açar. Ergenlik dönemi gelince melatonin üretimi düşer. Erişkinlerde, epifizin kalsifiye olması tipiktir.
Wikimedia Commons'ta
Epifiz ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.
