Dizüstü bilgisayar ya dalaptop, taşınabilir türden, genellikle ekran veklavye olmak üzere iki parçadan oluşankişisel bilgisayarlardır. Bir dizüstü bilgisayar birmasaüstü bilgisayarın klavye, fare ve ekran gibi bileşenlerini tek bir parçada toplar. Dizüstü bilgisayarlar birAC bağdaştırıcıdan gücünü alır ve şarj edilebilir birbatarya ile güç kaynağından uzakta da kullanılabilir. Dizüstübilgisayarlar küçük ve taşınabilir olmaları açısından avantajlıdır.
Dizüstü bilgisayarlar,bilgisayar monitörü,bilgisayar hoparlörü,klavye,veri kayıt ortamı dahil olmak üzere bir masaüstü bilgisayarın tümgiriş/çıkış bileşenlerini ve özelliklerini bir araya getirir. Bazen biroptik disk sürücüsü,çevresel cihaz, işaretleme aygıtları (dokunmatik yüzey veyaPointing Stick gibi),işletim sistemi, işlemci ve bellek ile tek bir ünitededir.[1] Modern dizüstü bilgisayarların çoğunda tümleşikwebcam ve yerleşik mikrofonlar bulunurken, bazılarında dokunmatik ekran da bulunur. Dizüstü bilgisayarlar, dahili bir pilden veya bir ACadaptöründen gelen harici birşebeke elektriği güç kaynağından güç alabilir. İşlemci hızı ve bellek kapasitesi gibi donanım özellikleri, farklı türler, modeller ve fiyat noktaları arasında önemli ölçüde farklılık gösterir.
Tasarım öğeleri, form faktörü ve yapı, kullanım amacına bağlı olarak modeller arasında önemli ölçüde farklılık gösterebilir. Özel dizüstü bilgisayar modellerine örnek olarak, inşaat veya askeri uygulamalarda kullanım için sağlam dizüstü bilgisayarlar, ayrıca Çocuk Başına Bir Dizüstü Bilgisayar (OLPC) organizasyonunun ürettiği düşük üretim maliyetli dizüstü bilgisayarlar vardır. Daha sonra modern dizüstü bilgisayarlara dönüşentaşınabilir bilgisayarlar, başlangıçta çoğunlukla askeriye, muhasebeciler veya seyahat eden satış temsilcileri gibi özel alan uygulamaları için küçük birniş pazar olarak kabul edildi. Taşınabilir bilgisayarlar modern dizüstü bilgisayarlara dönüştükçe, çeşitli amaçlar için yaygın olarak kullanılmaya başlandı.
İlk portatifDOS bilgisayarını 1985'teSiemens Nixdorf üretmiştir. Homecomputer, yani ev bilgisayarı sınıfında ilk portatif bilgisayar iseCommodore 64 SX olarak 1984'te piyasaya sürüldü.[2]
Dizüstü bilgisayarlar günümüz dünyasının en çok gelişen ve en çok ilgi gören teknoloji aygıtlarından biri olmuştur. İlk dizüstü bilgisayarı üreten şirketlerSony veCompaq'tır. Masaüstü tabir edilen klasik ev ve iş bilgisayarlarına seçenek olarak geliştirilen dizüstü bilgisayarların yapılmasındaki temel amaç taşınabilir kullanım sağlamaktır. İlk olarak laptop (dizüstü bilgisayar) terimi 1983 yılında NEC UltraLite ve Compaq LTE model bilgisayarlar için kullanılmıştır. Laptop (dizüstü bilgisayar) sözcük anlamı olarakİngilizce (diz-üstü) sözcüklerinden türetilmiştir ve adında da taşınabilirlik birinci sırada yer almıştır. Ancak daha sonra laptop bilgisayarların kullanımının yaygınlaşmasıyla, sağlık örgütlerinin ve bilim çevrelerinin dikkati bu dala daha fazla yoğunlaşmıştır. Bulunan bulgularda dizüstü bilgisayarlar ilk defa düş kırıklığına uğratmış ve dizüstünde kullanımlarının sağlık açısından uygun olmadığı bulunmuştur.[3]
Aslında bu bulgu 'dizüstü' dünyasına yeni bir ad konması anlamına geliyordu. Bu zamandan sonra birçok dizüstü bilgisayar üreticisi bu bilgisayarları defter (notebook) bilgisayar adı altında satmaya başlamıştır. BugünAvrupa veAmerika'da geniş bir ölçüde kullanıma ev sahipliği eden isim de, defter bilgisayarlarıdır.
