Emilio Aguinaldo y Famy (22 Mart 1869 - 6 Şubat 1964),Filipinler'in bağımsızlığı için önceİspanya'ya sonraABD'ye karşı mücadele vermiş Filipinli önder.[1]
YarıÇinli, yarıTagalog kökenli olan Aguinaldo, öğreniminiManila'daki Santo Tomas Üniversitesi'nde tamamlandı. Ağustos 1896'da hem Cavite Viejo belediye başkanı hem de İspanyollara karşı amansızca ve başarıyla savaşan devrimci Katipunan derneğinin yerel önderi oldu. Aralık 1897'de İspanyol genel valisiyle BiecnaBato Paktı adlı antlaşmayı imzaladı. İspanyolların yüklü bir tazminat ödemeleri ve liberal reformlara gidileceğine söz vermeleri koşuluylaFilipinler'den ayrılarak sürgünde yaşamayı kabul etti.İspanya'ya karşı savaştaABD'ye yardımcı olmak üzere, Filipinler'e dönmek konusunda, Amerikan konsolosluklarının ve KomodorGeorge Dewey'nin temsilcileri ileHong Kong veSingapur'da anlaştı.
19 Mayıs 1898'de Filipinler'e döndü ve İspanya'ya karşı mücadelenin yeniden başladığını ilan etti. 12 Haziran 1898'de İspanya'dan bağımsızlığını ilan eden Filipin halkı, Aguinaldo'nun başkanlığında geçici bir hükûmet kurdu. Eylülde toplanan devrim meclisi Filipin halkının bağımsızlığını onayladı. Ancakİspanya'nın 10 Aralık 1898'de imzaladığı Paris Antlaşması'ylaFilipinler,Porto Riko veGuam'la birlikteABD'ye bırakıldı.
Filipinlilerle Amerikalılar arasında zaten dostça olmayan ilişkiler giderek daha da bozuldu. 23 Ocak 1899'da Filipinler'in bir cumhuriyet olduğunu açıklayan ve gerek meclisin, gerekse Aguinaldo'nun onayını taşıyan Malolos Anayasası ilan edildi. Geçici hükûmete başkanlık eden Aguinaldo devlet başkanlığına seçildi.
Manila çevresindeki Filipinlilerle Amerikalılar arasında kaçınılmaz olan çatışma 4 Şubat gecesi patlak verdi. Yiğitçe çarpışan Filipinliler gün doğduğunda her yerde yenilgiye uğramıştı. Çarpışmalar sürerken Aguinaldo ABD'ye savaş ilan etti. Bunun üzerine ABD bölgeye hemen yeni kuvvet yolladı. Filipinler hükûmeti kuzeye çekildi. Kasım 1899'da Filipinliler gerilla savaşına başladılar.
Pahalıya mal olan savaş üç yıl sürdü ve GeneralFrederick Funston'un komuta ettiği harekât sırasında General Aguinaldo'nun,Luzon'un kuzeyinde Palanan'daki gizli karargahında 23 Mart 1901'de ele geçirilmesiyle son buldu. ABD hükûmeti, kendisine sadakat yemini eden Aguinaldo'ya maaş bağladı; Aguinaldo da siyasal yaşamdan çekildi.
Bağımsızlığa hazırlık amacıyla Filipinler uluslar topluluğu hükûmetinin kurulduğu 1935'te Aguinaldo devlet başkanlığı seçimlerinde adaylığını koyduysa da kesin yenilgiye uğradı. JaponlarınFilipinler'i işgal ettiği 1941'e değin siyasetle uğraşmadı. Japonlar Aguinaldo'yuABD'ye karşı bir araç olarak kullandılar. Söylevler vermesini, yazılar yazmasını ve Filipinler gençliğinin ölümden kurtulması için Corregidor'daki GeneralDouglas MacArthur'ı teslim olmaya çağıran bir radyo konuşması yapmasını sağladılar.
Aguinaldo Amerikalıların geri dönmesi üzerine tutuklandı. Devlet başkanı tarafından bağışlanıncaya kadar, Japonlarla işbirliği yapmakla suçlanan başkalarıyla birlikte birkaç ay Bilibid Hapisanesi'nde tutuldu. 1950'de devlet başkanıElpidio Quirino tarafından danıştay üyeliğine atanması saygınlığına yeniden kavuştuğunun göstergesidir. Yaşamının son yıllarında asker emeklilerinin sorunlarıyla ilgilendi; ülkede milliyetçiliğin ve demokrasinin gelişmesi veABD'yle ilişkilerin düzeltilmesi için çaba harcadı.
- ^Guillermo, Artemio R. (2012).Historical dictionary of the Philippines (3. bas.). Lanham, Md.: Scarecrow Press.ISBN 978-0810872462.
.jpg)
.svg)
.svg)
