 | Bu maddehiçbirkaynakiçermemektedir. Lütfengüvenilir kaynaklar ekleyerekmadde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir vekaldırılabilir. Kaynak ara: "EROEI" – haber ·gazete ·kitap ·akademik ·JSTOR(Mart 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
EROEI "Birimenerji yatırımından sağlanan enerji" anlamına İngilizce (Energy Returned over Energy Invested) bir deyimdir. Bu deyim çeşitli alanlarda kullanılabilirse de, en önemli kullanım alanıelektrik enerjisi üretimidir.
Elektrik enerjisi ikincil enerji olarak bilinir. Çünkü elektrik elde etmek için bir başka enerji kaynağı kullanılır. Büyük ölçekli elektrik üretimi için şu kaynaklar söz konusudur.
Ayrıca, diğer kaynakların (Güneş,dalgalar,biyoenerji vb.) büyük ölçekli elektrik üretiminde kullanılaması da yaygınlaşmaktadır.
Yukarıda adı geçen kaynaklardan bir kısmı,yenilenebilir enerji kaynağı statüsündedir. Yani bu kaynaklar kullanıldıkça bitmeyen, buna karşılık her yıl belli bir kapasiteye sahip olan kaynaklardır. Akarsular ve rüzgâr yenilenebilir kaynaklardır.
Buna karşılık, fosil yakıt ve nükleer kaynaklar ise tükenebilir kaynaklardır. Bu kaynaklar kullanıldıkça tükenirler.
Dünya'da elektrik üretimi büyük ölçüde tükenebilir kaynaklara bağlıdır. Ne var ki, bu kaynaklardan elektrik üretmek için, öncelikle bu kaynaklarısantralde işlenecek hale getirmek gerekir. Topraktan kömür, petrol ya da uranyum gibi bir ham maddenin çıkartılması, bu maddenin işlenmesi, yani ara ürün haline getirilmesi ve daha sonra da enerji üretmek için elektrik santraline getirilmesi gerekir. Bütün bu faaliyetlerde enerji tüketilir. Böylelikle kaynaktan elde edilen enerjinin bir bölümü bu enerjiyi elde etmek amacıyla kullanılmış olur.
Bir birim enerji üretmek için öncelikle tüketilmesi gereken enerji, kaynağın cinsine ve yerine bağlı olarak değişebilir. Mesela, yüzeye yakın bir kömür yatağı ile derindeki bir kömür yatağının işletilmesi için farklı ölçülerde enerji tüketilir.
EROEI matematiksel olarak gösterilebilir.
ŞayetET ile toplam olarak elde edilen enerji,ES ile bu enerjiyi elde etmek için tüketilen enerji gösterilirse,
Şayet elde edilen enerjiden bu enerjiyi elde etmek için tüketilen enerji çıkartılırsa kalan net enerjidir. Bu enerjiEN ile gösterilirse,
Burada,EROEI = 1 olmasıEN= 0 anlamına gelir. Bir enerji kaynağı ne kadar zengin olursa olsunEROEI değerinin düşük olması o kaynağın verimsiz olduğunu gösterir.
Bir birimlik kaynağın elde edilmesi, işlenmesi ve enerji santraline taşınması için1000jul kadar enerji tüketilmiştir. Bu kaynaktan yararlanılarak,4000 jul enerji elde edilmişse,
Şayet bu kaynaktan sadece1000 jul enerji elde edilseydi,
Bu kaynağın verimsiz olduğunu gösterir.
Bütün yer altı zenginlikleri gibi enerji kaynakları da tarih boyunca kullanılmıştır. Yüzeye yakın yerlerdeki kaynaklar tüketildikçe, daha derin kaynaklar aranmaktadır. Derindeki kaynakların yeryüzüne çıkartılması teknolojik olarak mümkünse de, derinlik arttıkça, kaynağı yeryüzüne çıkarmak için daha fazla enerji tüketmek gerekmektedir.
Şayet birim enerji üretiminde kullanılan hammaddeninkütlesi m ile,Kütleçekimivmesig ile ve bu hammaddenin çıkartılacağı derinlik teh ile gösterilirse,
Görüldüğü gibi hammaddeyi yeryüzüne çıkarmak için tüketilen enerji derinlik ileorantılıdır. Şu halde hammaddenin işlenmesi ve taşınması ile ilgili tüketim göz ardı edilse bileEROEI değerinin derinlik ile ilgili olarak düştüğü gösterilebilir.
Bunun anlamı belli derinliğin altında çok zengin hammadde yatakları bulunsa bile, bu derinlikteEROEI = 1 olacağından, söz konusu hammaddenin yeryüzüne çıkartılamasının bir yarar sağlayamayacağıdır. Bu durum özellikle uranyuma dayalı enerji üretim planları açısından dikkate alınması gereken bir faktördür.