Dizüstü bilgisayarlar ilk çıktıkları zaman büyük ilgi görmesine rağmen hızlı bir şekilde yaygınlaşamamış önce iş dünyasına ve iş adamlarına hizmet etmiş daha sonra da üretim maliyetlerinin ucuzlamasıyla ev kullanıcılarına ulaşmıştır.[4] İlk başta tasarım amaçlarının başında klasik defter yerini tutup not tutturmaya yarayan bir aracı olarak görülse de 2000'li yıllarda bu düşünce değişip daha performanslı notebook ürünlerinin satışa sunulmasına başlanmıştır. Günümüzde dizüstü bilgisayarlar, en önemli rakipleri masaüstü bilgisayarlarla yarışır ölçüye gelmiş hatta bu yarışı bir adım önde götürmeye başlamışlardır.[kaynak belirtilmeli]
Günümüz laptopları tasarımları gereği kendi çalışma prensiplerine uygun donanımlar yardımıyla donatılmalılardır. Bu nedenle sıradan bir masaüstü bilgisayarı için üretilmiş dahili bir donanım parçası notebook ile kullanım için uygun değildir.[5] Laptoplar içinekran kartları büyük ölçüde pazar lideri olan dünyanın iki büyük ekran kartı şirketiNVidia veATI tarafından sağlanmaktadır. Laptopların performanslarını belirleyen diğer ölçüt ise bellek sistemleridir. Günümüzde laptop mimarisinin temel unsuru işlemciler ise büyük ölçüdeAMD veIntel tarafından sağlanmaktadır.[6]
Günümüzde dizüstü bilgisayarlar genel anlamda 4 grupta toplanabilir. Laptoplar(17"+), Notebooklar(13"-17"), Minibook veNetbooklar(13"-),2'si 1 arada PC,Subnotebook veUltrabooklar. Performans olarak da Laptoplar, Notebooklar ve Ultrabooklar ön plana çıkmakta olup çok çekirdekli işlemci kullanırken diğerleri atom teknolojisini kullanmaktadır.[7]
Dizüstü bilgisayarların temel bileşenleri, masaüstü benzerleriyle aynı şekilde çalışır. Genel olarak, dizüstü bilgisayar üreticileri maliyeti düşürmek ve üretimi kolaylaştırmak amacıyla RAM ve sabit diskin değiştirilmesi izin verirken diğer parçaların değiştirilmesini anakarta direkt montajlayarak engellemiştir. Bu kısıtlama, dizüstü bilgisayarlar ve masaüstü bilgisayarlar arasındaki en büyük farklardan biridir.[9] Çünkü masaüstü bilgisayarlarda kullanılan büyük kasalar,anakartlar,sabit diskler,ses kartı,RAM ve diğer bileşenlerin eklenebileceği şekilde tasarlanmıştır.
Dahili olarak, bir ekran genellikle birLCD paneldir, ancak bazenOLED'ler kullanılır. Bunlar,LVDS veya gömülüDisplayPort protokolünü kullanarak dizüstü bilgisayara arayüz sağlar.[10]
Daha yüksek çözünürlüklü bir ekrana sahip olmak, aynı anda ekrana daha fazla öğenin sığmasını sağlayarak kullanıcının çoklu görev yeteneğini geliştirir. 2012 yılında Retina ekranlıMacBook Pro'nun piyasaya sürülmesinden bu yana, "HiDPI" (veya yüksekpiksel hassasiyeti) ekranların kullanılabilirliğinde bir artış oldu.[11] Çoğu dizüstü bilgisayara harici ekranlar bağlanabilir veMini DisplayPort'lu modeller üç adede kadar işleyebilir.[12]
120 Hzyenileme hızı veaktif shutter 3D sistemine sahip bir ekrana sahip olan en eski dizüstü bilgisayarlar 2011 yılında Dell (M17x) ve Samsung (700G7A) tarafından piyasaya sürüldü.[13]
Bir dizüstü bilgisayarınmerkezî işlem birimi (CPU), gelişmiş güç tasarrufu özelliklerine sahiptir ve yalnızca masaüstü kullanımı için tasarlanandan daha az ısı üretir. HemIntel, hemAMD hem de diğer üreticiler tarafından sağlanan dizüstü bilgisayarlar için tasarlanmış çok çeşitlidizüstü bilgisayar işlemcisi türleri bulunmaktadır.[14] Motorola ve IBM, x86 olmayan mimarilerde, eskiPowerPC tabanlı Apple dizüstü bilgisayarları (iBook vePowerBook) için çipler üretti.[15]
Çoğu dizüstü bilgisayarda, güç ve alandan tasarruf etmek için CPU'ya birgrafik işlemci birimi (GPU) entegre edilmiştir. Bu, Intel tarafından 2010 yılında Core i-serisi mobil işlemcilerle ve AMD tarafından benzerhızlandırılmış işlem birimi (APU) ile tanıtıldı. Bundan önce, düşük kaliteli makineler, sistem yonga setine entegre grafik işlemcileri kullanma eğilimindeydi.[16]
2000 yılından bu yana, çoğu dizüstü bilgisayarSO-DIMM RAM kullanıyor, ancak 2021 itibarıyla artan sayıda model anakarta lehimli bellek kullanıyor. 2000'den önce çoğu dizüstü bilgisayar, bellekleri yükseltilebilirse özel bellek modülleri kullanıyordu.[17]
2021 itibarıyla, 8 GB RAM en yaygın olanıdır ve alt seviye modellerde ara sıra 4 GB bulunur. Üst düzey dizüstü bilgisayarlar 16 GB veya daha fazla RAM ile gelebilir.[18]
İlk dizüstü bilgisayarlar depolama için en sıkdisket kullanıyordu, ancak birkaçı RAM diskleri veya bant kullanıyordu, 1980'lerin sonundasabit disk sürücüleri standart depolama biçimi haline geldi.[19]
1990 - 2009 yıllarında, neredeyse tüm dizüstü bilgisayarlarda depolama için genellikle bir sabit disk sürücüsü (HDD) vardı. O zamandan beri,katı hâl sürücüsü (SSD), bazı ucuz tüketici modelleri dışında tüm sabit sürücülerin yerini yavaş yavaş almaya başladı. Başlangıçta, 2000'lerin sonlarında SSD'ler HDD'lerden önemli ölçüde daha pahalıydı, ancak 2021'den itibaren daha küçük kapasiteli (1 terabaytın altında) sürücülerin fiyatları birbirine yaklaştı.
Bazı kompakt dizüstü bilgisayarlar daha da küçük 1,8 inç HDD'leri ve çok az sayıda kullanılan 1"Microdrive sürücüleri destekler. Bazı SSD'ler, bir dizüstü bilgisayarın sabit diskinin boyutuna, şekline uyacak şekilde üretilmiştir, ancak giderek daha küçük mSATA veyaM2 ssd kartlarıyla değiştirilmektedir. Bağlantı için daha yeni ve çok daha hızlıNVM Express standardını kullanan SSD'ler yalnızca kart olarak mevcuttur.[20]
RAID teknolojisini destekleyen çeşitli harici HDD'ler veyaağa bağlı depolama sunucuları,USB,FireWire, eSATA veya Thunderbolt gibi arabirimler üzerinden hemen hemen her dizüstü bilgisayara bağlanabilir.[21] Birçok dizüstü bilgisayarda ayrıca bir kart okuyucu bulunur. Bu, tipik olarakSD kart veya microSD kartlar olandijital fotoğraf makinesi içinbellek kartı kullanımına izin verir.
CD-ROM'ları, kompakt diskleri (Compact Disc),DVD'leri ve bazı durumlardaBlu-ray diskleri (BD) oynatabilenoptik disk sürücüsü, 1990'ların ortaları ile 2010'ların başları arasında tam boyutlu modellerde neredeyse evrenseldi.[22]
Metin, veri ve diğer komutları (örneğin,işlev tuşu) girmek için bir alfasayısal klavye kullanılır. İmlecin ekrandaki konumunu kontrol etmek için dokunmatik yüzey (izleme dörtgeni), işaret çubuğu veya her ikisi kullanılır.[23]
Harici bir klavye ve fare, bir USB bağlantı noktası kullanılarak veya Bluetooth ve benzeri bir teknoloji aracılığıyla kablosuz olarak bağlanabilir. Bazı dizüstü bilgisayarlarda, isteğe bağlı veya standart olarak sunulan çoklumulti-touchdokunmatik ekranlar bulunur.[24] Çoğu dizüstü bilgisayarda web kamerası ve mikrofon bulunur.Webinar veyavideotelefon yazılımı aracılığıyla diğer kişilerle hem hareketli görüntüler hem de sesle iletişim kurmak için kullanılabilir.
Tipik bir dizüstü bilgisayarda birkaç USBportu vardır.USB-C yerine yalnızca eski USB konektörlerini kullanırlarsa, genellikle harici bir monitör bağlantı noktasına (VGA,DVI,HDMI veya Mini DisplayPort) sahip olurlar.[25] 2000'li yılların sonuna kadar yaygın olmasına rağmen,Ethernet ağ bağlantı noktası,Wi-Fi gibikablosuz ağların yaygın kullanımı nedeniyle modern dizüstü bilgisayarlarda nadiren bulunur.PS/2 klavye/fare bağlantı noktası, seri bağlantı noktası, paralel bağlantı noktası veyaFireWire gibi eski bağlantı noktaları bazı modellerde sağlanır, ancak bunlar giderek daha nadir hale gelir.[26] Apple sistemlerinde ve bir başka dizüstü bilgisayardaThunderbolt bağlantı noktaları da vardır, ancak Thunderbolt 3, USB-C kullanır.
Geçmişte, genişletme içinbilgisayar kartı (eski adıylaPCMCIA) veyaExpressCard yuvası, dizüstü bilgisayar açıkken bile işlevsellik eklemeye ve çıkarmaya izin verirdi. USB 3.0'ın piyasaya sürülmesinden bu yana bunlar giderek daha nadir hale geliyor.[27] Ethernet, Wi-Fi veya kablosuz hücresel modem gibi bazı dahili alt sistemler, değiştirilebilir dahili genişletme kartları olarak uygulanabilir. Bu tür kartlar için temel standartPci-e'dir.
Dizüstü bilgisayarın pili, harici birgüç kaynağı kullanılarak şarj edilir. 2016 dönemi dizüstü bilgisayarlarının çoğu, yerleşik birpil yönetim sistemine (BMS) sahip şarj edilebilir bir pil takımı olanakıllı pil kullanır.[29]
Tarihsel olarak,DC konektörü ve silindirik/namlu şeklindekikoaksiyel güç konektörü dizüstü bilgisayarlarda kullanılmıştır. Lenovo gibi bazı satıcılar, dikdörtgen bir bağlayıcıyı aralıklı olarak kullandılar. USB-C'nin ortaya çıkmasıyla birlikte, taşınabilir elektronikler, hem güç dağıtımı hem de veri aktarımı için onu giderek daha fazla kullanmaya başladı.[30]
İşlemden kaynaklananatık ısıyı bir dizüstü bilgisayarın kompakt iç alanında çıkarmak zordur. En eski dizüstü bilgisayarlar pasif soğutma kullanıyordu. Bu, doğrudan soğutulacak bileşenlerin üzerine yerleştirilen ısı alıcılarına yol açtı.Bilgisayar fanı,bilgisayar soğutma için kullanılan vebilgisayar kasasının içindeki herhangi birvantilatördür.[31]
Dock İstasyonu birden çok bağlantı noktası ve bazı durumlarda sabit veya çıkarılabilir sürücüler için genişletme yuvaları veya bölmeleri içerir. Bir dizüstü bilgisayar, tipik olarak tek bir büyük özel konektör aracılığıyla bir yerleştirme istasyonuna bağlanır ve bağlantısını keser. Daha fazla bağlantı noktasına ihtiyaç duyulursa veya dizüstü bilgisayardaki konumları uygun değilse, bağlantı noktası çoğaltıcı olarak bilinen daha ucuz bir pasif aygıt kullanılabilir. Bu aygıtlar, örneğin USB veya FireWire aracılığıyla dizüstü bilgisayardaki konektörlerle eşleşir.[32]
Dizüstü bilgisayar troleyi olarak da bilinen dizüstü bilgisayar şarj arabaları, aynı anda birden fazla dizüstü bilgisayarı, netbook'u ve tablet bilgisayarı şarj etmek için mobil saklama kaplarıdır.
.jpg)
.jpg)
